Phát huy vai trò khuyến nông trong hành trình xanh hóa nông nghiệp Tây Nguyên

Sáng 28/10, tại thành phố Buôn Ma Thuột, Trung tâm Khuyến nông quốc gia tổ chức Tọa đàm “Phát huy vai trò khuyến nông trong phát triển bền vững cây trồng chủ lực vùng Tây Nguyên”. Sự kiện quy tụ các nhà khoa học, doanh nghiệp, hợp tác xã và nông dân đến từ các tỉnh Đắk Lắk, Gia Lai, Lâm Đồng – những địa phương nằm trong vùng trọng điểm nông sản của cả nước. Tây Nguyên hiện là trung tâm sản xuất hàng hóa nông nghiệp lớn nhất Việt Nam với các cây trồng chủ lực như cà phê, hồ tiêu, sầu riêng. Đây không chỉ là nguồn thu ngoại tệ quan trọng mà còn là niềm tự hào của nông nghiệp Việt Nam trên thị trường quốc tế. Trong 9 tháng năm 2025, xuất khẩu cà phê đạt gần 7 tỷ USD, hồ tiêu vượt mốc 1,2 tỷ USD và sầu riêng – “ngôi sao mới” của ngành rau quả – ước đạt 2,6 tỷ USD, góp phần đưa Tây Nguyên trở thành vùng kinh tế nông nghiệp chiến lược.

Tiến sĩ Đặng Bá Đàn, Phó Trưởng Văn phòng Thường trực phía Nam - Trung tâm Khuyến nông quốc gia phát biểu tại buổi tọa đàm. - (Ảnh: báo Đắk Lắk)

Tuy nhiên, để đạt được sự phát triển bền vững, Tây Nguyên đang đối mặt nhiều thách thức. Việc quản lý mã số vùng trồng và cơ sở đóng gói còn thiếu đồng bộ, kiểm soát dư lượng thuốc bảo vệ thực vật gặp khó khăn, trong khi kỹ thuật canh tác chưa thống nhất và liên kết chuỗi giá trị sản xuất – tiêu thụ vẫn còn rời rạc. Nông dân dù cần cù, sáng tạo nhưng nhiều nơi vẫn sản xuất theo tập quán cũ, ít cập nhật công nghệ mới. Những “điểm nghẽn” đó nếu không được tháo gỡ sẽ cản trở tiến trình xanh hóa nông nghiệp và làm giảm lợi thế cạnh tranh của nông sản Tây Nguyên trên thị trường quốc tế ngày càng khắt khe về tiêu chuẩn môi trường và an toàn thực phẩm.

Trong bối cảnh đó, hệ thống khuyến nông được xác định là nhân tố then chốt. Không chỉ dừng lại ở việc hướng dẫn kỹ thuật trồng trọt, khuyến nông còn là cầu nối chuyển giao tri thức, công nghệ và tư duy quản trị cho người nông dân. Nhờ các hoạt động khuyến nông, nông dân Tây Nguyên từng bước tiếp cận mô hình sản xuất thông minh, biết liên kết với doanh nghiệp, áp dụng quy trình canh tác theo chuẩn quốc tế, đồng thời nâng cao giá trị gia tăng của sản phẩm. Hệ thống khuyến nông chính là “cánh tay nối dài” của ngành nông nghiệp, giúp xây dựng nền tảng tri thức để quá trình sản xuất nông nghiệp chuyển từ “lượng” sang “chất”, từ khai thác tài nguyên sang phát triển xanh, tuần hoàn.

Các đại biểu tham dự tọa đàm “Phát huy vai trò khuyến nông trong phát triển bền vững cây trồng chủ lực vùng Tây Nguyên”.- (Ảnh: báo Đắk Lắk)

Nhiều mô hình tiêu biểu đã chứng minh hiệu quả rõ nét. Đề án tái canh cà phê giai đoạn 2021–2025 là ví dụ điển hình. Đến nay, toàn vùng đã thực hiện hơn 74.000 ha, đạt 82% kế hoạch. Các giống cà phê mới được đưa vào sản xuất có khả năng sinh trưởng tốt, kháng sâu bệnh, cho năng suất cao và đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu. Cùng với đó là việc áp dụng hệ thống tưới tiết kiệm, quy trình bón phân hợp lý và liên kết tiêu thụ với các doanh nghiệp rang xay. Nhờ đó, năng suất cà phê tăng từ 15–20%, lợi nhuận bình quân tăng 25–30%. Mô hình này không chỉ đem lại hiệu quả kinh tế mà còn góp phần tiết kiệm tài nguyên nước, giảm phát thải, hướng tới nông nghiệp thân thiện môi trường.

Song song với đó, nhiều mô hình canh tác tiên tiến khác cũng đang được nhân rộng. Mô hình “cà phê thông minh” giúp người nông dân quản lý đồng ruộng hiệu quả hơn thông qua việc sử dụng phân bón chuyên dụng, trồng xen hợp lý và giám sát sinh trưởng bằng công nghệ số. Nhờ đó, năng suất tăng trên 15% trong khi chi phí đầu vào giảm đáng kể. Đặc biệt, mô hình canh tác tiên tiến Better Life Farming được triển khai trên cây cà phê và sầu riêng đã mang lại hiệu quả tích cực khi tỷ lệ sâu bệnh giảm tới 90%, năng suất tăng khoảng 10%. Đây là minh chứng cho hướng đi đúng đắn khi kết hợp tri thức khoa học, công nghệ và thực tiễn canh tác để hướng tới nông nghiệp xanh, an toàn và bền vững.

Không chỉ tập trung vào kỹ thuật sản xuất, khuyến nông còn đóng vai trò thúc đẩy liên kết giữa nông dân, hợp tác xã và doanh nghiệp, hình thành chuỗi giá trị bền vững. Thông qua các chương trình hợp tác, người trồng cà phê hay sầu riêng được hỗ trợ tiếp cận thị trường, xây dựng thương hiệu và đảm bảo đầu ra ổn định. Cách làm này giúp giảm rủi ro trong tiêu thụ sản phẩm, đồng thời nâng cao năng lực quản trị và khả năng thích ứng của người nông dân trước biến động thị trường.

Trung tâm Khuyến nông quốc gia báo cáo đề dẫn tọa đàm“Phát huy vai trò khuyến nông trong phát triển bền vững cây trồng chủ lực vùng Tây Nguyên”. - (Ảnh: báo Đắk Lắk)

Tại tọa đàm, nhiều ý kiến cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của chuyển đổi số và ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong sản xuất nông nghiệp. Các giải pháp như giám sát sâu bệnh tự động, dự báo thời tiết vi mô, điều khiển tưới tiêu thông minh hay quản lý mã số vùng trồng bằng dữ liệu số hóa được xem là xu thế tất yếu. Khi công nghệ được tích hợp vào hoạt động khuyến nông, người nông dân có thể tiếp cận thông tin kịp thời, ra quyết định chính xác hơn và giảm thiểu rủi ro sản xuất. Đây chính là hướng đi mới của khuyến nông thời đại 4.0 – từ “chuyển giao kỹ thuật” sang “chuyển đổi tri thức số”.

Khuyến nông không chỉ đồng hành cùng người nông dân trên cánh đồng mà còn góp phần định hình chính sách phát triển nông nghiệp bền vững. Thông qua các mô hình trình diễn, khuyến nông giúp các địa phương xác định cây trồng phù hợp, quy hoạch vùng sản xuất hợp lý, đồng thời lan tỏa nhận thức về nông nghiệp xanh, thích ứng với biến đổi khí hậu. Việc khuyến khích sử dụng vật tư sinh học, tăng cường hữu cơ hóa sản xuất và quản lý nông trại theo tiêu chuẩn bền vững đang dần trở thành xu hướng chủ đạo của nông nghiệp Tây Nguyên.

Nhìn từ những kết quả đạt được, có thể thấy khuyến nông đang đóng vai trò trung tâm trong tiến trình chuyển đổi xanh của nông nghiệp vùng cao nguyên. Sự đồng hành của hệ thống khuyến nông giúp nông dân tự tin đổi mới, doanh nghiệp gắn bó với vùng nguyên liệu và địa phương có cơ sở để phát triển kinh tế nông nghiệp bền vững. Tọa đàm “Phát huy vai trò khuyến nông trong phát triển bền vững cây trồng chủ lực vùng Tây Nguyên” không chỉ là diễn đàn trao đổi chuyên môn, mà còn là lời khẳng định về tầm quan trọng của khuyến nông trong hành trình hướng tới một nền nông nghiệp hiện đại, xanh và hiệu quả.

Phát huy vai trò khuyến nông chính là phát huy sức mạnh nội lực của Tây Nguyên – vùng đất hội tụ tiềm năng, trí tuệ và khát vọng phát triển. Khi tri thức, công nghệ và con người được kết nối trong cùng một mục tiêu, nông nghiệp Tây Nguyên sẽ không chỉ vững vàng trên bản đồ sản xuất quốc gia mà còn trở thành biểu tượng của nền nông nghiệp xanh Việt Nam trong kỷ nguyên mới.