“Thần mộc” cổ thụ 1.500 năm tuổi sừng sững giữa đại ngàn Thanh Hóa

Mới đây, hai cây cổ thụ quý hiếm gồm sa mộc dầu và pơ mu đã được Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam chính thức công nhận là Cây di sản Việt Nam – một danh hiệu không chỉ tôn vinh giá trị sinh học mà còn mang đậm ý nghĩa văn hóa – tâm linh và lịch sử. Điều này cho thấy, ẩn mình giữa đại ngàn phía thượng nguồn sông Chu, Khu bảo tồn thiên nhiên Xuân Liên (huyện Thường Xuân, tỉnh Thanh Hóa) không chỉ là một trong những trung tâm đa dạng sinh học hàng đầu cả nước, mà còn là nơi lưu giữ những “báu vật sống” của rừng già.

Quần thể sa mộc dầu, pơ mu thuộc Khu bảo tồn thiên nhiên Xuân Liên có rất nhiều cây trăm tuổi, thuộc loại quý hiếm. Ảnh: Dân Trí

Trong đó, nổi bật nhất là cây sa mộc dầu khổng lồ cao khoảng 70 mét, đường kính gần 4 mét, với tuổi đời ước tính lên tới 1.500 năm. Sừng sững giữa núi rừng hoang sơ ở độ cao khoảng 1.200 mét so với mực nước biển, cây được người dân địa phương kính cẩn gọi là “thần mộc”, biểu tượng cho sức sống mãnh liệt và linh thiêng của núi rừng. Bên cạnh đó là cây pơ mu hơn 1.000 năm tuổi, cao hơn 60 mét, đường kính gần 3 mét – một đại diện khác của loài gỗ quý từng được dùng làm vật liệu xây dựng hoàng cung và đền chùa trong lịch sử.

Theo ông Lê Quang Đạo – kiểm lâm viên thuộc trạm bảo vệ rừng bản Vịn, ngoài hai cây vừa được công nhận di sản, trong khu rừng hiện còn khoảng 35–40 cây cổ thụ cùng loài, với đường kính từ 1 mét trở lên và tuổi đời xấp xỉ 1.000 năm. Những cây này thường mọc ở các sườn núi cao, nơi địa hình hiểm trở và khí hậu quanh năm mát mẻ – điều kiện lý tưởng cho các loài cây hạt trần họ thông phát triển tự nhiên mà không cần đến sự can thiệp của con người.

Gốc cây sa mộc dầu có đường kính gần 4m, thân thẳng đứng, cao khoảng 70m. Ảnh: Thanh Niên

Việc bảo vệ và duy trì những cá thể cây cổ thụ này không đơn thuần là nhiệm vụ của lực lượng kiểm lâm hay cơ quan chức năng, mà còn là trách nhiệm cộng đồng đã được thực hiện một cách âm thầm nhưng bền bỉ qua nhiều thế hệ cư dân bản địa. Người dân các bản làng trong vùng luôn xem những “thần mộc” như một phần thiêng liêng của núi rừng, không xâm hại, không buôn bán hay chặt hạ, mà trái lại còn tích cực tham gia vào các hoạt động tuần tra, giám sát rừng cùng lực lượng chức năng.

Khu bảo tồn thiên nhiên Xuân Liên hiện quản lý gần 24.000ha rừng đặc dụng, trải rộng trên địa bàn năm xã và thị trấn. Không chỉ nổi bật với các quần thể sa mộc dầu và pơ mu cổ thụ, Xuân Liên còn là nơi sinh sống của 1.811 loài động vật, trong đó có 94 loài được ghi danh trong Sách đỏ Việt Nam và thế giới. Hệ thực vật cũng đa dạng không kém, với 1.228 loài, trong đó có 56 loài nguy cấp, quý hiếm. Những con số ấy là minh chứng rõ nét cho giá trị sinh thái vượt trội mà vùng rừng này sở hữu – giá trị mà không phải nơi nào ở Việt Nam cũng có được.

Năm 2013, cây được Hội Bảo vệ thiên nhiên và môi trường Việt Nam công nhận là Cây di sản Việt Nam. Ảnh: Dân Trí

Việc hai cây cổ thụ đặc biệt được công nhận là Cây di sản Việt Nam không chỉ mang ý nghĩa tôn vinh mà còn góp phần nâng cao nhận thức cộng đồng về công tác bảo tồn tài nguyên rừng. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, nạn phá rừng và suy thoái đa dạng sinh học đang diễn ra ở nhiều nơi, việc giữ gìn những cây đại thụ – những "chứng nhân" sống động của thiên nhiên – càng trở nên cấp thiết và ý nghĩa hơn bao giờ hết.

Không chỉ là biểu tượng cho hệ sinh thái rừng nguyên sinh đặc sắc, những “thần mộc” giữa đại ngàn còn là lời nhắc nhở con người về sự kết nối bền chặt với tự nhiên. Khi một cây cổ thụ được gìn giữ, đó không chỉ là bảo tồn một cá thể sinh học, mà còn là lưu giữ cả một phần ký ức rừng, văn hóa bản địa và tương lai xanh cho các thế hệ sau.