Ngày giỗ Tổ Hùng Vương – mùng 10 tháng Ba âm lịch – không chỉ là dịp trọng đại để người Việt hướng về cội nguồn, mà còn là khoảnh khắc kết nối giữa hiện tại và quá khứ, giữa lòng thành kính và những biểu tượng văn hóa sâu sắc.
Trong tiếng trống đồng vọng vang từ núi Nghĩa Lĩnh linh thiêng, mâm cỗ dâng Tổ không chỉ là lễ vật, mà là kết tinh của đạo lý “uống nước nhớ nguồn”. Đằng sau từng món ăn là những câu chuyện lâu đời, là sự khéo léo của bàn tay người mẹ, người bà, là hơi ấm từ căn bếp quê hương qua bao mùa giỗ chạp.
Bánh chưng: Gói cả đất trời trong một tấm lá
Không thể thiếu trên mâm cúng giỗ Tổ, bánh chưng là biểu tượng của đất, gắn liền với truyền thuyết Lang Liêu từ thời vua Hùng thứ sáu. Bánh được gói vuông vức từ lá dong, gạo nếp, đậu xanh và thịt lợn, những sản vật giản dị nhưng quý giá của quê hương.
 |
| Bánh chưng là loại bánh tượng trưng cho tinh hoa đất trời, gói gọn trong một tấm bánh. |
Ngày nay, bánh chưng có thêm nhiều biến tấu, nhưng trong dịp Giỗ Tổ, chiếc bánh chưng truyền thống vẫn được chọn để thể hiện sự trọn vẹn, trang nghiêm và lòng biết ơn dâng lên các bậc tiền nhân.
Bánh giầy hình tròn tượng trưng cho trời cao
Tương truyền, bánh giầy do chính Lang Liêu sáng tạo, là hình ảnh của bầu trời tròn đầy và viên mãn. Được làm từ gạo nếp trắng, giã nhuyễn cho đến khi dẻo mịn, bánh giầy thể hiện sự tinh khiết, thanh cao, mộc mạc nhưng giàu ý nghĩa.
Trên mâm cỗ dâng Tổ, cặp bánh chưng, bánh giầy đi cùng nhau chính là biểu tượng của trời đất, của sự hòa hợp âm dương, vũ trụ, niềm tin ngàn đời trong văn hóa người Việt.
 |
| Bánh giầy hình tròn tượng trưng cho trời cao. |
Gà luộc biểu trưng của lòng trung nghĩa và khát vọng thịnh vượng
Một con gà trống vàng ươm, miệng ngậm bông hoa hồng đỏ được đặt trang trọng trên mâm cỗ, không chỉ là món ăn, mà là biểu tượng của ánh sáng, sự sống và lòng dũng cảm. Gà luộc đại diện cho ước mong về một năm mới an khang, gia đạo thịnh vượng, quốc thái dân an.
Không chỉ ngon miệng, món gà luộc còn là hiện thân của nghi lễ cổ truyền, thể hiện lòng thành kính dâng lên các vị vua Hùng.
 |
| Gà luộc vàng ươm |
Xôi gấc: Sắc đỏ của may mắn và lòng son sắt
Từng hạt gạo nếp đỏ au quyện trong tinh dầu gấc, dẻo mềm và thơm ngậy - xôi gấc mang đến sắc màu rực rỡ cho mâm cỗ. Trong văn hóa Việt, màu đỏ là biểu tượng của phúc lộc, hỷ sự và lòng son sắt.
Dâng xôi gấc lên Tổ tiên không chỉ là nghi lễ, mà còn là lời nguyện ước bình an, no đủ và gắn bó thủy chung từ đời này sang đời khác.
 |
| Xôi gấc đem đến màu rực rỡ cho mâm cỗ. |
Nem rán: Gói trọn hương vị quê nhà trong từng cuốn tay
Mỗi cuốn nem là kết tinh của sự khéo léo, chỉn chu và tinh tế. Tùy vùng miền, nhân nem có thể là thịt heo, tôm, cua, rau củ... nhưng dù thế nào, khi rán lên vàng giòn, thơm lừng, món ăn này cũng khiến người ta thấy ấm lòng.
 |
| Nem rán kết tinh của sự khéo léo, chỉn chu và tinh tế. |
Trên mâm cỗ giỗ Tổ, nem rán tuy không phải món lễ vật bắt buộc, nhưng luôn được người Việt gìn giữ như một phần quen thuộc trong bữa cơm đoàn tụ – gợi nhắc về gia đình, quê hương và những bữa ăn sum vầy.
Trong nhịp sống hiện đại, giỗ Tổ không chỉ dừng lại ở một ngày lễ, mà là dịp để mỗi người Việt, dù ở bất kỳ đâu, cũng có thể hướng về nguồn cội, qua một nén hương, một mâm cúng, hay chỉ đơn giản là một bữa cơm có bánh chưng, xôi gấc và gà luộc.
Giỗ Tổ không chỉ để nhớ, mà còn để giữ - giữ trọn lòng biết ơn, giữ hương vị quê hương từ đời cha ông đến muôn đời sau.
