Trong văn hóa phương Đông, việc trồng cây không chỉ đơn thuần là làm đẹp không gian sống hay tạo bóng mát, mà còn gắn liền với triết lý phong thủy sâu sắc. Ông bà ta xưa có câu: “Trồng cây có tán, đón lộc quanh năm”, hàm ý rằng cây xanh có thể mang lại vượng khí, may mắn, tài lộc và sự yên bình cho gia đình nếu được chọn đúng và trồng đúng chỗ. Vậy, cổ nhân thường chọn trồng những loại cây nào để giữ lộc, giữ phúc cho nhà?
Trong kiến trúc nhà Việt xưa, đặc biệt ở các ngôi nhà ba gian miền Bắc, hầu như nhà nào cũng trồng vài cây cau ở sân trước. Cây cao thẳng, lá vươn đều, không rậm rạp, mang ý nghĩa thanh bạch, quang minh. Cổ nhân tin rằng, trồng cau trước nhà giúp không gian thêm thông thoáng, dẫn khí lành vào nhà, tránh tà khí và thị phi.
Ngoài ra, quả cau còn là một phần không thể thiếu trong các nghi lễ cưới hỏi, giỗ chạp, biểu trưng cho sự hòa hợp, thủy chung. Trồng cau không chỉ là làm đẹp, mà còn giữ nét văn hóa lâu đời.
 |
Người xưa gọi trúc là “tứ quý” cùng với tùng, cúc, mai. Trúc mang vẻ đẹp giản dị nhưng đầy cốt cách. Dáng thẳng, rỗng ruột nhưng không yếu mềm, trúc tượng trưng cho sự chính trực, linh hoạt và nhân cách cao đẹp. Trồng trúc bên nhà, đặc biệt ở bên hông hoặc phía sau nhà, giúp điều hòa âm khí, tạo sự thanh tịnh và vững chãi.
Người xưa thường trồng trúc quanh nhà như một cách “mời gọi” sự bình yên và bền vững đến với gia đình.
 |
Trong dân gian có câu: “Trước trồng cau, sau trồng hòe”, cho thấy vị trí đặc biệt của cây hòe trong quy tắc bố trí vườn nhà. Hòe gắn liền với con đường học vấn, quan lộ. Cổ nhân tin rằng, trồng cây hòe sẽ giúp con cháu thi đỗ, thăng tiến, gia tộc được vẻ vang.
Sách “Phong thủy gia trạch” từng ghi: “Hòe là thụ vương, có thể khai vận công danh, nên trồng ở hướng Nam”. Cây hòe có tán rộng, rễ khỏe, vừa cho bóng mát, vừa mang lại ý nghĩa phong thủy tốt lành.
 |
Không chỉ đẹp với những chùm hoa đỏ rực mỗi độ vào mùa, lộc vừng còn là cây phong thủy được yêu thích vì mang ý nghĩa “lộc đến, vừng nở”. Cây thường được trồng trước sân nhà, đặc biệt là gần hồ nước hoặc khuôn viên rộng.
Cổ nhân cho rằng khi cây lộc vừng nở hoa rực rỡ, đó là dấu hiệu cát tường, gia đình chuẩn bị có hỷ sự hoặc vận may lớn. Vì vậy, lộc vừng không chỉ là cây cảnh, mà còn là “điềm báo tốt lành” cho gia chủ.
 |
Cây vối là loại cây dân dã, gắn bó với người Việt từ bao đời nay. Lá vối dùng để pha trà, trị bệnh, trong khi cây cao lớn, tán xòe rộng giúp che mát cả khoảng sân.
Trong quan niệm xưa, cây vối có khả năng trấn giữ, bảo vệ nguồn sinh khí cho căn nhà, đồng thời mang lại sự an lành cho gia đạo. Nhiều gia đình chọn trồng vối ở góc sân, nơi có nhiều nắng, để phát huy tốt khả năng “lọc khí” và làm thuốc.
Theo quan niệm phong thủy truyền thống của người Việt, việc lựa chọn và bố trí cây xanh quanh nhà không chỉ mang ý nghĩa làm đẹp cảnh quan hay lấy bóng mát, mà còn liên quan mật thiết đến vận khí, tài lộc và sự hưng thịnh của gia chủ. Mỗi vị trí quanh ngôi nhà – từ phía trước, phía sau đến hai bên hông – đều có những nguyên tắc nhất định khi trồng cây, nhằm đảm bảo sự lưu thông khí tốt và hài hòa giữa các yếu tố âm dương – ngũ hành.
Phía trước nhà, còn gọi là khu vực Minh Đường, được xem như nơi đón khí, đón lộc. Đây là mặt tiền, là nơi đầu tiên dòng năng lượng từ ngoài môi trường đi vào ngôi nhà. Vì vậy, khu vực này cần được giữ thông thoáng, sáng sủa, không nên trồng cây quá rậm rạp hoặc có tán lá xum xuê che khuất hoàn toàn. Các loại cây có dáng thẳng, thanh mảnh, lá nhỏ, tán cao như cau, tre, trúc… được ưu tiên lựa chọn. Những loại cây này vừa không che chắn tầm nhìn, vừa mang ý nghĩa thanh cao, minh bạch – thể hiện sự rõ ràng trong cuộc sống và các mối quan hệ. Đặc biệt, cây cau được xem là biểu tượng của sự ngay thẳng, cao quý, rất phù hợp để trồng trước sân, nhất là trong những dịp lễ Tết, đám cưới hỏi, tạo cảm giác sang trọng và cổ truyền.
Phía sau nhà – khu vực Huyền Vũ – lại mang một ý nghĩa hoàn toàn khác. Đây là nơi tượng trưng cho điểm tựa tinh thần của cả gia đình. Trong phong thủy, một ngôi nhà vững vàng là ngôi nhà có “lưng tựa núi”, tức phía sau phải chắc chắn, ổn định. Vì vậy, ở vị trí này, người xưa thường trồng những loại cây có tán rộng, rễ khỏe, thân vững như cây hòe, cây vối, cây nhãn... Các loại cây này không chỉ tạo bóng mát, giúp chống nắng, chắn gió từ hướng sau lưng mà còn mang thông điệp về sự vững chãi, ổn định và bảo hộ. Hòe đại diện cho con đường học hành, khoa bảng; vối lại vừa là dược liệu dân gian vừa là cây phong thủy giúp bảo vệ sức khỏe và khí vận gia đình.
Hai bên hông nhà – gọi là Thanh Long (bên trái) và Bạch Hổ (bên phải) – được ví như hai “vệ sĩ” trấn giữ cho gia đạo. Ở hai khu vực này, cổ nhân đặc biệt coi trọng sự cân đối. Việc trồng cây hai bên cần chú ý tránh sự chênh lệch quá lớn về kích thước, tán lá hoặc chiều cao, vì có thể dẫn đến mất cân bằng khí, ảnh hưởng tới hòa khí trong nhà và các mối quan hệ bên ngoài. Nếu một bên trồng cây cao to mà bên kia chỉ có cây thấp nhỏ, theo phong thủy là mất thế, có thể gây ra cảm giác nghiêng lệch, bất an. Gia chủ nên chọn loại cây đồng đều hai bên hoặc bố trí khéo léo các yếu tố tự nhiên để tạo thế cân bằng âm dương – giúp ngôi nhà “vững như bàn thạch”.
Ngoài ra, cần đặc biệt tránh trồng cây chắn ngang cửa chính, tức khu vực “miệng khí” – nơi dòng năng lượng chính đi vào trong nhà. Cây lớn, tán rậm hoặc cành lá xòa xuống phía trước cửa dễ gây ra hiện tượng “bế môn tắc lộ”, khiến khí tốt không vào được, ngược lại còn tích tụ khí xấu quanh cửa. Điều này có thể khiến ngôi nhà cảm thấy bí bức, thiếu sinh khí, tác động tiêu cực đến tinh thần và tài vận của các thành viên. Tương tự, những cây có cành nhô lên mái hiên hoặc áp sát tường quá mức cũng nên được cắt tỉa, giữ khoảng cách hợp lý để bảo đảm sự lưu thông không khí và ánh sáng.
Tóm lại, trồng cây quanh nhà là việc tưởng chừng đơn giản nhưng lại đòi hỏi sự hiểu biết, tinh tế và hài hòa giữa yếu tố thẩm mỹ, khoa học và phong thủy. Một cây xanh đẹp không chỉ mang lại bóng mát mà còn có thể trở thành "người bảo hộ vô hình", âm thầm giữ gìn phúc khí cho cả gia đình – đúng như câu ông bà xưa từng dạy: “Trồng cây đúng chỗ, lộc về quanh năm”.
