Ngày 24/9, tại Hà Nội, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (Liên hiệp Hội Việt Nam) tổ chức hội thảo “Đóng góp ý kiến của cử tri - trí thức trước kỳ họp thứ 10 Quốc hội khóa XV” nhằm tập hợp trí tuệ của đội ngũ trí thức khoa học và công nghệ đối với những vấn đề lớn của đất nước. Sự kiện có sự tham dự của đại diện Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cùng đông đảo các nhà khoa học, chuyên gia và cán bộ quản lý.
 |
| Quang cảnh Hội thảo “Đóng góp ý kiến của cử tri - trí thức trước kỳ họp thứ 10 Quốc hội khóa XV” |
Hội thảo được tổ chức trang trọng với sự chủ trì của TSKH Phan Xuân Dũng, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Đảng đoàn, Chủ tịch Liên hiệp Hội Việt Nam. Tham dự hội thảo có đại diện Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, trong đó bà Phạm Thị Hồng, Phó trưởng Ban Dân chủ, Giám sát và Phản biện xã hội, cùng đông đảo chuyên gia, nhà khoa học, lãnh đạo các hội thành viên, chi bộ trực thuộc Liên hiệp Hội Việt Nam. Không khí hội thảo thể hiện rõ trách nhiệm và trí tuệ của giới trí thức trước vận mệnh đất nước, góp phần chuyển tải tiếng nói của nhân dân đến Quốc hội.
Phát biểu khai mạc tại hội thảo, Chủ tịch Liên hiệp Hội Việt Nam Phan Xuân Dũng nhấn mạnh, việc tổ chức hội thảo lần này có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong bối cảnh Quốc hội chuẩn bị bước vào Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV với nhiều nội dung lớn. Đội ngũ trí thức khoa học công nghệ là lực lượng có vai trò tiên phong trong cung cấp luận cứ khoa học, tham gia phản biện, giám sát xã hội, góp phần hoàn thiện hệ thống pháp luật, cơ chế chính sách và thúc đẩy các quyết sách đi vào cuộc sống. Những ý kiến đóng góp thẳng thắn, trách nhiệm và giàu tính xây dựng từ các nhà khoa học sẽ giúp Quốc hội có thêm cơ sở khoa học và thực tiễn để xem xét, hoàn thiện các quyết sách quan trọng, bảo đảm phát triển đất nước nhanh và bền vững trong giai đoạn mới...
 |
| TSKH Phan Xuân Dũng, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Đảng đoàn, Chủ tịch Liên hiệp Hội Việt Nam phát biểu khai mạc Hội thảo |
Một trong những nội dung nổi bật được thảo luận tại hội thảo là vấn đề thực thi Nghị quyết 57-NQ/TW về đột phá khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Nghị quyết này đặt ra mục tiêu đầy tham vọng, đến năm 2030 đưa kinh tế số chiếm tối thiểu 50% GDP, hình thành ít nhất 10 doanh nghiệp công nghệ số tầm cỡ quốc tế, nâng chi cho nghiên cứu – phát triển lên khoảng 2% GDP, đồng thời bảo đảm ngân sách nhà nước dành tối thiểu 3% tổng chi hằng năm cho khoa học, công nghệ và chuyển đổi số. Đến năm 2045, tầm nhìn là đưa Việt Nam trở thành nước phát triển, thu nhập cao, trong đó khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo là trụ cột. Những kết quả bước đầu cho thấy tính đúng đắn và quyết tâm chính trị của Nghị quyết: cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư đã đi vào vận hành với hơn 86 triệu công dân được cấp CCCD gắn chip, hơn 53,8 triệu tài khoản VNeID được kích hoạt; tỷ lệ hồ sơ trực tuyến toàn trình đạt 39,51%, trong đó bộ, ngành trung ương đạt hơn 51% nhưng địa phương mới đạt hơn 15%.
Việc Quốc hội thông qua nghị quyết sắp xếp đơn vị hành chính, giảm từ 63 xuống còn 34 tỉnh, thành phố, đồng thời tích hợp dịch vụ công về một đầu mối quốc gia đã đưa Việt Nam vươn lên top 20 thế giới về dịch vụ công trực tuyến. Những con số này khẳng định bước tiến đáng kể của cải cách hành chính và chuyển đổi số. Tuy vậy, hạn chế vẫn còn nhiều, đặc biệt là sự chênh lệch giữa trung ương và địa phương, hạ tầng số chưa đồng đều, tỷ lệ sử dụng dịch vụ công trực tuyến của người dân còn thấp. Các ý kiến tại hội thảo đều cho rằng cần sự vào cuộc quyết liệt hơn, lấy người dân làm trung tâm, lấy hiệu quả phục vụ làm thước đo, từ đó mới hiện thực hóa mục tiêu của Nghị quyết 57.
 |
| GS.TS. Đào Xuân Học, Chủ tịch Hội Thủy lợi Việt Nam, đã có phân tích chuyên sâu. Ông cho rằng sự khác biệt trong cách hiểu các khái niệm “tài nguyên nước”, “nguồn nước” và “thủy lợi” lâu nay đã dẫn tới sự chồng chéo, phân tán trong quản lý. |
Bàn về lĩnh vực tài nguyên nước, GS.TS. Đào Xuân Học, Chủ tịch Hội Thủy lợi Việt Nam, đã có phân tích chuyên sâu. Ông cho rằng sự khác biệt trong cách hiểu các khái niệm “tài nguyên nước”, “nguồn nước” và “thủy lợi” lâu nay đã dẫn tới sự chồng chéo, phân tán trong quản lý. Hiện vẫn tồn tại song song Luật Tài nguyên nước và Luật Thủy lợi, khiến trách nhiệm quản lý bị chia cắt, nguồn lực bị lãng phí. Ông trích dẫn định nghĩa về thủy lợi trong Bách khoa toàn thư, nhấn mạnh đây là một khoa học tổng hợp bao trùm toàn bộ hoạt động đánh giá, dự báo, khai thác, phòng chống và quản lý tác động của nước. Theo GS.TS Đào Xuân Học, cần tiến tới hợp nhất các luật liên quan thành một Bộ luật Thủy lợi hoặc Bộ luật về nước thống nhất, bao gồm cả phòng chống thiên tai, khai thác nước ngầm, cấp thoát nước và quản lý công trình. Nguyên tắc “một việc một đơn vị phụ trách” phải được thể chế hóa, phân định rõ trách nhiệm giữa các bộ, ngành, tránh chồng chéo. Đây là điều kiện để quản lý tài nguyên nước hiệu quả hơn, phục vụ phát triển bền vững, trong bối cảnh biến đổi khí hậu và thiên tai ngày càng phức tạp.
 |
| TS. Đỗ Nguyên Hưng, Phó Tổng thư ký Hội Tự động hóa Việt Nam phát biểu tại Hội thảo |
Một tham luận quan trọng khác đến từ TS. Đỗ Nguyên Hưng, Phó Tổng thư ký Hội Tự động hóa Việt Nam, nhấn mạnh rằng chuyển đổi số phải đi vào thực chất chứ không thể chỉ là khẩu hiệu. Ông cho rằng sự thành công của chuyển đổi số cần được đo bằng mức độ hài lòng của người dân, sự minh bạch của bộ máy, và hiệu quả của dịch vụ công. Để đạt điều này, cần đồng bộ hóa cơ sở dữ liệu quốc gia, liên thông dân cư, đất đai, y tế, giáo dục, bảo hiểm; nâng cao chất lượng phục vụ công dân số, ứng dụng trí tuệ nhân tạo, trợ lý ảo trong hỗ trợ người dân; đào tạo đội ngũ cán bộ số gắn với năng lực vị trí việc làm; đồng thời bảo đảm an ninh mạng và bảo vệ dữ liệu cá nhân. Ông cũng đề nghị trao vai trò phản biện độc lập cho trí thức và hội nghề nghiệp, đặc biệt là VUSTA và VAA, trong việc giám sát, phản biện các dự án chuyển đổi số. Điều này vừa phát huy trí tuệ khoa học, vừa bảo đảm tính minh bạch, khách quan trong thực thi chính sách.
Trong lĩnh vực môi trường, đại diện Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam đã đưa ra cảnh báo rằng dù đạt được một số thành tựu, môi trường vẫn đang xuống cấp, với nhiều thách thức nghiêm trọng cần giải quyết căn cơ. Theo đánh giá, một nguyên nhân quan trọng là chúng ta chưa có cách tiếp cận thống nhất trong huy động sức mạnh cộng đồng. Hội đã nghiên cứu và áp dụng phương pháp TAI (The Access Initiative) với bốn trụ cột: bảo đảm thông tin cho cộng đồng, tạo điều kiện để cộng đồng tham gia, bảo đảm luật pháp cho các hoạt động của cộng đồng, và nâng cao năng lực của cộng đồng. Mặc dù pháp luật Việt Nam đã có quy định về quyền và trách nhiệm của Mặt trận Tổ quốc, tổ chức chính trị – xã hội, cộng đồng dân cư trong bảo vệ môi trường, nhưng vẫn chưa đủ mạnh và chưa đồng bộ. Đại diện Hội kiến nghị Quốc hội trong thời gian tới cần quan tâm toàn diện, ban hành một chiến lược chung để huy động sức mạnh cộng đồng vào bảo vệ môi trường, song hành với các chiến lược quốc gia, ngành và địa phương. Đây sẽ là giải pháp lâu dài, mang tính bền vững, để bảo đảm sự cân bằng sinh thái và tương lai phát triển của đất nước.
 |
| TS Lê Nghiêm - Phó Chủ tịch Hội Truyền thông số Việt Nam phát biểu tại Hội thảo |
Về Dự thảo Luật Báo chí (Sửa đổi), Phó Chủ tịch Hội Truyền thông số Việt Nam Lê Nghiêm đề nghị Quốc hội, nhân dịp sửa đổi Luật Báo chí trong năm nay, xem xét điều chỉnh chính sách đối với báo chí một cách toàn diện từ việc đối tượng cấp thẻ nghề tới việc hoạch định chính sách phát triển báo chí lâu dài. Đổi mới tư duy xây dựng luật, chỉ sửa đổi những điều không còn phù hợp, mà phải coi đây là một cơ hội lớn để đột phá về chính sách đối với báo chí. Luật Báo chí sửa đổi cần thể hiện được tất cả những điều chỉnh chính sách quan trọng mà Đảng và Nhà nước đã có chủ trương và triển khai, xứng tầm như một đạo luật mới liên quan đến báo chí.
Phó Chủ tịch Hội Truyền thông số Việt Nam cho rằng, một trong những điều chỉnh chính sách trọng tâm là cơ chế tài chính và mô hình kinh doanh của báo chí nhằm giúp báo chí hoạt động vững mạnh. Cụ thể, Nhà nước cần coi báo chí là một chủ thể quan trọng trong ngành kinh doanh thông tin, truyền thông. Trong một thị trường truyền thông đang phát triển rất mạnh mẽ ở Việt Nam, báo chí nên được xem là một doanh nghiệp công lập đặc biệt, có khách hàng của riêng mình, và sản phẩm phải đáp ứng nhu cầu, thị hiếu của khách hàng, chịu sự chi phối của Luật Báo chí, Luật Doanh nghiệp và các quy định pháp luật khác. Khách hàng sẽ là người nuôi sống báo chí, thay vì ngân sách nhà nước. Chỉ khi sống được bằng thị trường, báo chí mới có thể phát triển khỏe mạnh.
Với tinh thần đó, Nhà nước cần duy trì, khuyến khích các cơ quan báo chí tự chủ tốt về tài chính, phát triển tốt trong cơ chế thị trường, nhờ có thương hiệu tốt, được công chúng, độc giả yêu mến, tin cậy.
Từ những ý kiến trên, có thể thấy hội thảo đã thực sự trở thành nơi hội tụ trí tuệ, nơi những vấn đề lớn của đất nước được phân tích thẳng thắn, khoa học và mang tính xây dựng. Đội ngũ trí thức đã khẳng định vai trò tiên phong, không chỉ dừng lại ở phản ánh thực trạng mà còn đề xuất giải pháp mang tầm chiến lược. Những kiến nghị về chuyển đổi số, quản lý tài nguyên nước, bảo vệ môi trường, phát triển bền vững sẽ là nguồn tham khảo quan trọng để Quốc hội khóa XV xem xét trong quá trình thảo luận và quyết nghị.
Hội thảo cũng một lần nữa cho thấy Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam là lực lượng nòng cốt trong tập hợp trí thức, kết nối tri thức với chính sách. Tiếng nói của trí thức, khi được lắng nghe và tiếp nhận, sẽ góp phần củng cố niềm tin của nhân dân, tăng cường mối liên hệ giữa Đảng, Nhà nước với xã hội. Trên hết, đó là minh chứng cho tinh thần dân chủ, trách nhiệm và khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc.
