Rừng cổ ở Phú Thọ lưu giữ 11 cây cổ thụ nghìn năm tuổi nằm trong Sách Đỏ Việt Nam

Xóm Bo Trẳm (xã Ngổ Luông, huyện Tân Lạc, tỉnh Hòa Bình cũ) nay thuộc xã Vân Sơn, tỉnh Phú Thọ, nằm nép mình bên dãy núi đá tai mèo sừng sững của Khu bảo tồn thiên nhiên Ngọc Sơn – Ngổ Luông. Nơi đây được bao bọc bởi một “tấm khiên xanh” khổng lồ – cánh rừng nguyên sinh còn lưu giữ quần thể 11 cây nghiến cổ thụ, trong đó có những cây hàng nghìn năm tuổi, được công nhận là Cây Di sản Việt Nam.

Con đường dẫn vào khu rừng cổ bắt đầu từ Trạm bảo vệ rừng số 3 thuộc địa phận xóm Bo Trẳm. Cùng đoàn kiểm lâm, phóng viên TTXVN vượt qua những triền đồi cỏ, rừng bương và dốc đá tai mèo trơn trượt. Sau hơn một giờ đi bộ, cả đoàn tới được nơi đặt biển cây di sản – cây nghiến được xem là “cụ” nghiến lâu đời nhất trong quần thể.

Thân cây phủ rêu dày, vỏ xù xì, rắn chắc. Theo anh Lê Anh Tuấn, kiểm lâm viên trẻ, cây lớn nhất có chu vi thân lên tới 11,1 mét, phải cả chục người vòng tay mới ôm xuể. Với đồng bào Mường ở Bo Trẳm, những cây nghiến này được coi là thần rừng, canh giữ bình yên và mang lại no ấm cho bản làng.

Một trong 11 cây nghiến cổ thụ được gắn biển công nhận là cây di sản Việt Nam của Khu bảo tồn thiên nhiên Ngọc Sơn – Ngổ Luông, tỉnh Phú Thọ.

Theo Ban Quản lý Khu bảo tồn thiên nhiên Ngọc Sơn – Ngổ Luông, toàn khu hiện còn khoảng 35 cây nghiến có tuổi đời từ hơn 600 đến 1.700 năm, trong đó 11 cây được công nhận là Cây Di sản Việt Nam. Khu vực này rộng khoảng 140 ha, ở độ cao trung bình 800 m so với mực nước biển, địa hình đồi núi xen núi đá tai mèo.

PGS.TS Trần Ngọc Hải, Phó Chủ tịch Hội đồng Cây Di sản Việt Nam, nhận định mỗi cây nghiến ở Bo Trẳm là một chứng nhân sống, có giá trị khoa học, sinh thái và văn hóa vô cùng to lớn. Đây là một trong những quần thể hiếm hoi còn tồn tại của Việt Nam.

Loài nghiến thuộc nhóm nguy cấp trong Sách Đỏ Việt Nam. Gỗ nghiến nổi tiếng cứng, bền, chịu mưa nắng hàng trăm năm không mối mọt, từng bị “lâm tặc” săn lùng ráo riết. Hơn một thập kỷ trước, nạn khai thác trái phép từng đe dọa nghiêm trọng quần thể này.

Tuy nhiên, nhờ sự vào cuộc của chính quyền, kiểm lâm và người dân, “kho vàng nghiến” nay được bảo vệ nghiêm ngặt.

Đoàn tuần tra bảo vệ rừng Khu bảo tồn thiên nhiên Ngọc Sơn – Ngổ Luông thực hiện nhiệm vụ tại cánh rừng Bo Trẳm nơi có quần thể cây di sản gồm 11 cây nghiến cổ thụ.

Ông Bùi Văn Tiềm, Giám đốc Ban Quản lý Khu bảo tồn Ngọc Sơn – Ngổ Luông, cho biết, không chỉ mang giá trị đa dạng sinh học, rừng nguyên sinh còn là ‘bùa hộ mệnh’ của người dân. Rễ giữ đất, tán điều hòa khí hậu, linh khí rừng giữ sự bình yên trong lòng người. Bảo vệ rừng chính là bảo vệ văn hóa và cuộc sống của nhiều thế hệ.

Ở xóm Bo Trẳm, mọi hộ dân đều ký cam kết không chặt phá rừng, không săn bắt động vật, không đốt nương làm rẫy. Vào mùa khô, bà con chủ động phòng cháy, tuần tra. Người già, người uy tín thường xuyên nhắc nhở thế hệ trẻ: “Rừng là lá phổi xanh của con người”.

Những hương ước, quy ước được ghi vào lệ làng, duy trì qua nhiều năm, trở thành bức tường vững chắc ngăn chặn nạn phá rừng. Hễ thấy người lạ vào rừng, dân làng đều hỏi han, nếu phát hiện dấu hiệu bất thường thì báo ngay cho kiểm lâm.

Ông Bùi Văn Thuấn, Trưởng xóm Bo Trẳm, kể:m“Trước kia, vì nghèo khó và thiếu hiểu biết, người dân từng đốn hạ cây quý để lấy gỗ dựng nhà. Giờ thì ai cũng hiểu rừng giữ nước, giữ đất, giúp tránh lũ quét, sạt lở. Nhờ đó, xóm hiếm khi gặp thiên tai”.

Cán bộ Trạm bảo vệ rừng số 3 và lực lượng kiểm lâm coi việc giữ rừng như gìn giữ chính ngôi nhà của mình. Hằng năm, khu bảo tồn tổ chức các lớp tập huấn phòng cháy chữa cháy rừng, tuần tra, dọn thực bì, làm đường băng cản lửa, với sự tham gia của người dân các xóm.

Nhờ tinh thần đó, nhiều năm qua khu bảo tồn không xảy ra tình trạng chặt phá rừng. Các trường hợp bẫy chim, săn thú đều bị phát hiện và xử lý theo hương ước của bản làng.

Ông Bùi Văn Tiềm cho biết, độ che phủ rừng hiện đạt gần 90%, minh chứng rõ rệt cho sức mạnh của cộng đồng trong bảo vệ thiên nhiên.

“Quần thể 11 cây nghiến cổ thụ – Cây Di sản Việt Nam – chính là lời cam kết của người dân và chính quyền nơi đây: Bảo vệ rừng là bảo vệ sự sống của chúng ta.”