Trong thế giới của các loại gỗ quý, gỗ mun, gỗ hương, trắc... thường được nhắc đến như những biểu tượng xa xỉ. Tuy nhiên, có một loại gỗ còn đắt đỏ và hiếm hơn tất cả: gỗ đen châu Phi (African Blackwood). Với giá lên tới hàng trăm triệu đồng mỗi kg, loại gỗ này được mệnh danh là “gỗ đắt nhất hành tinh” và là nguyên liệu làm nên những sản phẩm siêu sang như đàn nhạc cổ điển, chuôi dao cao cấp, hay các món nội thất xa hoa.
 |
| Một cây gỗ đen Châu Phi bị đốn hạ. Ảnh:Texure |
Gỗ đen châu Phi có tên khoa học là Dalbergia melanoxylon, thuộc họ Đậu (Fabaceae), phân bố chủ yếu tại khu vực Đông và Nam Phi, đặc biệt là các quốc gia như Mozambique, Tanzania, Kenya, Zambia và Angola.
 |
| Ở Ai Cập cổ đại, nó đã được sử dụng rộng rãi trong việc chế tạo đồ nội thất và tác phẩm nghệ thuật tinh xảo. Nó cũng được sử dụng trong xây dựng đền thờ như các thanh nẹp bằng gỗ giữ cố định các viên đá của các kim tự tháp. |
Theo tổ chức World Resources Institute, cây gỗ đen thường mọc ở vùng đất khô cằn, sinh trưởng chậm, mất từ 70 đến 100 năm mới đạt kích thước thu hoạch được. Chính sự khan hiếm và thời gian sinh trưởng dài khiến giá trị của loại gỗ này tăng vọt trên thị trường quốc tế.
 |
| Loại cây này đã có từ 5000 năm sau Công nguyên, từ thời Ai Cập cổ đại. Để một cây đạt đến mức thu hoạch, tuổi thọ trung bình của cây phải đạt hàng trăm năm. |
Theo báo cáo của National Geographic và Hiệp hội Nhạc cụ Mỹ (NAMM), gỗ đen châu Phi có giá từ 13.000–15.000 USD/m³, tức tương đương khoảng 320–370 triệu đồng. Trong khi đó, giá bán lẻ từng phôi gỗ nhỏ, đã qua xử lý có thể lên đến 100–150 USD/kg, tùy thuộc vào chất lượng.
Đây là loại gỗ được các nhà sản xuất nhạc cụ cao cấp trên thế giới như Buffet Crampon (Pháp), Yamaha (Nhật), Selmer (Mỹ)… săn lùng để chế tạo các loại clarinet, oboe, sáo, violin bởi độ vang, cứng và bền lý tưởng. Gỗ còn được dùng để làm chuôi dao thủ công, cán bút, hoặc đồ nội thất xa xỉ dành cho giới sưu tầm.
 |
| Gỗ đen Châu Phi (blackwwod) là nguyên liệu chế tác các sản phẩm cao cấp, tinh xảo cho giới thượng lưu thời nay. |
Việc khai thác gỗ đen châu Phi không đơn giản. Cây gỗ này có lõi cực kỳ cứng, nặng gấp 2 lần so với gỗ sồi, và rất khó gia công nếu không có máy móc chuyên dụng. Nhiều khu vực tại Tanzania hay Mozambique đã phải cấp phép khai thác hạn chế hoặc ngừng hoàn toàn do lo ngại cạn kiệt nguồn tài nguyên.
Theo nghiên cứu của Forest Trends, hơn 90% sản lượng gỗ đen châu Phi được xuất khẩu dưới dạng thô, chủ yếu sang Trung Quốc, châu Âu và Hoa Kỳ. Trong đó, Trung Quốc là điểm đến lớn nhất, chiếm hơn 70% lượng nhập khẩu từ châu Phi.
 |
| Tại Việt Nam, loại gỗ này gần như không có trong tự nhiên. Tuy nhiên, nhiều đầu mối đồ gỗ thủ công tại Hà Nội và TP.HCM nhập về làm nhạc cụ, chuôi dao, hoặc sản phẩm sưu tầm. Do mức giá quá cao, chúng không phổ biến trên thị trường đại chúng. |
Gỗ đen châu Phi hiện đã được liệt kê trong Phụ lục II của Công ước CITES (Công ước về buôn bán quốc tế các loài động, thực vật hoang dã nguy cấp), nghĩa là việc xuất nhập khẩu loại gỗ này phải có giấy phép, chịu sự giám sát chặt chẽ để tránh khai thác quá mức.
Theo tổ chức Traffic và báo cáo của Liên Hợp Quốc, nhiều đường dây buôn lậu gỗ quý tại Đông Phi đã bị triệt phá do vi phạm quy định CITES. Đây là tín hiệu cho thấy chính phủ các nước đang tăng cường nỗ lực để ngăn chặn tình trạng tận diệt gỗ quý vì lợi ích kinh tế.
Đối tượng nhập khẩu chính của gỗ đen châu Phi là các doanh nghiệp sản xuất nhạc cụ, cơ sở gia công đồ thủ công cao cấp, và một bộ phận giới siêu giàu có nhu cầu sưu tầm. Theo Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA), các công ty nhập khẩu phải chứng minh nguồn gốc hợp pháp và có giấy phép CITES đi kèm từng lô hàng.
 |
| Tại châu Âu, các quốc gia như Đức, Pháp, Anh là điểm đến quan trọng vì nhu cầu chế tạo nhạc cụ cổ điển vẫn rất lớn. Mỹ và Nhật Bản cũng là hai thị trường lâu đời cho loại gỗ đặc biệt này. |
