Loài này được đặt tên Huệ đá nhiều hoa (Peliosanthes multiflora), thuộc chi Huệ đá, họ Măng tây (Asparagaceae). Kết quả nghiên cứu chính thức được đăng tải trên tạp chí khoa học quốc tế Phytotaxa vào tháng 3/2025.
Theo nhóm nghiên cứu, Huệ đá nhiều hoa được tìm thấy vào tháng 1/2021 trong chuyến khảo sát hệ sinh thái và đa dạng sinh học tại khu vực Rừng phòng hộ Sông Hinh. Đây là vùng rừng lá rộng thường xanh, nằm ở độ cao khoảng 250 m so với mực nước biển.
Huệ đá nhiều hoa là cây thân thảo thường xanh, sống lâu năm trên cạn. Lá và cụm hoa mọc ở đỉnh thân rễ. Cụm hoa dạng chùm, dài tới 42 cm, vươn cao hơn lá, mỗi cụm mang khoảng 100 hoa.
Hoa lưỡng tính, màu tím nâu pha xanh lục, đường kính khoảng 2,6 mm. Bao hoa mở rộng hoặc cong ngược hoàn toàn, chạm vào cuống. Khi chín, quả có màu xanh coban, chứa từ 1–5 hạt hình trứng.
 |
| Huệ đá nhiều hoa là cây thân thảo thường xanh, sống lâu năm trên cạn. (Ảnh: Trung tâm Nhiệt đới Việt - Nga). |
Nhóm nghiên cứu cho biết, đặc điểm nổi bật giúp nhận dạng Huệ đá nhiều hoa so với các loài cùng chi là phiến lá hẹp hoặc thuôn nhọn (rộng khoảng 19 mm) và kích thước hoa nhỏ. Tên khoa học multiflora phản ánh đặc trưng mỗi cụm hoa mang số lượng lớn, khoảng 100 bông.
Hiện tại, các nhà khoa học mới ghi nhận hơn 10 cá thể của loài này, phân bố hẹp trong khu vực rừng lá rộng thường xanh thuộc Rừng phòng hộ Sông Hinh, với phạm vi chỉ khoảng 1 km².
Rừng phòng hộ Sông Hinh nằm trong dãy Đèo Cả – Hòn Vọng Phu, phía tây nam tỉnh Phú Yên (cũ). Khu vực này là một trong những vùng giao thoa sinh học quan trọng của Việt Nam, đồng thời là ranh giới tự nhiên của nhiều loài động, thực vật, tạo nên sự phong phú và độc đáo của hệ sinh thái.
Việc phát hiện Huệ đá nhiều hoa không chỉ góp phần bổ sung vào danh mục các loài thuộc chi Huệ đá trên thế giới, mà còn làm rõ hơn sự đa dạng, phân bố và tiến hóa của nhóm thực vật này.
Với số lượng cá thể ít và vùng phân bố hẹp, loài được đánh giá có nguy cơ bị đe dọa cao nếu môi trường sống bị tác động. Nhóm nghiên cứu đề xuất các biện pháp bảo tồn khẩn cấp, đồng thời xem xét khả năng nhân giống và nghiên cứu giá trị sử dụng.
Tại Việt Nam, các loài thuộc chi Huệ đá phân bố tự nhiên từ Bắc vào Nam. Nhiều loài trong số này được đồng bào địa phương sử dụng trong y học cổ truyền để bồi bổ sức khỏe, chữa một số bệnh thông thường. Ở một số vùng, cây được gọi là “sâm mây” hoặc “sâm cau” nhờ tác dụng tương tự nhân sâm.
Bên cạnh giá trị y học, Huệ đá còn được trồng làm cảnh nhờ cụm hoa đẹp, có thể tô điểm cho không gian sống và sân vườn. Thời gian gần đây, nhu cầu tìm kiếm và nhân giống các loài Huệ đá phục vụ mục đích dược liệu và cảnh quan có xu hướng gia tăng.
