Trong bối cảnh ngành y dược hiện đại ngày càng chú trọng đến các sản phẩm có nguồn gốc tự nhiên, những cây dược liệu truyền thống của Việt Nam đang được "săn lùng" và trở thành mặt hàng có giá trị kinh tế cao. Nhiều nông dân đã nhanh nhạy nắm bắt cơ hội, chuyển đổi cây trồng, đưa những loại thảo dược quý hiếm từ rừng về vườn, mang lại cuộc sống khấm khá và mở ra hướng đi bền vững cho nông nghiệp.
Từng là cây dại mọc hoang không ai ngó ngàng, hoàng liên gai (còn gọi là hoàng mù, hoàng mộc, gai nhím) giờ đây đang được nông dân Lào Cai "nâng niu" như một báu vật. Loài cây bụi này phân bố chủ yếu ở vùng núi cao như Sa Pa, Lào Cai, và đã chứng minh giá trị vượt trội trong cả y học và kinh tế.
 |
| Hoàng liên gai còn gọi là hoàng mù, hoàng mộc, gai nhím. |
Theo thông tin từ trang Nguoiquansat.vn, hoàng liên gai có vị đắng, tính hàn, thường được dùng trong y học cổ truyền để thanh nhiệt, tiêu độc, hỗ trợ điều trị các bệnh về đường ruột. Đặc biệt, y học hiện đại đã tìm thấy trong thân rễ và chóp gai của cây chứa hoạt chất berberin, có tác dụng hiệu quả trong điều trị lỵ trực tràng và rối loạn tiêu hóa. Điều đáng nói, bột berberin nguyên chất từ Trung Quốc có thể có giá lên tới 1 triệu đồng/kg, biến Hoàng liên gai trở thành một "mỏ vàng" tiềm năng giữa rừng xanh, thúc đẩy mô hình canh tác có kiểm soát tại Sa Pa.
 |
| Cây rẻ quạt (hay xạ can) là loài cây dược liệu dễ trồng nhưng mang lại thu nhập không nhỏ. |
Không chỉ Hoàng liên gai, nhiều nông dân trên khắp cả nước cũng đang đổi đời nhờ những loại cây dược liệu tưởng chừng giản dị. Tiêu biểu là cây rẻ quạt (hay xạ can), một loài cây dược liệu dễ trồng nhưng mang lại thu nhập không nhỏ.
Theo Dân trí, cây rẻ quạt rất dễ sống trong tự nhiên, chỉ cần đất tơi xốp, màu mỡ, thoát nước tốt và được tưới nước đều đặn. Sau khoảng 18-24 tháng, nông dân có thể thu hoạch phần củ để làm dược liệu.
Cây rẻ quạt có tác dụng kháng khuẩn, tiêu đờm, hành huyết, giúp chữa nhiều bệnh như viêm amidan, viêm cổ họng, sốt... Với năng suất khoảng 3 tấn củ tươi/ha và giá bán dao động từ 220.000 – 260.000 đồng/kg, một hecta rẻ quạt có thể mang lại lợi nhuận lên tới 400 triệu đồng, cao hơn nhiều so với các cây trồng truyền thống như lúa hay sắn.
Ở những vùng núi phía Bắc, ba kích tím đang trở thành cây làm giàu cho nhiều nông dân. Vốn là cây bản địa mọc rải rác ở các sườn đồi, núi, loài dược liệu này được mệnh danh là "thần dược của quý ông" với nhiều công dụng tốt cho sức khỏe, đặc biệt là bổ thận tráng dương.
Điển hình là anh Lê Văn Thuận (Bắc Giang), người tiên phong trồng ba kích tím quy mô lớn. Theo Dân Việt, với hơn 3 hecta ba kích tím, anh Thuận đang hướng tới mục tiêu thu về hàng tỷ đồng.
Tương tự, tại Tây Giang, Quảng Nam, nhiều hộ dân cũng đã "thoát nghèo" nhờ loại cây dễ trồng này. Sau 3-4 năm chăm sóc, ba kích tím bắt đầu cho thu hoạch với giá bán từ 500.000 đến 600.000 đồng/kg, mang lại nguồn thu nhập ổn định và bền vững cho bà con miền núi, như trường hợp ông Nguyễn Văn Sao với ước tính 2 tỷ đồng từ vườn ba kích tím 1 hecta của mình, theo VOV.
 |
| Ba kích tím được mệnh danh là "thần dược của quý ông" với nhiều công dụng tốt cho sức khỏe, đặc biệt là bổ thận tráng dương. |
Ngoài ba loại cây kể trên, nhiều địa phương trên cả nước cũng đang chú trọng phát triển các vùng chuyên canh cây dược liệu giá trị, tạo ra chuỗi liên kết sản xuất và tiêu thụ, nâng cao thu nhập cho nông dân.
Đinh lăng: Là cây thuốc nam quen thuộc, rễ đinh lăng có tác dụng bồi bổ sức khỏe, tăng cường thể lực, an thần. Nhiều vùng đã phát triển các mô hình trồng đinh lăng cho hiệu quả kinh tế cao.
Kim ngân hoa: Được biết đến với tác dụng thanh nhiệt, giải độc, kháng khuẩn, kim ngân hoa cũng là một trong những loại dược liệu được Hà Nội ưu tiên phát triển trong chiến lược nông nghiệp của mình, theo Cổng TTĐT của Hội Đông y Việt Nam.
Cà gai leo: Loài cây này nổi tiếng với khả năng hỗ trợ chức năng gan, giải độc gan, được trồng rộng rãi và trở thành sản phẩm được nhiều người tìm kiếm.
Sâm Ngọc Linh: Được ví như "quốc bảo", Sâm Ngọc Linh là loại sâm đặc hữu của Việt Nam, chứa hàm lượng saponin cao vượt trội, có giá trị y học và kinh tế cực kỳ lớn. Mặc dù khó trồng và đòi hỏi điều kiện đặc biệt, nhưng Sâm Ngọc Linh vẫn là niềm hy vọng làm giàu của nhiều vùng núi cao.
Linh chi, Hoàng kỳ, Đông trùng hạ thảo: Đây là những dược liệu quý được nghiên cứu và nhân trồng, mang lại giá trị kinh tế cao, đặc biệt là nấm Linh chi đỏ và Đông trùng hạ thảo với nhiều công dụng hỗ trợ bồi bổ sức khỏe, phòng ngừa ung thư, tăng cường miễn dịch.
Ba kích tím, Sâm nam, Ngưu bàng: Các loại cây này cũng đang được nông dân nhiều nơi mạnh dạn đưa vào trồng, tạo ra những mô hình kinh tế mới, thu tiền tỷ mỗi năm, như trường hợp trồng Ngưu bàng ở Sóc Sơn (Hà Nội) để làm xì dầu và thực phẩm.
Sự chuyển dịch từ cây trồng truyền thống sang dược liệu không chỉ giúp nông dân gia tăng thu nhập, mà còn góp phần bảo tồn và phát huy giá trị của nguồn gen cây thuốc bản địa. Các địa phương đang tích cực hỗ trợ nông dân xây dựng các mô hình sản xuất đạt chuẩn GACP-WHO (Thực hành tốt nuôi trồng và thu hái dược liệu theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới), hình thành các vùng chuyên canh tập trung, và phát triển chuỗi giá trị từ sản xuất, thu mua, sơ chế đến chế biến sâu.
Đây là bước đi chiến lược, không chỉ khẳng định vị thế của dược liệu Việt Nam trên thị trường mà còn mở ra một kỷ nguyên mới cho nền nông nghiệp nước nhà – một nền nông nghiệp thông minh, bền vững và mang lại giá trị gia tăng cao.
