Theo bảng xếp hạng các loại rau củ và trái cây giàu dinh dưỡng do Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) Mỹ công bố, cải xoong (xà lách xoong) là loại rau duy nhất đạt điểm tuyệt đối 100/100 – được mệnh danh là “loại rau lành mạnh nhất thế giới.”
Cải xoong (tên khoa học Nasturtium officinale) là thực vật thủy sinh thuộc họ Cải (Brassicaceae), có thân giòn, lá xanh đậm, vị cay nhẹ và mùi thơm đặc trưng. Loài rau này thường mọc ở nơi có nguồn nước trong mát như bờ suối, ao hồ hay ruộng trũng. Ở Việt Nam, cải xoong được trồng phổ biến ở cả ba miền và đặc biệt được ưa chuộng vào mùa đông.
 |
Đây là loại cây dễ trồng, dễ chăm sóc, chỉ sau 30–45 ngày gieo là có thể thu hoạch lứa đầu, và cứ 20–30 ngày lại cho thu thêm một đợt mới. Cây có thể sống và cho rau liên tục nhiều năm, thậm chí hàng chục năm mà không cần trồng lại. Người trồng thường chọn ruộng nước bằng phẳng, nhiều bùn, bón phân hữu cơ, sau đó cắt thân bánh tẻ rắc đều lên mặt ruộng. Khoảng một tuần sau, thân mọc rễ và chỉ hơn một tháng là có thể thu hoạch.
Theo kinh nghiệm của nông dân, cải xoong có thể sống tới hàng chục năm nếu chăm sóc cẩn thận. Tuy nhiên, để đảm bảo năng suất và chất lượng, người trồng thường chỉ khai thác trong 7–10 năm, sau đó luân canh cây trồng khác để đất nghỉ, giúp rau vụ sau mọc đều, lá dày, giòn và đậm vị hơn.
Tại các tỉnh miền núi phía Bắc, nhiều hộ dân trồng cải xoong theo dòng nước suối tự nhiên, không dùng thuốc bảo vệ thực vật. Rau mọc xanh mướt, thân trắng nõn, lá mỡ màng, được xem là đặc sản sạch, giòn ngọt tự nhiên. Người tiêu dùng chỉ cần rửa sơ là có thể chế biến ngay. Trong khi đó, cải xoong trồng ở vùng ruộng trũng thường lẫn bèo tấm, phải rửa kỹ nhiều lần mới đảm bảo vệ sinh.
 |
Ở Hà Nội, cải xoong vùng suối được bán với giá 40.000–50.000 đồng/kg, gấp 3–4 lần so với rau thường nhưng vẫn liên tục “cháy hàng”. “Loại này khách đặt trước nhiều lắm, vừa về tới là hết sạch,” một tiểu thương chuyên bán rau đặc sản Tây Bắc chia sẻ.
Không chỉ giàu dinh dưỡng, cải xoong còn có khả năng thích nghi linh hoạt, có thể trồng được cả trên cạn lẫn dưới nước. Tuy nhiên, cây ưa râm mát, tránh nắng gắt nên thường được gieo ở khu vực có bóng râm hoặc gần suối, kênh mương. Nông dân thường tận dụng những cọng rau già có nhiều rễ để nhân giống, giúp cây mới phát triển nhanh, khỏe mạnh và ít sâu bệnh.
 |
Từ cải xoong, người Việt chế biến thành nhiều món ăn quen thuộc như luộc, xào tỏi, nấu canh thịt bằm hay nhúng lẩu. Khi mùa đông về, rau lại trở thành “ngôi sao” trên các sạp chợ.
“Cứ đến mùa lạnh là cải xoong bán chạy lắm, giá 5.000–10.000 đồng một mớ mà khách mua suốt ngày không kịp nhặt,” chị Lành – tiểu thương tại chợ Xa La (Hà Đông, Hà Nội) chia sẻ.
Từ một loại rau dân dã nơi ruộng đồng, nay trở thành đặc sản được ưa chuộng khắp ba miền, cải xoong – loại rau đạt điểm tuyệt đối từ CDC Mỹ – tiếp tục khẳng định vị thế đặc biệt của mình trên bàn ăn Việt.
