Giữa núi rừng Bến Hiên (TP. Đà Nẵng, trước thuộc huyện Đông Giang, Quảng Nam), ớt A Riêu từng chỉ là cây mọc hoang, được loài chim chào mào ưa thích. Nhờ chúng ăn quả rồi phát tán hạt, cây ớt lan rộng khắp các sườn núi. Người Cơ Tu gọi giống ớt này là “quà tặng của rừng xanh” và lưu truyền câu chuyện rằng, loài chim mang tên A Riêu đã mang những hạt giống đầu tiên đến vùng đất này.
Từ đó, người dân gọi tên loài ớt đặc biệt ấy là ớt A Riêu, coi như món quà thiên nhiên gửi tặng. Ban đầu chỉ là gia vị quen thuộc trong bữa cơm dân dã, nay ớt A Riêu đã trở thành cây trồng chủ lực giúp nhiều hộ dân vùng núi đổi đời.
 |
Trái ớt A Riêu chỉ nhỏ bằng đầu đũa, đỏ rực khi chín, có hương thơm thoang thoảng mùi thảo mộc và vị cay nồng nhưng không gắt. Chính hương vị đặc trưng ấy khiến loại ớt này được nhiều người thành phố ưa chuộng.
Tại các vùng duyên hải, giá ớt A Riêu tươi thường dao động từ 200.000 – 300.000 đồng/kg, thậm chí có thời điểm trái vụ lên tới 400.000 đồng/kg. Không chỉ dùng làm gia vị tươi, người dân còn chế biến thành các món như ớt ngâm muối, ớt ngâm măng chua hay bột ớt, giúp kéo dài thời gian bảo quản và tăng giá trị kinh tế.
 |
Theo người dân địa phương, ớt A Riêu rất dễ trồng, ít sâu bệnh và phù hợp với khí hậu vùng núi. Mỗi năm, cây cho bốn đợt thu hoạch, cách nhau khoảng nửa tháng. Trung bình mỗi cây có thể cho năng suất khoảng 300g/vụ nếu được chăm sóc tốt.
Để cây phát triển khỏe, người trồng cần chọn đất tơi xốp, thoát nước tốt, giàu ánh sáng, dùng giống khỏe mạnh và bón phân hữu cơ kết hợp phân vi sinh. Trong mùa mưa, cần thường xuyên làm cỏ, tỉa lá, kiểm tra sâu bệnh để kịp thời xử lý.
Anh Ating Ben (SN 1981, ngụ TP. Đà Nẵng) là một trong những người tiên phong trồng ớt A Riêu thay cho cây ngô trên diện tích hơn 1.000 m². Anh chia sẻ:
“Tôi chọn hạt giống từ vụ trước, ươm trên nương cao, hoàn toàn không dùng phân hóa học. Sau 2–3 tháng, cây bắt đầu ra quả. Cứ 15 ngày thu một lần, đều đặn suốt nửa năm.”
Ớt của anh được hợp tác xã thu mua với giá 200.000 – 250.000 đồng/kg, giúp gia đình thu về gần 20 triệu đồng mỗi năm, gấp 10 lần so với trồng ngô mà công chăm sóc lại ít hơn nhiều.
 |
Không dừng lại ở việc bán ớt tươi, nhiều hộ dân đã chuyển sang chế biến sâu để nâng cao giá trị. Tiêu biểu là mô hình của chị Arất Thị Ý (SN 1987), người sở hữu hơn 3.000 gốc ớt A Riêu và còn thu mua thêm từ bà con xung quanh để sơ chế, đóng gói cung cấp ra thị trường.
Chị Ý cho biết, ớt chín và ớt xanh được chọn lọc kỹ, sau đó ướp theo tỷ lệ 85% ớt – 15% muối, bảo quản trong hộp kín. Từ nguyên liệu đó, chị chế biến ra nhiều sản phẩm như ớt ngâm muối, ớt ngâm măng chua, bột ớt tẩm gia vị, vừa giữ được hương cay nồng, vừa tạo việc làm cho người dân địa phương.
Hiện nay, ớt tươi của gia đình chị bán ra thị trường với giá 250.000 – 300.000 đồng/kg, giúp mang lại thu nhập ổn định cho nhiều hộ trong vùng, từ vài chục đến cả trăm triệu đồng mỗi năm.
Từ một loài cây hoang dại gắn với huyền tích của loài chim quý hiếm, ớt A Riêu nay đã trở thành biểu tượng của vùng núi Đà Nẵng – thứ “vàng xanh” mà thiên nhiên ban tặng. Dễ trồng, ít tốn công, có thể trồng xen canh cùng các loại cây khác, ớt A Riêu đang mở ra hướng phát triển bền vững, giúp người Cơ Tu và bà con vùng cao cải thiện thu nhập, nâng cao chất lượng cuộc sống.
