Dù lực lượng chức năng đẩy mạnh tuyên truyền, kiểm tra và ngăn chặn hành vi bẫy bắt chim trời trái phép, thì ở chiều ngược lại, nhiều người dân vẫn coi đây là “mùa làm ăn”, còn không ít thực khách lại xem món ăn từ chim hoang dã như một thứ “đặc sản đồng quê”. Vòng luẩn quẩn giữa ngăn chặn và tái diễn vi phạm vẫn tiếp tục, chưa có hồi kết.
 |
| Mùa chim di cư tránh rét cũng là lúc “đội quân” săn chim hoang dã bước vào mùa cao điểm gọi là "mùa làm ăn" . (Ảnh: Xuân Bắc) |
Ngay từ đầu mùa chim di cư, khi từng đàn cò, vạc, diệc từ phương Bắc bay về tránh rét, thì cũng là lúc “đội quân” săn chim bước vào mùa cao điểm. Không chỉ xuất hiện ở đồng ruộng, bãi triều, các bẫy chim còn được giăng dày đặc tại ven sông, bìa rừng, dọc các tuyến đê và vùng cửa biển. Chỉ cần vài mét lưới, ít cò mồi cùng vài dụng cụ thô sơ là có thể trở thành một “thợ săn chim”.
Trên cánh đồng xã Đan Hải, những chiếc bẫy được giăng mắc san sát như một mạng lưới dày đặc. Một số người dân còn dựng hẳn những “lùm đớm” – nơi nghỉ ngơi, quan sát và phục vụ việc săn bắt. Điều đáng nói, nhiều điểm bẫy như vậy đã tồn tại suốt nhiều năm nay. Ở xã Cổ Đạm (Hà Tĩnh), tình trạng săn bắt chim trời trái phép cũng diễn ra phức tạp. Hàng loạt lùm cây được bố trí rải rác trên các bãi bồi ven sông để dụ và bẫy chim. Lực lượng chức năng vừa tiêu hủy bẫy hôm trước, thì ngay trong đêm, người dân lại tiếp tục giăng bẫy mới. Việc săn bắt diễn ra cả ban ngày lẫn chiều tối, khiến công tác giám sát của chính quyền gặp rất nhiều khó khăn.
 |
| Lực lượng chức năng và chính quyền địa phương vào cuộc thu giữ dụng cụ đánh bắt, ngăn chặn quyết liệt tuy nhiên tình trạng săn bắt tái diễn, (Ảnh: Xuân Bắc) |
Ghi nhận của PV tại một nhà dân ở xã Lộc Hà, hàng chục con chim trời bị nhốt trong các lồng trại tạm bợ, chật chội và ẩm thấp. Theo lời chủ nhà, giá mỗi con cò dao động từ 30 – 50 nghìn đồng, còn vạc có giá cao hơn, khoảng 120 – 150 nghìn đồng/con. Dọc các tuyến đường, trong các khu chợ hay nhà hàng từ nông thôn đến thành thị, chim trời vẫn bị bày bán công khai. Nhiều con đã được vặt lông, nướng chín, sẵn sàng phục vụ thực khách. Những món ăn được quảng cáo là “đặc sản đồng quê” thực chất là cái kết bi thương cho những cánh chim từng tự do bay lượn giữa bầu trời.
Tại một số nhà hàng, mỗi ngày có hàng chục, thậm chí hàng trăm con chim trời bị giết thịt. Thị trường tiêu thụ rộng mở, nhu cầu ẩm thực cao cùng lời quảng cáo hấp dẫn đã vô tình tiếp tay cho chuỗi hành vi tận diệt chim trời – từ đồng ruộng đến bàn nhậu.
 |
| Khi lực lượng chức năng kiểm tra, các đối tượng nhanh chóng trốn tránh, bỏ lại bẫy và tang vật. (Ảnh: Xuân Bắc) |
Thực hiện Chỉ thị số 04 ngày 17/5/2022 của Thủ tướng Chính phủ về các nhiệm vụ cấp bách nhằm bảo tồn các loài chim hoang dã, di cư, chính quyền các địa phương và lực lượng kiểm lâm Hà Tĩnh đã vào cuộc quyết liệt. Công tác tuyên truyền được đẩy mạnh, nhiều đợt kiểm tra, xử lý được triển khai. Tuy nhiên, thực tế cho thấy vẫn có không ít người cố tình vi phạm, bất chấp quy định pháp luật.
Ông Hồ Thế Nam – Phó Hạt trưởng Hạt Kiểm lâm Nghi Xuân – Hồng Lĩnh cho biết: “Việc phát hiện và xử lý gặp rất nhiều khó khăn, bởi ruộng của người này nhưng người khác giăng bẫy. Khi lực lượng chức năng kiểm tra, các đối tượng nhanh chóng trốn tránh, bỏ lại bẫy và tang vật”.
Theo Nghị định 35/2019 được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định 07/2022, tất cả các loài chim hoang dã, chim di cư đều được xếp vào nhóm động vật hoang dã. Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi 2017) quy định: người bẫy bắt, vận chuyển, buôn bán chim hoang dã có thể bị truy tố về tội “Vi phạm quy định về bảo vệ động vật hoang dã”, với mức phạt tối đa lên đến 500 triệu đồng hoặc phạt tù từ 12 đến 15 năm nếu hành vi nghiêm trọng.
 |
| Lực lượng chức năng tại Hà Tĩnh đã tịch thu, tiêu hủy hơn 67.000 dụng cụ, thiết bị dùng để bẫy bắt chim di cư, đồng thời thả về tự nhiên 346 cá thể chim còn sống, nhưng chưa có trường hợp nào bị xử phạt. (Ảnh: Quang Toản) |
Dù khung pháp lý đã khá đầy đủ và nghiêm khắc, song nghịch lý là từ đầu năm 2025 đến nay, lực lượng chức năng tại Hà Tĩnh đã tịch thu, tiêu hủy hơn 67.000 dụng cụ, thiết bị dùng để bẫy bắt chim di cư, đồng thời thả về tự nhiên 346 cá thể chim còn sống, nhưng chưa có trường hợp nào bị xử phạt.
Ông Nguyễn Cự Duẩn – Trưởng phòng Pháp chế và Điều tra, xử lý vi phạm (Chi cục Kiểm lâm Hà Tĩnh) lý giải: “Nhiều người dân biết là vi phạm pháp luật nên tìm cách trốn tránh, lợi dụng thời điểm không có mặt lực lượng chức năng để hoạt động. Các vụ việc thường nhỏ lẻ, tang vật thu được ít nên mức xử lý hành chính còn hạn chế”.
Những phân tích này cho thấy, ngoài lợi nhuận và nhu cầu tiêu thụ cao, khoảng cách giữa quy định pháp luật và hiệu quả thực thi là nguyên nhân chính khiến tình trạng tận diệt chim trời vẫn tiếp diễn.
Bên cạnh việc xử lý nghiêm vi phạm, cần có những giải pháp căn cơ nhằm thay đổi hành vi trong cộng đồng. Một trong những hướng quan trọng là kiểm soát chặt việc tiêu thụ chim hoang dã tại các nhà hàng, quán ăn và chợ truyền thống. Khi nguồn cầu bị thu hẹp, hoạt động săn bắt sẽ giảm theo, góp phần bảo vệ quần thể chim hoang dã hiệu quả hơn.
 |
| Chim hoang dã vô tư được bày bán ở chợ, vỉa hè, nhà hàng một cách công khai. Ảnh: Xuân Bắc |
Chính quyền các địa phương, lực lượng kiểm lâm và các tổ chức xã hội đã phối hợp tổ chức nhiều đợt tuyên truyền, kiểm tra, xử lý tại các điểm kinh doanh, chợ, nhà hàng. Mục tiêu là ngăn chặn song song từ hai phía: nguồn cung và nguồn cầu, qua đó thực hiện hiệu quả Chỉ thị 04 của Thủ tướng Chính phủ.
Tuy nhiên, để chấm dứt triệt để tình trạng này, điều quan trọng hơn cả là nâng cao nhận thức và trách nhiệm bảo vệ thiên nhiên, đa dạng sinh học trong cộng đồng. Cần có sự gương mẫu của cán bộ, công chức và người dân, cùng sự vào cuộc lâu dài chứ không chỉ dừng ở các chiến dịch ngắn hạn. Việc giáo dục ý thức bảo vệ động vật hoang dã, đặc biệt trong việc sử dụng thực phẩm có nguồn gốc từ các loài chim trời, cần được triển khai thường xuyên, bền bỉ.
Song song đó, các giải pháp hỗ trợ sinh kế, chuyển đổi nghề cho người dân từng sống nhờ săn bắt cũng rất cần thiết. Khi có sinh kế ổn định, họ sẽ không còn phụ thuộc vào nguồn thu từ việc tận diệt chim trời.
 |
| Từ thực tế đáng báo động hiện nay có thể thấy, bảo vệ các loài chim hoang dã không chỉ là trách nhiệm của cơ quan chức năng mà còn là nghĩa vụ chung của toàn xã hội. (Ảnh: Xuân Bắc) |
Từ thực tế đáng báo động hiện nay có thể thấy, bảo vệ các loài chim hoang dã không chỉ là trách nhiệm của cơ quan chức năng mà còn là nghĩa vụ chung của toàn xã hội. Nếu mỗi người dân không tự nâng cao ý thức, vòng luẩn quẩn giữa săn bắt – tiêu thụ – xử lý sẽ vẫn tiếp diễn.
Đã đến lúc cần những hành động cụ thể, mạnh mẽ và bền vững hơn để những cánh chim tự do vẫn còn cơ hội tung bay giữa bầu trời – góp phần gìn giữ đa dạng sinh học và môi trường sinh thái cho thế hệ mai sau.
