Chọn đúng cây, nuôi đúng con: Làm nông kiểu mới nơi vùng cao

Chuyển mình từ những gốc hồi

Vườn hồi của chị Vui ở Thạch An, Cao Bằng. Ảnh: Vietnamnet

Ở xóm Bản Cấn, xã Vân Trình (huyện Thạch An, tỉnh Cao Bằng), cây hồi đã bén rễ từ hàng chục năm trước, nhưng trong một thời gian dài, bà con chỉ biết để cây tự lớn, tự ra hoa, trổ quả. Chị Nông Thị Vui – người phụ nữ về làm dâu từ hơn mười năm trước từng xem vườn hồi 200 gốc của gia đình như một phần thu nhập phụ. Chỉ phát cỏ đôi ba lần mỗi năm, bón ít phân chuồng tùy hứng, cây hồi khi được mùa thì hái vài tạ, khi kém thì chẳng thu nổi gì. Lúc đó, chuyện bị thương lái ép giá đã là điều quá quen.

Mọi chuyện chỉ thay đổi khi vài cây hồi trong vườn chị chết khô vì bệnh mà không rõ nguyên nhân. Cú “sốc” ấy khiến chị nhìn lại cách làm của mình. Năm 2023, nhờ Chương trình mục tiêu quốc gia 1719, gia đình chị được hỗ trợ phân vi sinh, tập huấn kỹ thuật chăm sóc, đồng thời tư vấn mô hình trồng xen quế và gừng. Chị bắt đầu thay đổi cách làm, từ thụ động sang chủ động. Vườn hồi xanh trở lại, sản lượng và chất lượng cải thiện rõ rệt.

Tổng kinh phí hỗ trợ phân bón cho mô hình trồng hồi trong 2 năm 2023-2024 từ Chương trình 1719 của cả huyện Thạch An khoảng 1,4 tỷ đồng. Theo Nghị quyết của HĐND tỉnh Cao Bằng, tổng kinh phí hỗ trợ mỗi dự án giai đoạn đầu không quá 1,5 tỷ đồng; chỉ hỗ trợ 2 năm đầu, từ năm thứ 3 người dân phải tự đầu tư.

Chị Vui không đơn độc. Cả vùng Vân Trình (địa phương có diện tích hồi lớn nhất huyện Thạch An) đang chứng kiến sự “thức tỉnh” của bà con khi bắt đầu coi cây hồi là cây kinh tế chủ lực. Nhiều hộ giờ đây thu nhập đều đặn 20–30 triệu đồng/năm nhờ hồi, không ít hộ vươn lên với con số hàng trăm triệu.

Tuy nhiên, vẫn còn đó những thách thức. Một số hộ sau khi hết hỗ trợ lại quay về cách làm cũ. Như lời chuyên viên Nông Thị Điểm, điều quan trọng nhất không phải là một bao phân vi sinh, mà là một lần thay đổi trong tư duy: “Không ai chăm vườn tốt bằng chính người chủ của nó.”

Gà lục đinh và câu chuyện bảo tồn để làm giàu

Không chỉ ở vùng hồi, cách mạng tư duy còn lan đến xã Sơn Động (Bắc Giang), nơi người dân tộc thiểu số đang khởi sắc với mô hình chăn nuôi giống gà quý hiếm: gà lục đinh – loài gà có tới sáu ngón chân, nổi tiếng thịt thơm, săn chắc.

Trước kia, giống gà này từng đối mặt với nguy cơ mai một vì tập quán chăn nuôi tự nhiên, nhỏ lẻ, không kiểm soát dịch bệnh và chất lượng con giống. Toàn xã chỉ còn chưa tới 1.000 con. Tuy nhiên, nhờ sự vào cuộc của chính quyền, các lớp tập huấn kỹ thuật và mô hình hỗ trợ từ nhiều nguồn lực, người dân đã bắt đầu khai thác hiệu quả tiềm năng của giống gà bản địa này.

Anh Vy Văn Giới – người Tày, một hộ tiêu biểu tại xã – là minh chứng sống động cho sự thay đổi. Trước đây anh nhân giống tự nhiên nhưng không ổn định. Sau khi học được kỹ thuật thụ tinh nhân tạo qua các đợt tập huấn, anh đã áp dụng vào đàn gà của mình, giúp tỷ lệ trứng đậu tăng, kiểm soát tốt sức khỏe và phòng ngừa dịch bệnh hiệu quả. Từ đó, anh Giới không chỉ có nguồn thu ổn định mà còn trở thành đầu mối cung cấp giống cho nhiều hộ chăn nuôi khác trong vùng.

Câu chuyện của anh Giới một lần nữa khẳng định: người nông dân không thiếu ý chí, chỉ cần có cơ hội tiếp cận tri thức và một cú hích để thay đổi tư duy, họ có thể tự mình bước ra khỏi đói nghèo.

Từ hỗ trợ đến tự lực

Dù là cây hồi ở Cao Bằng hay gà lục đinh ở Bắc Giang, các mô hình kinh tế này đều có điểm chung: bắt đầu từ sự hỗ trợ của Nhà nước, nhưng để thành công bền vững thì không thể chỉ trông chờ. Việc dừng hỗ trợ sau 2 năm từ Chương trình 1719 là lời nhắc nhở rằng: người dân cần chủ động hơn trong đầu tư, mở rộng mô hình, liên kết thị trường và nâng cao giá trị sản phẩm.

Chính quyền địa phương cũng đang định hướng dài hơi: xây dựng nhà máy chế biến tinh dầu hồi tại Thạch An, phát triển thương hiệu gà lục đinh Sơn Động, mở rộng diện tích vùng sản xuất chất lượng cao, đồng thời đẩy mạnh tuyên truyền để mỗi hộ dân đều trở thành một “người làm kinh tế” thực thụ.

Không còn là những người "trồng cho có", "nuôi cho quen", bà con miền núi đang dần trở thành những nông dân chuyên nghiệp, biết làm chủ kỹ thuật, chủ động thị trường, dám vượt khó và dám làm giàu. Đó mới chính là thành quả quan trọng nhất mà các chương trình hỗ trợ mang lại – không phải chỉ là phân bón, con giống, mà là một sự thay đổi căn bản trong tư duy làm nông giữa đại ngàn.