Tết Hàn Thực, hay còn được gọi dân dã là “Tết bánh trôi – bánh chay”, diễn ra vào ngày mùng 3 tháng 3 âm lịch hằng năm. Đây là dịp để các gia đình tưởng nhớ ông bà tổ tiên bằng những mâm bánh dâng lễ giản dị mà đầy thành kính. Những viên bánh nhỏ tròn, trắng ngần tượng trưng cho sự trọn vẹn, thanh khiết và lòng biết ơn của con cháu với thế hệ đi trước.
Nếu như ngày xưa, Tết Hàn Thực là phong tục truyền thống thì ngày nay, bánh trôi, bánh chay còn là món ăn chay thanh tịnh được lựa chọn trong nhiều dịp lễ rằm, mồng một. Dẫu thời gian có thay đổi, ý nghĩa của mâm bánh vẫn không hề mai một.
Điều khiến Tết Hàn Thực luôn được mong đợi không chỉ là nghi lễ dâng cúng, mà còn là những khoảnh khắc ngọt ngào bên gian bếp. Đó là khi cả gia đình cùng nhau ngồi nặn bánh. Người lớn bận rộn viên bột, gói nhân, còn lũ trẻ thì hí hửng "giúp đỡ", nhưng tay nào tay nấy dính đầy bột và… đường phên bỏ miệng nhanh hơn cho vào bánh.
 |
| Tết Hàn Thực là một ngày lễ truyền thống diễn ra vào ngày mùng 3 tháng 3 Âm lịch hàng năm. Trong ngày này, người dân thường làm bánh trôi, bánh chay để cúng tổ tiên, thể hiện sự hiếu thảo và nhớ về cội nguồn. |
 |
| Những viên bánh nhỏ tròn, trắng ngần tượng trưng cho sự trọn vẹn, thanh khiết và lòng biết ơn của con cháu với thế hệ đi trước. |
Niềm vui trẻ thơ đôi khi chỉ đơn giản là được xoay tròn viên bột trong lòng bàn tay, thả nhẹ vào nồi nước sôi rồi háo hức ngóng từng viên bánh nổi lên, dấu hiệu chiếc bánh đã “chín”. Có viên bánh tròn đều, mịn màng, cũng có viên méo mó, nhân vỡ, nhưng khi hỏi thì đứa nào cũng cãi rằng: "Không phải của con đâu nhé!". Trong bếp lúc ấy không chỉ có mùi thơm của bánh mà còn là tiếng cười rộn rã, là hơi ấm của tình thân lan tỏa. Tết Hàn Thực vì thế mà trở nên đặc biệt. Tết Hàn Thực dù là một ngày lễ không cần mâm cao cỗ đầy, chỉ cần chút bột nếp, vài viên đường và một đại gia đình đủ đầy yêu thương.
Bạn Thu Ngọc chia sẻ: "Em còn nhớ, bà nội em cứ làm bánh trôi là em nặn thì ít mà xin ăn thì nhiều. Bà bảo chờ bà thắp hương các cụ xong bà cho nhé, nhưng nhất định năn nỉ bà “Bà cho con xin một viên thôi, các cụ không biết đâu”. Có ai giống em không ạ?. Mỗi lần đến dịp Tết Hàn Thực, vừa làm bánh trôi bánh chay dâng tổ tiên, Ngọc lại nhớ bà nội mình da diết.
 |
| Giỏ bánh và chè xôi dâng lễ. |
 |
| Mâm lễ cúng được chuẩn bị đầy đặn, xinh xắn. |
 |
| Tết Hàn Thực có nguồn gốc từ Trung Quốc, khi du nhập vào Việt Nam đã được người Việt giản lược biến thành ngày làm bánh trôi bánh chay dâng cúng tổ tiên, |
Tết Hàn Thực có nguồn gốc từ Trung Quốc, gắn liền với câu chuyện về Giới Tử Thôi - một vị trung thần nước Tấn thời Xuân Thu. Tương truyền, khi bị lưu đày, Giới Tử Thôi từng cắt thịt đùi nấu cháo nuôi vua Tấn Văn Công. Nhưng sau khi được trọng dụng, ông lại lặng lẽ đưa mẹ vào núi ẩn cư, không màng danh lợi. Vua Tấn Văn Công cảm kích, tìm đến mời ông quay về nhưng không được, bèn sai người đốt núi để ép ông ra ngoài. Không ngờ, cả hai mẹ con Giới Tử Thôi đều chết cháy trong rừng sâu. Để tưởng nhớ ông, nhà vua lập đền thờ và ban lệnh vào ngày mùng 3 tháng 3 hàng năm, người dân không được đốt lửa, chỉ ăn đồ nguội – gọi là Tết Hàn Thực (Hàn Thực nghĩa là "thức ăn lạnh").
Khi du nhập vào Việt Nam, Tết Hàn Thực được người Việt giản lược ý nghĩa, biến thành ngày làm bánh trôi bánh chay dâng cúng tổ tiên, mang ý nghĩa tưởng nhớ nguồn cội, sum vầy gia đình hơn là giữ nguyên tục lệ kiêng lửa. Đây cũng là dịp để các thế hệ trong nhà quây quần, ôn lại những câu chuyện xưa cũ và gìn giữ nếp nhà qua những viên bánh nhỏ tròn, trắng ngần.
Anh Quân
