Vân Đài: Từ chân ruộng trũng đến cánh đồng sen công nghệ

Tư duy mới từ cánh đồng cũ

Không ai nghĩ rằng chỉ sau vài năm, những chân ruộng ngập úng quanh năm của thôn Vân Đài lại khoác lên mình sắc hồng của sen Bách Diệp, mang theo cả một hệ sinh thái nông nghiệp – văn hóa – du lịch. Đó là kết quả của quá trình mạnh dạn chuyển đổi từ trồng lúa truyền thống sang chuyên canh sen hữu cơ, nhờ sự đồng thuận cao của người dân, sự định hướng đúng từ chính quyền và khát vọng thay đổi của lớp trẻ địa phương.

“Chuyển đổi này không chỉ là thay cây trồng, mà là thay đổi cách nghĩ, cách làm,” một cán bộ địa phương chia sẻ. “Từ canh tác đơn thuần, bà con đã biết nghĩ đến kinh tế tích hợp, biết khai thác văn hóa và trải nghiệm du lịch như một phần của nông nghiệp hiện đại.”

Cây sen không chỉ cho hoa, hạt, ngó, lá… mà còn là biểu tượng văn hóa sâu sắc. Gắn liền với truyền thuyết công chúa Diệu Dung, sen Vân Đài trở thành điểm đến không chỉ để ngắm mà còn để cảm. Những trải nghiệm như ướp trà sen, chụp ảnh cùng đồng sen, nghe kể chuyện lịch sử, hay đơn giản là một buổi sáng chèo thuyền giữa hương sen... đã biến vùng quê này thành một sản phẩm du lịch độc đáo.

Không ai nghĩ rằng chỉ sau vài năm, những chân ruộng ngập úng quanh năm của thôn Vân Đài lại khoác lên mình sắc hồng của sen Bách Diệp, mang theo cả một hệ sinh thái nông nghiệp – văn hóa – du lịch.

Công nghệ: Cội rễ của sự bền vững

Không phải ngẫu nhiên mà Vân Đài trở thành mô hình tiêu biểu trong ứng dụng công nghệ vào nông nghiệp. Tại Hợp tác xã Hoa Sen Vân Đài, từng khâu trong chuỗi sản xuất – chế biến – tiêu thụ đều gắn liền với công nghệ cao:

• Trong canh tác: Giống sen được tuyển chọn, nhân giống sạch bệnh bằng kỹ thuật nuôi cấy mô. Hệ thống cảm biến theo dõi độ ẩm và mực nước được lắp đặt trong đầm sen, giúp điều tiết tưới tiêu chính xác, tiết kiệm nước. Quy trình chăm sóc sử dụng hoàn toàn phân hữu cơ vi sinh và chế phẩm sinh học, hạn chế tối đa hóa chất, hướng tới chứng nhận hữu cơ quốc tế.
• Trong thu hoạch – chế biến: Các sản phẩm như hạt sen, trà sen được sơ chế bằng máy móc hiện đại: máy sấy lạnh, máy bóc tách vỏ, công nghệ ướp trà bán tự động… giúp giữ được hương vị truyền thống nhưng năng suất và chất lượng được nâng lên đáng kể. Bao bì sản phẩm được thiết kế chỉn chu, gắn mã QR truy xuất nguồn gốc, mã vùng trồng và thông tin sản xuất minh bạch.
• Trong tiêu thụ – quảng bá: Thay vì chỉ trông vào thương lái, HTX đã chủ động đưa sản phẩm lên các sàn thương mại điện tử như Shopee, Tiki, mở gian hàng trên mạng xã hội, xây dựng fanpage, website thương hiệu “Hoa Sen Vân Đài”. Các clip du lịch, trải nghiệm sen cũng được đầu tư như một sản phẩm truyền thông chuyên nghiệp, thu hút hàng nghìn lượt tương tác mỗi tuần.

Điều đặc biệt là quá trình số hóa toàn bộ mô hình không do chuyên gia nào xa lạ dẫn dắt, mà đến từ chính những người trẻ bản địa – thế hệ 8X, 9X đã học tập trong và ngoài nước, rồi trở về quê để “giữ hồn sen bằng trí tuệ Việt”.

Không phải ngẫu nhiên mà Vân Đài trở thành mô hình tiêu biểu trong ứng dụng công nghệ vào nông nghiệp.

Lớp trẻ: Những “nhà nông 4.0” trên ruộng sen

Ở Chí Hòa, nông dân không còn là hình ảnh lam lũ với quang gánh và áo nâu sờn. Thay vào đó là những kỹ sư nông nghiệp mặc áo bảo hộ trong phòng nuôi cấy, những bạn trẻ livestream quảng bá sản phẩm, điều khiển hệ thống cảm biến từ điện thoại thông minh, lập kế hoạch du lịch cộng đồng bằng phần mềm quản lý trải nghiệm.

“Chúng tôi không chỉ bán trà sen hay hạt sen, mà bán cả một câu chuyện, một không gian, một trải nghiệm văn hóa,” bạn Nguyễn Thị Hồng – 29 tuổi, đồng sáng lập HTX chia sẻ. “Điều quan trọng nhất là biến tình yêu quê hương thành giá trị kinh tế cụ thể, bền vững.”

Từ sản phẩm thô đến sản phẩm sáng tạo, từ cây trồng đơn giá trị thành chuỗi giá trị tuần hoàn: lá làm trà, hạt làm thực phẩm, ngó sen chế biến món ăn, bã sen chiết xuất tinh dầu, thậm chí bùn sen được nghiên cứu để sản xuất mỹ phẩm dưỡng da tự nhiên.

Họ đã thay đổi không chỉ hình thức sản xuất mà cả bản chất của nghề nông. Từ sản phẩm thô đến sản phẩm sáng tạo, từ cây trồng đơn giá trị thành chuỗi giá trị tuần hoàn: lá làm trà, hạt làm thực phẩm, ngó sen chế biến món ăn, bã sen chiết xuất tinh dầu, thậm chí bùn sen được nghiên cứu để sản xuất mỹ phẩm dưỡng da tự nhiên.

Thành công của Vân Đài không đến từ một công nghệ cụ thể, mà từ một tinh thần dám nghĩ mới, làm mới – dám hiện đại hóa ngay từ những gì vốn được coi là truyền thống.

Sen – Biểu tượng của nông nghiệp bản địa hiện đại

Chuyện cây sen ở Vân Đài là minh chứng sống động cho hướng đi “nông nghiệp bản địa – công nghệ hiện đại – trí tuệ trẻ”. Từ một vùng trũng kém hiệu quả, Vân Đài không chỉ chuyển mình thành một vùng trồng sen hữu cơ nổi tiếng mà còn trở thành một sản phẩm văn hóa – du lịch có khả năng cạnh tranh trên thị trường nội địa và xuất khẩu.

Chuyện cây sen ở Vân Đài là minh chứng sống động cho hướng đi “nông nghiệp bản địa – công nghệ hiện đại – trí tuệ trẻ”.

Điều quan trọng hơn, Vân Đài cho thấy một mô hình có thể nhân rộng: không cần thay đổi địa lý, chỉ cần thay đổi tư duy. Không cần phá bỏ truyền thống, mà làm mới truyền thống bằng khoa học, công nghệ và khát vọng trẻ.

“Chúng tôi giữ hồn quê bằng sen – và giữ sen bằng công nghệ,” một thành viên HTX nói đầy tự hào.