Gần đây trong trao đổi về thú chơi tao nhã, nhiều người có ý kiến khác nhau, âu cũng xuất phát từ điều kiện, nhận thức, truyền thống, trải nghiệm hoặc sở trường khác nhau của mỗi người.
Nói về thú chơi, có nhiều quan niệm, thú chơi gắn với thiên nhiên từ xưa các bậc cao nhân đã xếp theo vần điệu hay theo thứ tự là Cây, Đá, Cá, Chim, thú chơi nào hay hơn tuỳ từng người. Với cây, cổ nhân đã dạy:
"Cao nhân thủ đắc mộc, vạn hữu trí đức sinh”
“Tùng đứng đầu cây quý
Đỉnh cổ, kỳ, mỹ, linh"
Lược nghĩa là:
Thủ đắc mộc, là sở hữu được một cây ưng ý (cây quý).
Tâm trí sinh, là nguồn cảm hứng cho mở mang trí đức sâu sắc, người có được cây quý đó là người tài giỏi, hạnh phúc (cao nhân).
Trong quan niệm về vẻ đẹp của cây, cây tùng gom đủ đất trời linh thiêng trong một cây.
Cổ (cổ xưa, lâu). Tùng là loại cây thân mộc, sinh trưởng khá chậm, một trong số ít loại cây có khả năng chống chọi với điều kiện sống khắc nghiệt, sống rất lâu biểu tượng cho trường thọ, tích tụ tài, lộc.
Kỳ (kỳ lạ, kỳ thú), từ một cây tự nhiên, trời đất tạo ra hoặc nhờ bàn tay tài hoa của nghệ nhân tạo nên những "Kỳ cây" cho cảm giác "kỳ thú" với những ai trông thấy.
Mỹ (đẹp). Cây Tùng tự nhiên hay qua bàn tay tài hoa tạo nên bố cục riêng làm nên vẻ đẹp hút hồn của giống cây quý. Tùng , (nhất là tùng Nhật Bản) là loại cây “hoàn hảo" với người sành nghệ thuật chơi cây đẹp.
Linh (linh vật, linh ứng). “Cây thần mộc”, Tùng là cây tự nhiên, vốn do trời đất sinh ra, tuổi càng cao tích tụ linh khí của trời đất càng nhiều. Nhà có cây Tùng giúp cho gia chủ luôn tự tin vào cuộc sống trường thọ, gia đạo thịnh vượng, con cháu sum suê. Trẻ chí khí, kiên trì và sự bền bỉ trong cuộc sống; Già ung dung thư thái, an vui mãn nguyện.
Tóm lại: Với những giá trị nhiều mặt, Tùng là loại cây có giá trị mà nhiều cây khác khó sánh được, như những nét riêng đã nêu. Tùng không chỉ với vẻ đẹp hiếm có, độc đáo và ý nghĩa tâm linh mà còn là đẳng cấp của gia chủ khi sở hữu cây Tùng đủ thấy đỉnh của thú chơi cây./.
TS. Bùi Hữu Dược - Nguyên Vụ trưởng Vụ Phật giáo, Ban Tôn giáo Chính phủ
