Tính tuổi của cây là một quá trình quan trọng và phức tạp, được thực hiện bằng nhiều phương pháp để hiểu rõ hơn về cây và môi trường xung quanh chúng. Xác định tuổi của cây là một phần quan trọng của nghiên cứu về thực thể sống này trong môi trường. Nó cung cấp thông tin về lịch sử tăng trưởng của cây qua thời gian, ghi lại sự phản ánh của nó đối với biến đổi môi trường.
Những dữ liệu này có thể được sử dụng để phân tích tác động của thay đổi khí hậu, sự phát triển sinh thái, và đáng kể hơn là cách các loài cây tương tác với môi trường tự nhiên. Trong ngành công nghiệp gỗ và quản lý rừng, việc biết tuổi của cây là quan trọng để xác định thời điểm thu hoạch gỗ tốt nhất, quyết định lập kế hoạch tái trồng cây, và bảo vệ nguồn tài nguyên tự nhiên. Thông tin này giúp quản lý rừng hiệu quả hơn và đảm bảo sự bền vững trong việc sử dụng nguồn gỗ.
Đối với các tổ chức và nhà bảo tồn thiên nhiên, xác định tuổi của cây là quan trọng để bảo vệ cây cổ thụ và loài cây quý hiếm. Hiểu tuổi của cây có thể giúp đánh giá tình trạng sức kháng của chúng trước các yếu tố môi trường và thay đổi khí hậu. Điều này cho phép đưa ra các biện pháp bảo vệ và duy trì đa dạng sinh học trong khu vực đó.
 |
| Đo tuổi cây thị cổ |
Thông qua việc xác định tuổi của cây, chúng ta có thể xây dựng biểu đồ lịch sử về sự thay đổi của môi trường và khí hậu. Các cây sống lâu năm thường là các nhân chứng sống của lịch sử và có thể chứa trong mình thông tin quý giá về sự biến đổi của điều kiện môi trường, từ các thay đổi vùng đất đến biến đổi trong mùa nhiệt đới và thảm họa tự nhiên.
Việc hiểu tuổi của cây là một phần quan trọng trong việc quản lý bền vững tài nguyên tự nhiên và nguồn gỗ. Điều này bao gồm việc xác định thời điểm tối ưu để thu hoạch gỗ, sử dụng tài nguyên một cách bền vững để tránh thiệt hại đối với môi trường và thiết lập kế hoạch tái trồng cây để duy trì nguồn cung cấp gỗ trong tương lai.
Cây cổ thụ thường có giá trị văn hóa và lịch sử đặc biệt. Xác định tuổi của cây có thể giúp tạo ra nhận thức về giá trị của chúng trong bảo tồn thiên nhiên và văn hóa. Cây có thể liên quan đến truyền thống, thần thoại, và di sản văn hóa của các cộng đồng, và thông tin này giúp duy trì và bảo tồn các giá trị này.
 |
| Khoan đo tăng trưởng |
Tuổi của một cây được hiểu dựa trên một số yếu tố khác nhau, bao gồm cả việc sử dụng các kỹ thuật khoa học và quan sát ngoại quan. Từ việc xác định tuổi của một cây, chúng ta có thể tìm hiểu về lịch sử và quá trình phát triển của nó. Theo Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam – Bộ Nông nghiệp và Môi trường thì có 2 phương pháp đo tuổi cây được giới khoa học và cơ quan quản lý đang sử dụng phổ biến: Một là đếm vòng năm sinh trưởng (tree-ring dating), còn gọi là niên đại học vòng cây (dendrochronology). Mỗi năm, một cây gỗ ở vùng ôn đới thường tạo ra một vòng gỗ mới – bao gồm lớp gỗ sớm (springwood) và gỗ muộn (summerwood).
Khi cắt ngang thân cây, các vòng này hiện rõ như những đường vân đồng tâm. Phương pháp này đặc biệt chính xác ở những khu vực có mùa rõ rệt. Tuy nhiên, nó có giới hạn: cần mẫu gỗ nguyên vẹn (trong rừng sống hoặc cổ mộc), không áp dụng được cho cây đã chết lâu hay bị phân hủy.
 |
| Đo tuổi cây |
Ngoài ra, môi trường khắc nghiệt hoặc rối loạn sinh trưởng có thể khiến cây tạo ra nhiều hơn một vòng mỗi năm, hoặc ngược lại – không tạo vòng nào. Hai là dùng lõi khoan Increment Borer (khoan lấy lõi gỗ từ thân cây) mà không chặt cây. Sau đó đếm vòng năm trên mẫu lõi này. Cách đo này phù hợp khi cần đo tuổi cây sống mà không muốn phá hoại hoàn toàn nhưng yêu cầu phải hoan đúng tâm cây mới đếm được đầy đủ vòng; có thể bỏ sót các vòng sát lõi nếu khoan lệch.
Trao đổi với Tạp chí Việt Nam hương sắc, lãnh đạo của một viện nghiên cứu thuộc Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam cho biết: “Việc đo tuổi cây có từ lâu đời, từ phương pháp thủ công thô sơ cho tới máy móc hiện đại nhằm phục vụ mục đích nghiên cứu, bảo tồn, giải quyết các thắc mắc, tranh chấp trong cuộc sống. Các phương pháp hiện nay được áp dụng tùy thuộc vào thổ nhưỡng địa lý, thói quen, mục tiêu cũng như điều kiện của những người có nhu cầu trong lĩnh vực này. Đối với lĩnh vực sinh vật cảnh, chúng tôi đã triển khai đo tuổi cây tại một số địa phương, trong đó có những cây tồn tại hàng trăm năm bằng một trong hai phương pháp kể trên và cấp giấy chứng nhận độ tuổi của cây dựa trên các phương pháp khoa học được thế giới thừa nhận.”
Theo tìm hiểu của Tạp chí Việt Nam hương sắc, ngoài 2 phương pháp đo tuổi cây phổ biến kể trên thì hiện nay còn có một số phương pháp khác đang được sử dụng như sau:
- Tính tuổi thông qua lá: Một trong những cách phổ biến để đo tuổi của cây là thông qua sự xuất hiện của lá. Mỗi mùa xuân, cây thường phát triển thêm một lá, và đếm số lượng lá này có thể cho biết tuổi của cây.
- Quá trình ra hoa: Tuổi của cây cũng ảnh hưởng đến quá trình ra hoa. Đến một độ tuổi nhất định, cây thường điều chỉnh nội tiết để chuẩn bị cho việc ra hoa. Tuy nhiên, việc ra hoa không chỉ phụ thuộc vào tuổi của cây mà còn liên quan đến sự tương tác phức tạp giữa hormone ra hoa và các yếu tố ngoại cảnh như nhiệt độ và quang chu kỳ.
- Đo độ dài các mảng phôi sinh (Increment Borer): Phương pháp này sử dụng một mẫu cây nhỏ được lấy ra bằng cách sử dụng một loại công cụ gọi là increment borer. Mẫu này sau đó được cắt ngang và đếm các vòng sơ cấp để xác định tuổi của cây. Quá trình này yêu cầu kiên nhẫn và kỹ năng trong việc lấy mẫu để không gây hại đến cây.
- Sử dụng Carbon-14: Đối với các loại cây sống lâu năm hoặc cây có thân gỗ cổ điển, Carbon-14 có thể được sử dụng để xác định tuổi của cây. Phương pháp này dựa trên sự phân rã tự nhiên của Carbon-14 trong cây theo thời gian. Bằng cách xác định mức độ phân rã của Carbon-14 trong mẫu cây, các nhà khoa học có thể ước tính tuổi của nó. Tuy nhiên, phương pháp này thường được sử dụng khi không có cách nào khác để đo tuổi của cây.
- Đo kích thước và theo dõi tốc độ tăng trưởng: Phương pháp này liên quan đến việc đo kích thước và theo dõi tốc độ tăng trưởng của cây qua nhiều năm. Bằng cách đo độ cao, chu vi thân cây, và kích thước các cành, cây sẽ tiết lộ thông tin về sự phát triển của nó. Bằng cách theo dõi sự thay đổi này theo thời gian, nhà nghiên cứu có thể ước tính tuổi của cây dựa trên thông tin tốc độ tăng trưởng.
- Lịch sử ghi chép: Trong một số trường hợp, tuổi của cây có thể được xác định thông qua việc nghiên cứu lịch sử ghi chép. Điều này có thể bao gồm việc tìm kiếm hồ sơ, tài liệu, hoặc tài liệu lưu trữ về cây, ví dụ như hồ sơ của nhà nông, báo cáo nghiên cứu trước đây, hoặc các hình ảnh lịch sử. Những thông tin này có thể cho thấy lịch sử của cây và cách nó đã phát triển qua các giai đoạn khác nhau của cuộc sống.
 |
| Các phương pháp đo tuổi cây kể trên không chỉ giúp xác định tuổi của cây một cách chính xác mà còn cung cấp thông tin về sự phát triển và tương tác của cây với môi trường xung quanh. |
Các phương pháp đo tuổi cây kể trên không chỉ giúp xác định tuổi của cây một cách chính xác mà còn cung cấp thông tin về sự phát triển và tương tác của cây với môi trường xung quanh. Điều này có thể hữu ích trong nghiên cứu khoa học, bảo vệ đa dạng sinh học và quản lý sử dụng đất và cung cấp dữ liệu quan trọng để hiểu biểu đồ thay đổi khí hậu và môi trường tự nhiên.
Tuy nhiên, việc tính sai tuổi của cây có thể gây ra nhiều vấn đề trong quản lý tài nguyên, bảo tồn thiên nhiên, nghiên cứu khoa học, giáo dục môi trường và quản lý môi trường. Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc sử dụng các phương pháp chính xác để xác định tuổi của cây trong các ứng dụng khác nhau.
Nguyên Anh
