Cột mốc này mở ra triển vọng xuất khẩu rau quả vượt ngưỡng 8 tỷ USD trong năm nay, và hướng tới 10 tỷ USD trong vài năm tới khi Việt Nam đẩy mạnh nâng cao chất lượng, mở rộng thị trường, đồng thời thích ứng linh hoạt với các quy định mới từ các đối tác, đặc biệt là Trung Quốc.
Theo Hiệp hội Rau quả Việt Nam, đà tăng trưởng ấn tượng đến từ các loại trái cây chiến lược như sầu riêng, chuối, xoài, mít, dừa, bưởi….
Ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam, cho biết từ cuối quý II đến đầu quý III, xuất khẩu rau quả tăng mạnh nhờ sản lượng và giá trị của nhiều mặt hàng chủ lực đều đi lên.
“Nhờ sự phục hồi vượt trội của ngành hàng sầu riêng, kim ngạch xuất khẩu rau quả được nâng lên đáng kể. Riêng sầu riêng năm nay có thể đạt trên 3 tỷ USD,” ông Nguyên nói.
 |
| Sầu riêng là một trong những mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam. Ảnh: Báo Lâm Đồng. |
Trái cây Việt Nam cũng đang mở rộng sang nhiều thị trường cao cấp. Sầu riêng tăng trưởng hai con số tại các thị trường như Mỹ, Canada, Nhật Bản… Trong khi đó, bưởi Việt Nam vừa được Australia chấp thuận nhập khẩu – một dấu mốc quan trọng thể hiện năng lực đáp ứng các tiêu chuẩn an toàn thực phẩm nghiêm ngặt.
“Việc vào được thị trường Australia là bước tiến lớn, mở ra cơ hội tiếp cận các thị trường khó tính khác,” ông Nguyên nhận định, đồng thời kỳ vọng Trung Quốc sẽ sớm chấp thuận nhập khẩu chính ngạch trái bưởi Việt Nam – thị trường có nhu cầu và sức tiêu thụ lớn.
Bên cạnh cơ hội, ngành rau quả vẫn đối mặt nhiều thách thức.
Ông Nguyễn Phong Phú, Giám đốc kỹ thuật Vina T&T Group, cho rằng một số vùng trồng vẫn duy trì tập quán canh tác cũ, sử dụng thuốc bảo vệ thực vật không đúng quy định, dẫn đến nguy cơ nhiễm chéo.
“Các thị trường nhập khẩu hiện kiểm soát rất chặt dư lượng thuốc bảo vệ thực vật. Chỉ cần vượt ngưỡng, cả lô hàng có thể bị cảnh báo hoặc trả về, ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín doanh nghiệp và ngành hàng,” ông Phú cho biết.
Hiện Trung Quốc vẫn là thị trường chiến lược khi mỗi năm nhập khẩu khoảng 17–18 tỷ USD rau quả từ các nước, trong đó Việt Nam mới chiếm 4–5 tỷ USD. Với lợi thế địa lý và chi phí logistics thấp, Việt Nam có nhiều tiềm năng mở rộng thị phần, song theo ông Nguyên, điều kiện tiên quyết vẫn là đảm bảo tiêu chuẩn an toàn thực phẩm, truy xuất nguồn gốc rõ ràng và tuân thủ nghiêm quy định kiểm dịch.
Một yếu tố then chốt để duy trì đà tăng trưởng là xây dựng vùng nguyên liệu đạt chuẩn.
Ông Đặng Phúc Nguyên đánh giá, Đề án thí điểm xây dựng vùng nguyên liệu nông – lâm sản đạt chuẩn giai đoạn 2022–2025 là hướng đi đúng. Để mở rộng xuất khẩu sang các thị trường cao cấp như Australia, Mỹ, EU, Hàn Quốc, yêu cầu hàng đầu là tính đồng nhất và khả năng truy xuất nguồn gốc.
Vùng nguyên liệu cần được quy hoạch phù hợp thổ nhưỡng, chọn giống chuẩn, ứng dụng kỹ thuật sản xuất tiên tiến và tuân thủ VietGAP, GlobalGAP. Tuy nhiên, sản xuất nhỏ lẻ, hạ tầng thủy lợi hạn chế và thiếu thông tin thị trường vẫn là điểm nghẽn lớn. “Mỗi nước có quy định kiểm dịch khác nhau. Nếu nông dân không được tập huấn kỹ, chỉ một sai sót nhỏ cũng có thể khiến cả lô hàng bị trả về,” ông Nguyên cảnh báo.
Trong bối cảnh Trung Quốc ban hành Nghị định 280, có hiệu lực từ 1/6/2026 (thay thế Nghị định 248), ngành nông sản Việt Nam sẽ chịu tác động đáng kể.
Theo ông Ngô Xuân Nam, Phó Giám đốc Văn phòng SPS Việt Nam, điểm mới của nghị định là chuyển từ quản lý hành chính sang quản lý dựa trên rủi ro (risk-based classification). Trung Quốc sẽ phân loại sản phẩm và doanh nghiệp theo mức độ rủi ro, áp dụng quy định linh hoạt hơn, phù hợp thông lệ quốc tế.
Doanh nghiệp Việt Nam cần rà soát lại mã số đăng ký trên hệ thống CIFER, đặc biệt với đơn vị thay đổi pháp nhân, địa điểm hoặc giấy phép hoạt động. Nếu thay đổi lớn ảnh hưởng tới hệ thống quản lý an toàn thực phẩm, mã đăng ký có thể bị hủy hiệu lực ngay.
Nghị định 280 cũng tăng cường kiểm soát an toàn thực phẩm và bao bì, coi đây là yếu tố quan trọng trong chuỗi cung ứng. Điểm tích cực là doanh nghiệp sẽ được tự động gia hạn mã đăng ký 5 năm nếu không vi phạm, giúp giảm đáng kể thủ tục hành chính.
“Với hệ thống kiểm soát an toàn thực phẩm hiệu quả và minh bạch, doanh nghiệp Việt Nam có thể được xếp nhóm rủi ro thấp và hưởng ưu tiên khi xuất khẩu sang Trung Quốc,” ông Nam cho biết.
Từ nay đến khi quy định mới có hiệu lực, các doanh nghiệp cần chủ động nâng chuẩn sản xuất, tăng cường truy xuất nguồn gốc và quản lý rủi ro nội bộ.
Với nhóm sản phẩm chế biến, việc duy trì chứng nhận HACCP, ISO 22000 là lợi thế lớn; còn với trái cây tươi, yếu tố quyết định là tuân thủ mã số vùng trồng và cơ sở đóng gói.
Với tốc độ tăng trưởng ổn định, cùng sự chủ động thích ứng và định hướng chuẩn hóa vùng nguyên liệu, ngành rau quả Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để chinh phục mục tiêu xuất khẩu 10 tỷ USD, khẳng định vị thế trên bản đồ nông sản thế giới bằng chất lượng, minh bạch và phát triển bền vững.
