Ứng dụng công nghệ xây dựng chuỗi giá trị sen Phố Hiến gắn với du lịch tại Hưng Yên

Xã Tân Hưng, tỉnh Hưng Yên nằm cạnh tuyến đường đường 379 thuộc đê Sông Hồng và gần tuyến đường 38B, kết nối thuận tiện với các quần thể di tích lịch sử quốc gia đặc biệt Phố Hiến, di tích lịch sử Quốc gia Đền La Tiến, di tích lịch sử Quốc gia đền Tống Trân - Cúc Hoa, cụm di tích đền Đa Hòa- đền Dạ Trạch- cửa Hàm Tử- Bãi Sậy.... Nhờ đó, khu vực này có nhiều tiềm năng phát triển về cả nông nghiệp lẫn du lịch.

Bên cạnh lợi thế vị trí, khí hậu ôn hòa, đất đai màu mỡ, hệ thống thủy lợi tưới tiêu tốt cũng là điều kiện thuận lợi để phát triển các loại cây trồng nông nghiệp nói chung, đặc biệt là cây hoa sen.

Cây hoa sen (tên khoa học Nelumbo nucifera) đã từ lâu, rất gần gũi và thân thiết với người dân Việt Nam. Không chỉ mang giá trị thẩm mỹ (hoa cắt cành, cảnh quan), cây sen còn được sử dụng đa dạng: làm thực phẩm, hương liệu, dược liệu, nguyên liệu cho nhiều ngành công nghiệp, thủ công mỹ nghệ. Đặc biệt, sen còn có tiềm năng lớn trong phát triển du lịch sinh thái và văn hóa.

Hưng Yên nổi tiếng cả nước với đặc sản “nhãn lồng, hạt sen”. Tại đây, có những doanh nghiệp lớn như công ty TNHH Lai Hoài (xã Tân Hưng) hoặc các cơ sở sản xuất chế biến sen Hồng - Dậu, Tuyết - Sơn, mỗi năm thu mua hàng ngàn tấn hạt sen để chế biến tiêu thụ trong nước và xuất khẩu, số hạt sen trên chủ yếu mua từ miền Nam và nhập khẩu từ Campuchia.

Chính vì vậy, đây là điều kiện rất thuận lợi để phát triển vùng nguyên liệu sen tại chỗ, đáp ứng nhu cầu chế biến và nâng cao giá trị cây sen tại tỉnh Hưng Yên.

Trước đây ở Hưng Yên cũng đã có một số địa phương trồng sen, diện tích lên đến hàng trăm ha. Tuy nhiên, phần lớn đều sử dụng các giống sen cũ, canh tác theo kỹ thuật truyền thống, năng suất hoa sen, hạt sen, ngó sen, củ sen thấp, hiệu quả không cao. Vì vậy, người dân không còn mặn mà với việc phát triển loại cây trồng này. Kết quả là, đến nay, diện tích trồng sen toàn tỉnh chỉ còn khoảng 90 ha, chủ yếu trồng giống sen cũ để lấy gương và hạt theo hình thức bán canh.

Để nâng cao năng suất, chất lượng, làm tăng thu nhập cho người trồng hoa, bảo tồn phát triển sản xuất hàng hóa các sản phẩm sen có giá trị cao, góp phần tích cực vào công cuộc công nghiệp hóa nông thôn Việt Nam, Bộ Khoa học và công nghệ, Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Hưng Yên đã phê duyệt cho Hợp tác xã Tiên Châu phố Hiến thực hiện dự án “Xây dựng mô hình nhân giống, sản xuất sen theo chuỗi giá trị gắn với phát triển du lịch và nâng cao thương hiệu sen Phố Hiến tại tỉnh Hưng Yên” trong các năm từ 2023-2025. Trong đó Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển Hoa, Cây cảnh là đơn vị hỗ trợ ứng dụng công nghệ đã phối hợp với Hợp tác xã Tiên Châu phố Hiến thực hiện dự án.

Đến nay dự án đã chuyển giao và Hợp tác xã Tiên Châu Phố Hiến đã tiếp nhận quy trình công nghệ, xây dựng thành công mô hình nhân giống, sản xuất sen đem lại hiệu quả kinh tế cao gấp 1,2-1,5 lần so với sản xuất thông thường tại tỉnh Hưng Yên. Cụ thể như sau.

Mô hình sen công nghệ cao cho hiệu quả kinh tế gấp 1,2–1,5 lần so với cách làm truyền thống.

Dự án đã đào tạo chuyên sâu cho 05 kỹ thuật viên cơ sở về kỹ thuật nhân giống; trồng, chăm sóc, phòng trừ sâu bệnh; thu hoạch, sơ chế, đóng gói, bảo quản sen. Kết thúc khóa học tất cả các học viên có thể hoàn toàn áp dụng được các kiến thức chuyên sâu, kỹ năng đã tiếp nhận được vào thực tế sản xuất sen và sản phẩm từ sen chất lượng cao.

Tập huấn kỹ thuật đại trà về kỹ thuật nhân giống; trồng, chăm sóc, phòng trừ sâu bệnh; thu hoạch, sơ chế, đóng gói, bảo quản sen cho 100 lượt người là xã viên Hợp tác xã, các hộ nông dân tham gia dự án và các hộ nông dân thuộc vùng dự án trồng hoa, kết quả là tất cả học viên có thể hoàn toàn áp dụng được các kiến thức cơ bản, kỹ năng cơ bản đã tiếp nhận được vào thực tế sản xuất hoa.

Đã hỗ trợ ứng dụng công nghệ và tiếp nhận được 04 quy trình công nghệ nhân giống; trồng, chăm sóc, phòng trừ sâu bệnh; thu hoạch, sơ chế, đóng gói, bảo quản sen, phù hợp với điều kiện sinh thái của địa phương.

Sen Tây Hồ được trồng để lấy hoa.

Sen Mặt Bằng được trồng chủ yếu để thu hoạch hạt.

Giống sen Oga cho ngó to, giòn, phù hợp chế biến thực phẩm.

Sen Kanasumi - giống sen lấy củ có nguồn gốc từ Nhật Bản.

Xây dựng được mô hình nhân giống ứng dụng khoa học và công nghệ tiên tiến với qui mô 5.000 m², sản xuất được 30.000 cây giống sen các loại, cây giống khỏe mạnh, sinh trưởng tốt, không có biểu hiện của sâu bệnh hại, đạt tiêu chuẩn xuất vườn theo quy định, tỷ lệ sống > 90%.

Xây dựng được mô hình trồng, chăm sóc, phòng trừ sâu bệnh cho sen gắn với phát triển du lịch ứng dụng khoa học và công nghệ tiên tiến với qui mô 100.000 m², sản xuất được 125.000 bông hoa, 05 tấn hạt sen, 12,5 tấn củ sen, 05 tấn ngó sen, chất lượng cao, là mô hình điểm cho người dân đến thăm quan học tập, phục vụ du lịch sinh thái.

Xây dựng được mô hình sơ chế, đóng gói, bảo quản hoa và sản phẩm từ sen với qui mô 500 m², công suất 1,0 - 1,5 tấn sản phẩm/năm (sản phẩm bao gồm chè sen, hạt sen, mứt đã qua sơ chế, đạt tiêu chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm.

Dự án cũng đã tổ chức Hội nghị đầu bờ nhằm đánh giá được hiệu quả kỹ thuật, hiệu quả kinh tế, từ đó rút ra kinh nghiệm để ổn định quy trình và xác định hướng phát triển các giống sen về quy mô, đối tượng, thời vụ, hiệu quả kinh tế của các giống và các biện pháp kỹ thuật nhằm rút kinh nghiệm, mở rộng mô hình cho những giai đoạn sau.

Dưới đây là một số hình ảnh sản phẩm của Dự án.

Sản phẩm hạt sen Tiên Châu - đặc sản tiêu biểu của vùng Phố Hiến, Hưng Yên.

Vị bùi, thơm và giòn rụm của hạt sen sấy giòn làm nên thương hiệu đặc sản Hưng Yên.

Trà ướp hương sen Phố Hiến mang hương thơm thanh nhã, đậm chất truyền thống.