Rời xa phố thị ồn ào, nhiều người trẻ có học thức ở Lạng Sơn đang chọn một hướng đi khác: trở về quê hương, không phải để an phận, mà để khởi nghiệp và làm giàu trên mảnh đất nơi mình sinh ra. Với mô hình hợp tác xã kiểu mới, họ không chỉ tự cải thiện đời sống mà còn mở ra cơ hội cho nhiều người dân địa phương, góp phần thay đổi bộ mặt nông thôn nơi núi rừng xứ Lạng.
Lê Thị Minh Trà, sinh năm 199x, tốt nghiệp một trường đại học danh giá và có cơ hội du học Canada, nhưng cô đã quyết định từ bỏ tương lai rộng mở để trở về xã Hữu Lũng, Lạng Sơn. Tại đây, cô bắt đầu hành trình khởi nghiệp với nông nghiệp hữu cơ – một con đường đầy gian truân.
Ban đầu, quyết định của Trà vấp phải sự phản đối của gia đình. Bố mẹ lo lắng khi thấy con gái quen với sách vở lại chọn con đường “bán mặt cho đất, bán lưng cho trời”. Tuy nhiên, với niềm tin vào mảnh đất quê hương và khát vọng tạo ra sản phẩm sạch, năm 2020, Minh Trà cùng 7 cộng sự thành lập Hợp tác xã Nông sản Hữu Lũng – The Valley Farm.
 |
| Từ bỏ cơ hội việc làm Giám đốc trẻ Lê Thị Minh Trà (bên trái ảnh) đã khởi nghiệp với rau hữu cơ ở quê hương. Ảnh: Dân Việt. |
Khởi nghiệp trong nông nghiệp chưa bao giờ dễ dàng, đặc biệt với người “tay ngang” như Trà. Cô phải đối mặt với hàng loạt thử thách: kỹ thuật canh tác, tìm thị trường, thời tiết khắc nghiệt và thiên tai. Trang trại của cô từng hai lần bị ngập nặng, trong đó cơn bão Yagi năm 2024 gây thiệt hại nặng nhất.
Dù vậy, Minh Trà không bỏ cuộc. Hợp tác xã của cô tuân thủ nguyên tắc “6 không”: không phân bón hóa học, không thuốc bảo vệ thực vật, không chất kích thích sinh trưởng, không thuốc diệt cỏ, không chất bảo quản, không sử dụng sản phẩm biến đổi gen.
Để đạt được tiêu chuẩn hữu cơ, các thành viên của The Valley Farm đã học hỏi kinh nghiệm tại Kon Tum, Đắk Nông, chỉ dùng phân hữu cơ từ chuồng trại và phụ phẩm nông nghiệp, đặc biệt là phân ruồi lính đen – giàu dinh dưỡng và giúp đất màu mỡ.
Đến tháng 6/2021, sản phẩm của The Valley Farm được chứng nhận nông nghiệp hữu cơ Việt Nam, đồng thời đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế như USDA (Mỹ) và EU Organic. Hiện nay, trên diện tích 7 ha, Hợp tác xã sản xuất hơn 50 loại rau củ, có nhà màng, hệ thống tưới tự động và cung cấp khoảng 300 kg sản phẩm chất lượng cao mỗi ngày cho các siêu thị và cửa hàng lớn tại Hà Nội, Hải Phòng, Bắc Ninh.
Từ năm 2025, The Valley Farm còn mở rộng sang du lịch trải nghiệm nông nghiệp, vừa tăng thu nhập, vừa lan tỏa lối sống xanh tới cộng đồng.
Cách Hữu Lũng không xa, tại xã Mẫu Sơn, Lý Minh Hiếu – chàng trai sinh năm 9x – cũng đang ghi dấu ấn với giống gà 6 ngón Mẫu Sơn nổi tiếng.
Tốt nghiệp Học viện Nông nghiệp Việt Nam, anh nhận thấy đây là đặc sản quý, thịt thơm ngon nhưng chủ yếu được bà con nuôi nhỏ lẻ, khó tiếp cận thị trường. Với đam mê và kiến thức sẵn có, anh quyết tâm đưa giống gà này trở thành sản phẩm hàng hóa có giá trị.
Để tìm con giống thuần chủng, anh phải trực tiếp đến từng hộ dân trên núi, có những đàn gà phải đặt trước cả tháng. Ban đầu, anh áp dụng phương pháp ấp nở tự nhiên nhưng tỷ lệ thành công thấp. Sau đó, anh học thụ tinh nhân tạo, nâng tỷ lệ trứng nở lên trên 90%.
 |
| 9x Lý Minh Hiếu cũng đã thành công với gà 6 ngón mở ra hướng đi phát triển kinh tế bền vững cho nhiều gia đình. Ảnh: Dân Việt. |
Năm 2020, anh thành lập Hợp tác xã Thành Lộc với 7 thành viên, áp dụng tiêu chuẩn VietGAP. Gà được nuôi thả tự nhiên dưới tán rừng, ăn chủ yếu ngô nên thịt chắc và thơm. Tuy nhiên, trận lũ tháng 4/2022 cuốn trôi toàn bộ trang trại, thiệt hại hơn 2 tỷ đồng.
Nhưng “ngã ở đâu đứng lên ở đó”, anh Hiếu và các cộng sự đã gây dựng lại từ đầu. Chỉ sau 2 năm, trang trại đã phát triển với 4.000 con gà bố mẹ, mỗi tháng cung cấp hơn 30.000 gà con giống. Năm 2024, doanh thu Hợp tác xã đạt hơn 9 tỷ đồng, lợi nhuận 2 tỷ đồng, đồng thời tạo sinh kế bền vững cho nhiều hộ dân. Hiện Hợp tác xã liên kết với 20 hộ gia đình và 4 Hợp tác xã khác, cung cấp khoảng 100 tấn thịt gà mỗi năm cho Lạng Sơn, Hà Nội và các tỉnh lân cận.
Theo ông Liễu Xuân Du, Chủ tịch Liên minh Hợp tác xã tỉnh Lạng Sơn, toàn tỉnh hiện có 560 hợp tác xã, trong đó 391 hợp tác xã hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp, tạo việc làm cho hơn 8.000 lao động với thu nhập bình quân từ 3,5–7 triệu đồng/tháng.
 |
| Ông Liễu Xuân Du (đứng thứ 3 từ phải sang) – Chủ tịch Liên minh Hợp tác xã tỉnh Lạng Sơn trao giấy chứng nhận thành viên Liên minh cho các Hợp tác xã trên địa bàn. Ảnh: Dân Việt. |
Nhiều hợp tác xã đã ứng dụng khoa học công nghệ, xây dựng mô hình sản xuất sạch, liên kết chuỗi giá trị, phát triển sản phẩm hữu cơ và OCOP. Sự phát triển này được thúc đẩy nhờ chính quyền địa phương hỗ trợ về vốn, đào tạo nhân lực, xúc tiến thương mại và chính sách đặc thù khuyến khích liên kết sản xuất.
Tuy nhiên, vẫn còn nhiều thách thức: quy mô nhỏ, vốn ít, quản trị hạn chế và khó tiếp cận công nghệ cao. Dù vậy, mô hình hợp tác xã kiểu mới đang trở thành “đòn bẩy” giúp thế hệ trẻ Lạng Sơn vươn lên làm giàu chính đáng trên mảnh đất quê hương. Những câu chuyện của Lê Thị Minh Trà và Lý Minh Hiếu chính là minh chứng sống động cho hướng đi bền vững trong công cuộc xây dựng nông thôn mới từ kinh tế tập thể.
