Giữa Cần Thơ đô thị hóa nhanh chóng, phường Thới Long vẫn còn đó những âm thanh lạch cạch của dao chẻ tre, lạt đan – minh chứng cho một nghề truyền thống tồn tại hơn nửa thế kỷ. Những người thợ tóc bạc, đôi tay chai sạn vẫn cần mẫn bên đống tre phơi nắng, giữ trọn ký ức và bản sắc miền Tây trong từng chiếc lọp tre.
 |
| Nghề đan lọp Thới Long ra đời từ nhu cầu đánh bắt thủy sản của cư dân địa phương hơn nửa thế kỷ trước. |
Ở đồng bằng, chiếc lọp tre từng là công cụ đánh bắt quen thuộc của cư dân miệt sông nước. Họ đặt lọp dưới mương, ruộng, dựa vào dòng chảy để cá tự chui vào mà không thoát ra được. Khi ngư cụ hiện đại phổ biến, lọp tre dần ít được dùng vì giá trị thấp, công làm nhiều. Nhưng ở Thới Long, nghề ấy vẫn được gìn giữ như một phần đời sống tinh thần.
Để tìm đến những hộ còn theo nghề, phải len lỏi qua những con đường nhỏ bên kênh rạch. Giờ đây, toàn phường chỉ còn hơn chục gia đình tiếp tục làm lọp, phần lớn đều là người lớn tuổi.
Trong căn nhà ven rạch, cụ Lê Văn Bổn (88 tuổi) – người hơn 60 năm gắn bó với nghề – vẫn ngồi tỉ mỉ chẻ tre, đan lạt. Theo cụ, một chiếc lọp hoàn chỉnh được tạo nên từ sự am hiểu tre: “Tre non thì yếu, tre già lại giòn. Phải chọn tre đúng tuổi, rồi ngâm nước, phơi nắng… Công đoạn nào cũng đòi hỏi kiên nhẫn.”
Tre dùng để đan lọp được mua từ vùng lân cận, ngâm sông nhiều tuần cho sạch nhựa. Đến mùa khô, sân nhà các thợ lại đầy lọp mới. Cụ Tạ Văn Bường (77 tuổi) nhớ lại thời vàng son: mùa nước nổi đến là cả xóm làm xuyên đêm, thương lái tấp nập vào ra. Người lớn đan lọp, trẻ con phụ chẻ lạt, không khí rộn ràng như hội làng.
Nghề đan lọp Thới Long ra đời từ nhu cầu đánh bắt thủy sản của cư dân địa phương hơn nửa thế kỷ trước. Cũng từ đó, nhiều gia đình có thêm sinh kế ổn định. Cụ Lê Thị Bảy (75 tuổi) cho biết nhờ nghề mà bà nuôi được năm người con học hành đàng hoàng. Nay khách đặt ít, con cháu lại chọn nghề khác, bà vẫn cố giữ vì “đây là của quý của ông bà”.
Điều khiến người làm nghề trăn trở nhất là đầu ra sản phẩm. Mỗi chiếc lọp bán chỉ vài chục nghìn đồng, khó đủ chi phí và công sức. Người già còn làm vì tình yêu nghề, còn lớp trẻ thì rời quê tìm việc.
Cụ Bổn lo lắng nếu không ai tiếp nối, nghề có nguy cơ mất hẳn. “Mất nghề là mất một phần hồn quê,” cụ nói.
Người dân mong muốn có thêm chính sách hỗ trợ: quảng bá sản phẩm, kết nối tiêu thụ, hướng tới làm hàng lưu niệm hay sản phẩm thủ công mỹ nghệ phục vụ du lịch.
Nhiều ý kiến cho rằng nghề đan lọp Thới Long không chỉ mang giá trị kinh tế mà còn chứa đựng văn hóa đặc trưng của vùng đồng bằng sông Cửu Long. Nếu được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể và có mô hình khai thác du lịch phù hợp – như không gian trình diễn, khu trải nghiệm – nghề sẽ có cơ hội hồi sinh.
Nhà văn hóa Nam Bộ Nhâm Hùng đánh giá nghề đan lọp là dấu ấn độc đáo của Cần Thơ, cần được bảo tồn bằng chiến lược dài hạn: đào tạo thợ trẻ, hỗ trợ khởi nghiệp từ nghề, kết hợp với du lịch sinh thái – văn hóa để trở thành sản phẩm đặc trưng của vùng Tây Đô.
