Diễn đàn “Lắng nghe nông dân nói” năm 2025 không chỉ là một sự kiện đối thoại giữa lãnh đạo Bộ Nông nghiệp và Môi trường với người nông dân, mà còn là nơi hội tụ của những trí tuệ, tâm huyết và khát vọng đổi mới trong sản xuất nông nghiệp.
Hơn 300 đại biểu đến từ các vùng miền, trong đó có những nông dân tiêu biểu, nhà khoa học, doanh nghiệp và đại diện các hợp tác xã cùng ngồi lại để nói về nông nghiệp, nông dân, nông thôn – những trụ cột vững chắc của đất nước. Tại đây, những vấn đề tồn tại trong thực tế sản xuất, những rào cản trong ứng dụng khoa học công nghệ, hay những khát vọng vươn lên làm giàu bằng tri thức đã được nêu lên thẳng thắn, cởi mở và chân thành.
 |
| Diễn đàn “Lắng nghe nông dân nói” năm 2025 - sự kiện đối thoại giữa lãnh đạo Bộ Nông nghiệp và Môi trường với người nông dân. |
Điều đặc biệt là, giữa hàng chục ý kiến được trình bày, câu chuyện của bà Phạm Thị Lý – người gắn bó với công tác bảo tồn và nghiên cứu dược liệu – đã tạo nên dấu ấn khác biệt. Với đề xuất về việc bảo tồn và phát triển cây sâm Nhất Dương Sinh, một loài dược liệu quý hiếm mang giá trị kinh tế và y học cao, bà Lý đã mang đến diễn đàn một thông điệp mới mẻ: khoa học chỉ thật sự có giá trị khi bắt nguồn từ thực tiễn và phục vụ trở lại cho cuộc sống.
Bà Phạm Thị Lý, nhà khoa học của nhà nông 2024, Giám đốc Trung tâm Doanh nghiệp hội nhập và phát triển, Giám đốc Liên hiệp HTX và nông nghiệp hữu cơ và dược liệu Việt Nam đặt câu hỏi: "Chúng tôi từ lâu đã hoàn thiện công nghệ truy xuất nguồn gốc CheckVN, hiện đang nghiên cứu bảo tồn loài sâm Nhất Dương Sinh.
 |
| Bà Phạm Thị Lý, nhà khoa học của nhà nông 2024, Giám đốc Trung tâm Doanh nghiệp hội nhập và phát triển, Giám đốc Liên hiệp HTX và nông nghiệp hữu cơ và dược liệu Việt Nam. |
Hiện nay, việc áp dụng công nghệ truy xuất nguồn gốc này của chúng tôi đã hoàn thành và mong muốn được Bộ Nông nghiệp và Môi trường tiếp tục cho áp dụng. Bởi thực tế hiện nay, trong bối cảnh của ngành nông nghiệp hiện nay, những đòi hỏi về truy xuất nguồn gốc, quản trị chuỗi cung ứng rất quan trọng".
Trả lời câu hỏi của bà Phạm Thị Lý, Vụ trưởng Vụ Khoa học công nghệ và Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) Nguyễn Văn Long đã trân trọng mời bà Lý lên làm việc về việc truy xuất nguồn gốc ngay trong sáng ngày hôm nay (3/11) - tức ngay sau Diễn đàn... 1 ngày.
 |
| Vụ trưởng Vụ Khoa học công nghệ và Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) Nguyễn Văn Long trả lời các câu hỏi, kiến nghị của nông dân, HTX tại Diễn đàn. Ảnh: P.Hưng. |
Ông Long khẳng định: "Bộ trưởng Nông nghiệp và Môi trường đã chỉ đạo chúng tôi xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc toàn ngành, chúng tôi cũng đã gặp chuyên gia hàng đầu để hoàn thành bộ cơ sở dữ liệu, và Bộ trưởng yêu cầu hạn trong 1 tháng phải xong hệ thống này. Do đó, chúng tôi sẽ xúc tiến khẩn trương việc này và chắc chắn sẽ tiếp tục hợp tác để sử dụng công nghệ CheckVN. Về bảo tồn sâm Nhất Dương Sinh, Viện Di truyền nông nghiệp của Bộ đã có những bước nghiên cứu thành công ở sâm Ngọc Linh thì sâm Nhất Dương Sinh của chị cũng sẽ được làm tốt". (1)
Sâm Nhất Dương Sinh – một loài cây từng xuất hiện trong nhiều tư liệu y học cổ truyền – vốn được xem như “linh dược của đất trời”, có khả năng hỗ trợ tăng cường sức khỏe, bồi bổ sinh khí, đặc biệt quý trong y học dân gian. Tuy nhiên, trải qua thời gian dài bị khai thác tự phát, loài sâm này dần biến mất khỏi nhiều vùng sinh trưởng tự nhiên. Việc bà Phạm Thị Lý cùng nhóm cộng sự phục dựng, nghiên cứu và giải mã hệ gen sâm Nhất Dương Sinh đã mở ra bước ngoặt lớn trong công tác bảo tồn nguồn gen quý của Việt Nam. Đáng chú ý, đây là một trong những loài dược liệu đầu tiên của Việt Nam được công bố hệ gen đầy đủ, góp phần quan trọng trong việc tạo ra nguồn dữ liệu sinh học có giá trị phục vụ cho nghiên cứu, lai tạo và phát triển dược phẩm.
 |
| Diễn đàn “Lắng nghe nông dân nói” năm 2025 có hơn 300 đại biểu đến từ các vùng miền. |
Việc Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường chỉ đạo Vụ Khoa học, Công nghệ và Môi trường làm việc với nhóm nghiên cứu để tìm hiểu sâu hơn về dự án bảo tồn, câu chuyện của sâm Nhất Dương Sinh đã bước ra khỏi phạm vi một đề xuất cá nhân, trở thành một điển hình cho tinh thần hợp tác giữa khoa học và thực tiễn. Trong cuộc làm việc này, bà Phạm Thị Lý đã trình bày chi tiết về quy trình bảo tồn, nhân giống, định danh và giải mã hệ gen của sâm; đồng thời nêu rõ khả năng phát triển loài cây này thành hướng đi mới cho kinh tế dược liệu Việt Nam. Các nhà quản lý của Bộ đánh giá cao nỗ lực nghiên cứu bài bản, có căn cứ khoa học và đặc biệt là sự chủ động kết nối giữa nhà khoa học và cộng đồng địa phương – yếu tố được coi là then chốt để bảo tồn bền vững tài nguyên sinh học.
Câu chuyện sâm Nhất Dương Sinh vì thế không chỉ là hành trình của một loài cây, mà còn là biểu tượng cho mối liên kết mới giữa khoa học và đời sống nông nghiệp. Trong quá khứ, nhiều công trình nghiên cứu dược liệu vẫn chỉ dừng lại trong phòng thí nghiệm, xa rời thực tế sản xuất và chưa được ứng dụng rộng rãi. Nhưng với dự án này, từ nghiên cứu gen, khảo sát vùng sinh trưởng đến kế hoạch phục hồi quần thể tại các vùng núi phía Bắc, mọi bước đi đều được gắn chặt với cộng đồng, với nông dân – những người trực tiếp giữ gìn và khai thác tài nguyên tự nhiên.
 |
| Ngày 30/8/2021, kết quả giải trình tự của lục lạp Nhất Dương Sinh được Ngân hàng gen thế giới công nhận với mã số Genbank: MT966019.1https:// www.ncbi.nlm.nih.gov/ nuc core/MT966019.1/. Kết quả này đã đưa Nhất Dương Sinh trở thành loài thực vật đầu tiên của Việt Nam được giải trình tự toàn vẹn hệ gen lục lạp và được Genbank công bố trình tự hệ lục lạp của Nhất Dương Sinh. (Ảnh: Nhất Dương Sinh) |
Ở góc độ quản lý nhà nước, câu chuyện này cũng phản ánh một sự chuyển mình tích cực của ngành Nông nghiệp và Môi trường. Thay vì chỉ ban hành chính sách từ trên xuống, Bộ đã chủ động lắng nghe tiếng nói từ cơ sở, từ chính người làm khoa học và người làm nông. Việc Bộ trưởng giao Vụ Khoa học Công nghệ chủ động làm việc với nhà khoa học là minh chứng cho tinh thần “nói đi đôi với làm”, thể hiện quyết tâm kết nối giữa nghiên cứu và hành động. Trong bối cảnh Việt Nam đang hướng tới nền nông nghiệp tri thức, ứng dụng công nghệ cao, mô hình hợp tác này mang ý nghĩa chiến lược, giúp tạo ra hệ sinh thái đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực nông nghiệp – dược liệu.
Sự kiện này cũng mở ra một hướng nhìn rộng hơn về chiến lược bảo tồn nguồn gen quốc gia. Việt Nam là quốc gia có đa dạng sinh học cao, với hàng ngàn loài dược liệu quý, song nhiều loài đang bị đe dọa do khai thác quá mức và biến đổi khí hậu. Việc giải mã và lưu giữ hệ gen của sâm Nhất Dương Sinh không chỉ góp phần bảo tồn một loài cây, mà còn khẳng định năng lực nghiên cứu sinh học phân tử của các nhà khoa học trong nước, từng bước đưa Việt Nam tiệm cận với trình độ nghiên cứu hiện đại của thế giới.
Từ góc nhìn phát triển bền vững, dự án bảo tồn sâm Nhất Dương Sinh còn mở ra cơ hội lớn cho kinh tế dược liệu bản địa. Khi loài sâm này được bảo tồn và nhân giống thành công, Việt Nam có thể chủ động phát triển vùng trồng tập trung, kết hợp nghiên cứu chiết xuất, bào chế và thương mại hóa sản phẩm dược liệu. Mô hình này nếu được triển khai đồng bộ có thể mang lại sinh kế bền vững cho người dân vùng núi, góp phần giảm nghèo và phát triển kinh tế nông thôn.
 |
| Từ những khóm cây nhỏ được gia đình mang từ rừng về trồng và bảo vệ từ những năm 1979. Năm 2016, Nhất Dương Sinh được nhà sáng lập công ty TNHH Sâm Nhất Dương Sinh đầu tư và nghiên cứu sâu.(Ảnh: Nhất Dương Sinh) |
Điều đáng trân trọng hơn cả là tinh thần của người làm khoa học. Bà Phạm Thị Lý và các cộng sự không chỉ nhìn thấy giá trị kinh tế, mà còn xem đây là trách nhiệm đối với thiên nhiên và cộng đồng. Họ kiên trì hàng năm trời khảo sát trong điều kiện khắc nghiệt, mang từng mẫu cây về phòng thí nghiệm để phân tích, rồi lại quay về vùng núi để trồng thử nghiệm, theo dõi sinh trưởng. Mỗi giai đoạn nghiên cứu đều gắn với những bước chân miệt mài trên đất Việt, giữa rừng sâu, nơi sương phủ, và cả trong những phòng thí nghiệm lặng thinh chỉ nghe tiếng máy phân tích gen hoạt động không ngừng.
Từ diễn đàn đến thực tế, từ một ý tưởng được chia sẻ trên bục phát biểu đến những buổi làm việc cụ thể giữa các bên, hành trình của sâm Nhất Dương Sinh là minh chứng rõ ràng cho sức mạnh của sự lắng nghe và hành động. Khi tiếng nói của nông dân và nhà khoa học được lắng nghe, khi chính sách được định hình từ thực tiễn, thì những giá trị bền vững mới thật sự hình thành.
Nông nghiệp Việt Nam hôm nay không chỉ cần năng suất và sản lượng, mà còn cần tri thức, sáng tạo và tầm nhìn. Diễn đàn “Lắng nghe nông dân nói” vì thế không chỉ là nơi chia sẻ, mà còn là bước khởi đầu cho những kết nối thiết thực, nơi khoa học không còn đứng riêng, mà hòa cùng hơi thở cuộc sống, cùng người nông dân gìn giữ và phát triển những giá trị quý báu của đất nước.
Câu chuyện bảo tồn sâm Nhất Dương Sinh là một lát cắt nhỏ nhưng giàu ý nghĩa trong bức tranh nông nghiệp đổi mới. Nó không chỉ nhắc chúng ta về tầm quan trọng của việc gìn giữ nguồn gen bản địa, mà còn khơi dậy niềm tin rằng, nếu khoa học và thực tiễn cùng bắt tay, nếu trí tuệ và trái tim cùng hướng về một mục tiêu, thì nông nghiệp Việt Nam sẽ có đủ sức mạnh để vươn lên tầm cao mới – hiện đại, nhân văn và bền vững.
Ghi chú:
(1). https://danviet.vn/nha-khoa-hoc-tran-tro-bao-ton-loai-sam-quy-co-chat-chong-ung-thu-vu-truong-cua-bo-nnmt-moi-lam-viec-ban-giai-phap-d1375576.html
