Nông nghiệp là một trong những ngành kinh tế quan trọng của Việt Nam, đóng vai trò chủ lực trong việc đảm bảo an ninh lương thực và cung cấp nguyên liệu cho nhiều ngành công nghiệp. Tuy nhiên, việc sử dụng vật tư nông nghiệp như phân bón, thuốc bảo vệ thực vật và các chế phẩm sinh học chưa hợp lý đang gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng. Vì vậy, tối ưu hóa việc sử dụng vật tư nông nghiệp không chỉ giúp nâng cao năng suất mà còn góp phần bảo vệ môi trường và đảm bảo sự phát triển bền vững.
Hiện nay, việc sử dụng phân bón và thuốc bảo vệ thực vật tại Việt Nam vẫn còn tồn tại nhiều bất cập. Theo số liệu từ Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, trung bình mỗi năm, Việt Nam tiêu thụ hơn 10 triệu tấn phân bón, trong đó lượng phân bón hóa học chiếm phần lớn. Tuy nhiên, việc sử dụng phân bón không cân đối giữa đạm, lân và kali khiến đất đai bị bạc màu, giảm độ phì nhiêu.
Bên cạnh đó, thuốc bảo vệ thực vật cũng đang bị lạm dụng. Nhiều nông dân có thói quen sử dụng thuốc không theo khuyến cáo, dẫn đến tình trạng dư lượng hóa chất trong nông sản, ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe con người và môi trường. Theo PGS.TS Nguyễn Văn Tuất – Nguyên Phó Viện trưởng Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam, việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật không đúng cách không chỉ làm mất cân bằng hệ sinh thái mà còn làm giảm hiệu quả sản xuất do sâu bệnh kháng thuốc.
 |
| Tối ưu hóa việc sử dụng vật tư nông nghiệp giúp nâng cao năng suất. (Ảnh: Quốc Tuấn) |
Việc lạm dụng phân bón và thuốc bảo vệ thực vật không chỉ ảnh hưởng đến môi trường mà còn tác động tiêu cực đến chất lượng nông sản và sức khỏe người tiêu dùng. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng, tồn dư thuốc trừ sâu và phân bón hóa học trong nông sản có thể gây ra các bệnh mãn tính như ung thư, rối loạn nội tiết và suy giảm hệ miễn dịch.
Ngoài ra, việc sử dụng quá mức phân bón hóa học cũng làm suy thoái đất trồng, giảm khả năng giữ nước và dinh dưỡng của đất. Ô nhiễm nguồn nước do dư lượng hóa chất nông nghiệp cũng đang trở thành vấn đề nghiêm trọng, ảnh hưởng đến hệ sinh thái và nguồn nước sinh hoạt của người dân.
Trước những hệ lụy trên, ngành nông nghiệp cần có những giải pháp tối ưu hóa việc sử dụng vật tư nông nghiệp để nâng cao hiệu quả sản xuất và bảo vệ môi trường. Một số giải pháp quan trọng bao gồm:
Chuyển đổi sang sử dụng phân bón hữu cơ
Thay thế dần phân bón hóa học bằng phân bón hữu cơ là một trong những giải pháp quan trọng để bảo vệ đất đai và môi trường. Theo Quyết định 4324/QĐ-BNN-BVTV của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Việt Nam đặt mục tiêu tăng cường sản xuất và sử dụng phân bón hữu cơ giai đoạn 2022 – 2025 nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực của phân bón hóa học.
PGS.TS Trần Văn Minh – Chuyên gia nông nghiệp từ Học viện Nông nghiệp Việt Nam, cho biết: “Phân bón hữu cơ không chỉ giúp cải thiện cấu trúc đất mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho hệ vi sinh vật phát triển, từ đó tăng năng suất cây trồng và giảm ô nhiễm môi trường”.
Ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất nông nghiệp
Việc ứng dụng công nghệ cao như hệ thống tưới nhỏ giọt, cảm biến theo dõi độ ẩm đất, phần mềm quản lý dinh dưỡng cây trồng có thể giúp nông dân kiểm soát chặt chẽ lượng vật tư nông nghiệp sử dụng. Điều này không chỉ giúp tiết kiệm chi phí mà còn tăng hiệu quả sản xuất.
Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan nhấn mạnh: “Nông nghiệp công nghệ cao không chỉ giúp tối ưu hóa vật tư nông nghiệp mà còn giúp nâng cao chất lượng nông sản, đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe của thị trường quốc tế”.
 |
| Ứng dụng vật tư công nghệ cao cho nông nghiệp giúp tăng năng suất. (Ảnh: UBND huyện Hớn Quản, Bình Phước) |
Các mô hình canh tác như nông nghiệp tuần hoàn, canh tác hữu cơ và nông nghiệp sinh thái đang được khuyến khích áp dụng rộng rãi. Những mô hình này giúp giảm thiểu sử dụng vật tư nông nghiệp hóa học, tận dụng phụ phẩm nông nghiệp để tạo thành nguồn phân bón tự nhiên, góp phần giảm thiểu ô nhiễm môi trường.
Theo ông Nguyễn Như Cường – Cục trưởng Cục Trồng trọt, Bộ Nông nghiệp và Môi trường: “Các mô hình canh tác bền vững không chỉ giúp giảm chi phí đầu vào mà còn tăng cường khả năng chống chịu của cây trồng trước biến đổi khí hậu”.
Một trong những yếu tố quan trọng để tối ưu hóa việc sử dụng vật tư nông nghiệp là nâng cao nhận thức của nông dân thông qua các chương trình tập huấn, hội thảo khoa học. Đồng thời, cần có những chính sách quản lý chặt chẽ hơn đối với thị trường phân bón và thuốc bảo vệ thực vật, tránh tình trạng buôn bán hàng giả, hàng kém chất lượng.
Theo TS. Lê Thanh Tùng – Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt, Việt Nam cần xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc và cấp phép chặt chẽ hơn để kiểm soát chất lượng vật tư nông nghiệp trên thị trường. Việc sử dụng các chế phẩm sinh học thay thế dần thuốc bảo vệ thực vật hóa học cũng là một hướng đi cần được đẩy mạnh.
Tối ưu hóa việc sử dụng vật tư nông nghiệp không chỉ giúp nâng cao năng suất cây trồng mà còn bảo vệ môi trường và sức khỏe con người. Để làm được điều này, cần có sự phối hợp giữa các cơ quan quản lý nhà nước, các chuyên gia và người nông dân trong việc áp dụng các giải pháp công nghệ cao, canh tác bền vững và sử dụng vật tư nông nghiệp một cách hợp lý. Chỉ khi đó, ngành nông nghiệp Việt Nam mới có thể phát triển bền vững, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thị trường trong nước và quốc tế.
Minh Ngân
