 |
| Tác phẩm “Theo dòng lịch sử”, được Nghệ nhân Vũ Tấn Phúc tạo tác sau 16 năm lao động bền bỉ, suy tư và sáng tạo không ngừng - Ảnh: Đức Thiện |
Từ niềm đam mê đến hành trình đầy thử thách
Nghệ nhân Vũ Tấn Phúc kể rằng, khi mới mua cây này, giá đã lên đến 280 triệu đồng, một khoản đầu tư lớn vào thời điểm đó. Suốt nhiều năm chăm sóc, chỉnh sửa dáng thế, giá trị kinh tế của cây lại không tăng như kỳ vọng.
“Mọi người trả cao nhất chỉ khoảng 400 triệu đồng, mà tính ra công sức và thời gian thì gần như không có lãi. Nhưng với người nghệ nhân yêu cây, giá trị của tác phẩm không chỉ nằm ở tiền bạc, mà ở niềm say mê sáng tạo và ý chí không bỏ cuộc” - Nghệ nhân Vũ Tấn Phúc chia sẻ.
 |
| Giá trị của tác phẩm “Theo dòng lịch sử” không chỉ nằm ở tiền bạc, mà ở niềm say mê sáng tạo và ý chí không bỏ cuộc của Nghệ nhân Vũ Tấn Phúc - Ảnh: Đức Thiện |
Sau 16 năm gắn bó, anh nhận thấy cây đã có tuổi, thân gầy guộc và phần đá kèm theo trở nên nặng nề, mất cân đối. Anh quyết định cải tạo lại toàn bộ dáng thế, một quyết định táo bạo nhưng đầy dũng cảm. Anh tự tay cắt bỏ nhiều phần thân, cành, moi từng mảng đá lớn mà các cụ ngày xưa đã gắn rất chắc.
Khi đang loay hoay tìm hướng đi mới cho tác phẩm, anh Phúc nhớ đến người bạn tên Quân làm xây dựng ở Hải Dương, người từng xây cổng làng cho một doanh nghiệp địa phương. Hai anh em cùng bàn bạc, thống nhất là biến phần đá và thân cây còn lại thành một không gian mang tính biểu tượng.
Ban đầu, anh Quân đề xuất làm hang động, chùa chiền, miếu mạo, nhưng anh Phúc trăn trở, muốn tác phẩm vừa có hồn dân tộc, vừa gắn với lịch sử cụ thể. Đêm ấy, anh nằm suy nghĩ và hình dung ra hình ảnh Cổng Ô Quan Chưởng, một biểu tượng của Thăng Long xưa, gắn liền với những ký ức và thăng trầm lịch sử. “Trong đầu tôi như có một bộ phim, tôi ghép hình ảnh cái cổng vào cây, thấy nó khớp đến kỳ lạ. Cổng Ô Quan Chưởng vừa cổ kính, vừa vững chãi như tinh thần của người Việt” - anh Phúc kể.
 |
| Thông qua tác phẩm “Theo dòng lịch sử” hình ảnh Cổng Ô Quan Chưởng, một biểu tượng của Thăng Long xưa, gắn liền với những ký ức và thăng trầm lịch sử - Ảnh: Đức Thiện |
Hôm sau, anh Phúc mời anh Quân quay lại. Lần này, ý tưởng đã rõ ràng đó là: Xây dựng hình tượng Cổng Ô Quan Chưởng hòa vào thế cây, sau đó họ bắt đầu dựng từng viên gạch, xoay từng hướng cây theo đúng hình dung trong đầu anh Phúc. “Lúc đó ai nhìn cũng bảo tôi làm liều, vì không thấy hình dáng gì rõ ràng. Nhưng với tôi, hình ảnh cái cổng đã nằm sẵn trong não rồi, chỉ cần tay mình làm theo là nó hiện ra thôi” - Nghệ nhân Vũ Tấn Phúc nói với nụ cười tự tin.
Chính quá trình đó đã thể hiện trọn vẹn tư duy trừu tượng của một người nghệ sĩ thực thụ. Không sao chép, không rập khuôn, anh để cho trí tưởng tượng dẫn lối, để tâm cảm với lịch sử thấm vào từng viên gạch, từng đường cắt. Khi tác phẩm hoàn thiện, ai nhìn cũng phải thốt lên ngỡ ngàng: Cổng Ô Quan Chưởng như được tái hiện sống động trong thế cây cổ kính, vừa vững chãi, vừa mềm mại, vừa thực vừa ảo.
Thành quả của 16 năm và sự công nhận từ giới chơi cây
Sau khi hoàn thiện tác phẩm, chỉ với 15 triệu đồng chi phí xây dựng phần cổng, anh Phúc nhận được lời mời triển lãm từ tỉnh Bắc Ninh. “Lúc ấy tôi chưa kịp vui đã có người hỏi mua 600 triệu, nhưng tôi không bán. Với tôi, cây này là một phần của mình, là kết tinh của 16 năm lao động và sáng tạo” - anh chia sẻ.
Tại các triển lãm, người xem bị cuốn hút đến mức đứng ngắm suốt buổi, thậm chí quên cả tham dự lễ khai mạc. Có lẽ bởi vì trong tác phẩm ấy, họ nhìn thấy không chỉ vẻ đẹp nghệ thuật, mà còn cả hồn cốt của một thời xa xưa, nơi Cổng Ô Quan Chưởng vẫn sừng sững như chứng nhân của lịch sử Thăng Long.
 |
| Ông Nguyễn Mạnh Quỳnh - Phó Chủ tịch, Tổng Thư ký Hội Sinh vật cảnh Việt Nam (ngoài cùng bên phải) rất ấn tượng và đánh giá cao tác phẩm “Theo dòng lịch sử” của nhà vườn Phúc Tâm - Ảnh: Đức Thiện |
Ấn tượng khi được chiêm ngưỡng tác phẩm “Theo dòng lịch sử” của nhà vườn Phúc Tâm, vào giữa tháng 4 năm 2025, ông Nguyễn Mạnh Quỳnh - Phó Chủ tịch, Tổng Thư ký Hội Sinh vật cảnh Việt Nam cũng đánh giá: “Tác phẩm không chỉ thể hiện kỹ thuật tạo tác tinh luyện, mà còn hàm chứa chiều sâu văn hoá, gợi mở hành trình bền bỉ của dân tộc qua từng đường nét. Sự kết hợp hài hòa giữa bố cục, hình thể và thần thái đã tạo nên một tổng thể vừa mạnh mẽ, vừa trang nhã. Tôi đánh giá cao tâm huyết và sự sáng tạo của nghệ nhân, cũng như nỗ lực gìn giữ giá trị sinh vật cảnh của nhà vườn Phúc Tâm”.
Điều đặc biệt, trong triết lý sáng tạo của nghệ nhân Vũ Tấn Phúc là sự kết hợp giữa hội họa, điêu khắc và lịch sử dân tộc. Anh cho biết: “Cái đẹp của cây không chỉ ở dáng thế, mà còn ở câu chuyện nó kể. Khi tôi đưa hình ảnh Cổng Ô Quan Chưởng vào cây, tôi muốn người xem nhớ về Hà Nội xưa, về ký ức của một thời”.
Cây của anh không theo lối “gò bó” hay rập khuôn thường thấy. Anh để cho cành, thân, rễ phát triển tự nhiên như dáng một cây cổ thụ, quăng quật theo gió mưa, rễ sà xuống đất, thân uốn lượn tự do. “Nếu mình bó buộc nó vào khuôn, cái hồn tự nhiên sẽ mất. Tôi muốn giữ lại sự phóng khoáng, cái nét cổ kính của thời gian” - anh Phúc nói.
 |
| Tác phẩm “Theo dòng lịch sử” không chỉ là một cây cảnh nghệ thuật, mà còn là một bức tranh điêu khắc sống, chứa đựng tư tưởng, hoài niệm, và tinh thần dân tộc - Ảnh: Đức Thiện |
Với anh, tác phẩm này không chỉ là một cây cảnh nghệ thuật, mà còn là một bức tranh điêu khắc sống, chứa đựng tư tưởng, hoài niệm, và tinh thần dân tộc. “Tôi mong rằng những ai yêu nghệ thuật, yêu lịch sử, khi nhìn cây này sẽ thấy được một phần ký ức của dân tộc, thấy được vẻ đẹp của quá khứ và trân trọng hiện tại” - anh bộc bạch.
Niềm tin vào giá trị bền vững
Dù từng được trả giá cao, nghệ nhân Vũ Tấn Phúc vẫn giữ lại tác phẩm “Theo dòng lịch sử”. Với anh, giá trị tinh thần lớn hơn nhiều lần giá trị vật chất. “Cây này càng để lâu càng quý, càng nhìn càng thấy sâu. Nó là tác phẩm của thời gian, của lịch sử và của cả tâm hồn người nghệ nhân” - anh nói.
 |
| Hành trình hơn 16 năm, nghệ nhân Vũ Tấn Phúc rất tự hào vì đã biến một cây bình thường trở thành tác phẩm nghệ thuật mang đậm bản sắc Việt - Ảnh: Đức Thiện |
Nhìn lại hành trình hơn 16 năm, anh Phúc tự hào vì đã biến một cây bình thường trở thành tác phẩm nghệ thuật mang đậm bản sắc Việt, nơi hội tụ giữa thiên nhiên, lịch sử và sáng tạo con người. “Tôi chỉ mong rằng, sau này khi ai đó ngắm cây này, họ sẽ nhớ rằng ở Văn Giang, có một người từng dành gần nửa đời mình chỉ để kể lại câu chuyện của Ô Quan Chưởng bằng ngôn ngữ của cây cảnh” - nghệ nhân Vũ Tấn Phúc chia sẻ đầy xúc động.
Tác phẩm “Theo dòng lịch sử” của nghệ nhân Vũ Tấn Phúc không chỉ là một dấu ấn cá nhân, mà còn là một minh chứng cho sự giao hòa giữa nghệ thuật cây cảnh và văn hóa dân tộc. Trong dáng cổ thụ uy nghi ấy, người xem như thấy cả dòng chảy lịch sử, thấy tâm hồn của người nghệ sĩ và tình yêu quê hương đất nước, một vẻ đẹp sâu lắng, trường tồn với thời gian.
 Hòa “Taxi” - Nghệ nhân cây cảnh nghệ thuật tiêu biểu tại huyện Văn Giang, Hưng Yên Sau gần 30 năm bén duyên với cây cảnh nghệ thuật, đến nay niềm đam mê của nghệ nhân Hoà “Taxi” vẫn luôn "cháy bỏng", ... |
 Nghệ nhân Nguyễn Văn Vân và cây xanh quê trăm tuổi: Dấu thời gian in trên gân rễ Trong chuyến công tác tại xóm Quang Hải, xã Hải Quang, tỉnh Ninh Bình, phóng viên Tạp chí Việt Nam hương sắc đã có dịp ... |
 Nghệ nhân Nguyễn Hữu Thọ chế tác vỏ trai tai tượng cổ độc đáo tại Quảng Ngãi Vẻ đẹp tự nhiên của vỏ trai kết hợp cùng bàn tay tài hoa của nghệ nhân đã tạo nên những tác phẩm mang dấu ... |
