Loài cây mang tên Carpinus putoensis, trong tiếng Trung gọi là Phổ Đà Nga Nhĩ Lịch (tạm dịch: sồi tai ngỗng Phổ Đà). Nó được phát hiện lần đầu tiên vào năm 1930 bởi nhà thực vật học Chung Quan Quang và các cộng sự.
Thời điểm ấy, cây chỉ mọc hoang trên núi Phổ Đà, tỉnh Chiết Giang. Trong chuyến khảo sát, ông Chung nhận ra đây là loài chưa từng được ghi nhận, sau đó cùng đồng nghiệp nghiên cứu và khẳng định đây là giống hoàn toàn mới.
Cây có vỏ xám, lá hình bầu dục, thuộc họ Betulaceae. Mẫu vật được phát hiện cao khoảng 14 m, ước tính tuổi đời hơn 250 năm. Đặc biệt, nó được xác nhận là cá thể duy nhất tồn tại trên Trái Đất.
Trước giá trị khoa học và sinh học đặc biệt, chính quyền Trung Quốc đã áp dụng biện pháp bảo vệ nghiêm ngặt, thậm chí bố trí người canh giữ 24/7 để tránh mọi tác động từ bên ngoài. Sự tồn tại của “cây độc nhất vô nhị” này nhanh chóng thu hút sự chú ý của công chúng, nhiều người tìm đến chiêm ngưỡng tận mắt.
 |
Ngay từ khi được phát hiện, các nhà khoa học đã tìm cách nhân giống để ngăn nguy cơ tuyệt chủng. Tuy nhiên, quá trình này gặp nhiều rào cản sinh học.
Cây thường ra hoa vào tháng 4 hằng năm. Hoa đực nở vào đầu và giữa tháng, trong khi hoa cái lại xuất hiện từ giữa đến cuối tháng. Thời gian hai loại hoa cùng tồn tại – điều kiện cần cho thụ phấn – chỉ kéo dài khoảng 9 ngày. Thời tiết khắc nghiệt trên núi Phổ Đà vào tháng 4 khiến quãng thời gian này càng ngắn hơn.
Không chỉ vậy, vị trí hoa cũng bất lợi: hoa cái mọc ở ngọn, còn hoa đực lại thấp hơn, khiến khả năng thụ phấn nhờ gió gần như bằng không. Vai trò thụ phấn của côn trùng cũng giảm sút do môi trường sống suy thoái.
Một khó khăn khác là hạt của cây có lớp vỏ dày và cứng, giúp chống chịu khí hậu nhưng lại khiến quá trình nảy mầm tự nhiên rất hạn chế. Tất cả yếu tố này đẩy loài cây quý hiếm đến bờ tuyệt chủng.
 |
Sau nhiều năm nghiên cứu, giới khoa học Trung Quốc đã thành công trong việc tìm ra phương pháp canh tác thích hợp, mở đường cho việc nhân giống trên quy mô lớn.
Đặc biệt, vào năm 2011, hạt giống Phổ Đà Nga Nhĩ Lịch từng được gửi lên tàu vũ trụ Thiên Cung 1 để tham gia thí nghiệm nhân giống trong môi trường không gian – bước tiến quan trọng trong nỗ lực bảo tồn loài cây này.
 |
Không chỉ riêng Phổ Đà Nga Nhĩ Lịch, nhiều loài thực vật khác tại Trung Quốc cũng đang đối diện nguy cơ biến mất. Bên cạnh yếu tố sinh học vốn có, nguyên nhân lớn nhất vẫn đến từ con người, đặc biệt là tình trạng khai thác gỗ tràn lan.
Theo các nhà sinh thái, sự phong phú của thảm thực vật toàn cầu không đồng nghĩa có thể thay thế lẫn nhau. Mỗi loài tồn tại trong một mạng lưới phụ thuộc chặt chẽ. Việc một loài biến mất có thể kéo theo sự suy giảm của nhiều loài khác, tạo thành hiệu ứng dây chuyền.
Câu chuyện về cây Phổ Đà Nga Nhĩ Lịch không chỉ mang giá trị khoa học, mà còn nhắc nhở con người về trách nhiệm bảo vệ đa dạng sinh học. Nếu chậm trễ, nhiều loài quý hiếm khác có thể biến mất vĩnh viễn – và sự mất mát đó cuối cùng sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống của chúng ta.
