Ở thị xã Quế Võ, Bắc Ninh, cây dưa gang được trồng từ nhiều năm về trước. Hiện nay cây được trồng tập trung chủ yếu tại các địa phương: Phù Lương, Bằng An, Việt Hùng và Quế Tân với diện tích khoảng 23 ha với khoảng hơn 100 hộ trồng.
 |
| Dưa gang muối được đem đi phơi nắng tự nhiên. |
Giá trị từ cây dưa gang đạt khoảng 10 triệu đồng/sào (đối với dưa gang tươi) và 20 triệu đồng/sào (dưa gang muối), gấp 5-6 lần so với gieo cấy lúa và gấp từ 2-3 lần so với cây khoai tây, đem lại nguồn thu nhập đáng kể đối với người dân địa phương.
Hiện nay, nông dân đang canh tác 2 giống dưa gang xanh lơ và đen. Thời vụ trồng chủ yếu từ tháng 2 đến tháng 6 hàng năm, một số hộ còn trồng quanh năm. Dưa sau khi gieo trồng từ 35 - 40 ngày là cho thu hoạch, rộ nhất trong khoảng 15 - 20 ngày với năng suất 300 - 400 quả/sào/ngày.
 |
| Quả dưa gang dùng để muối phải chọn những quả bánh tẻ, có kích thước đều nhau. |
Dưa gang muối được làm hoàn toàn thủ công, an toàn đối với người sử dụng. Khi thu hoạch phải chọn những quả bánh tẻ, tương đối thẳng, có đầu và đuôi quả tương đối bằng nhau, kích thước quả từ 20 - 45 cm. Quả tươi được rửa sạch và để ráo nước trước khi muối.
Cách thức muối dưa không hề cầu kỳ, cho dưa vào ngâm trong nước muối loãng 2 ngày rồi phơi nắng thêm 1 ngày. Tiếp đó, cho dưa ngâm vào muối loãng trong 1 ngày sau đó đem ra phơi nắng là có thành phẩm. Dưa gang muối đạt yêu cầu phải còn nguyên vẹn, không dập nát, bề mặt vỏ dưa nhẵn, mọng nước và vỏ quả có màu trắng, vị mặn và chua nhẹ, có mùi thơm đặc trưng và giòn.
Để bảo quản sản phẩm được lâu hơn, người dân còn áp dụng phương pháp muối dẹt. Sau khi hoàn thành các công đoạn như muối dưa thường, người dân tiếp tục xếp vào thùng ngâm với nước muối loãng, dùng phên tre sử dụng đá hoặc vật nặng để nén qua đêm. Tiếp tục phơi nắng và ngâm lại 2 - 3 lần đến khi quả dưa dẹt. Đối với dưa muối dẹt thành phẩm đạt yêu cầu phải có màu trắng ngà, quả dẻo, ít nước, có vị mặn và hơi chua, có mùi thơm đặc trưng và giòn, hơi dẻo.
Ngoài việc ăn trực tiếp quả tươi giống như dưa chuột. dưa gang còn được đem đi muối, có thể chế biến làm nhiều món ăn khác nhau như: ăn trực tiếp, xào với tóp mỡ, thịt ba chỉ, làm nộm....... Món ăn nào cũng đậm đà hương vị, dễ dàng đốn tim thực khách.
 |
| Dưa gang muối có vị mặn, chua, giòn sần sật rất đặc trưng riêng. |
Xưa kia, chỉ với một vài miếng dưa gang muối ăn cùng với rau muống luộc là món ăn quen thuộc của bao gia đình. Miếng dưa chua, mặn, giòn sần sật hòa quện "đánh bay" vài bát cơm là chuyện thường. Hương vị mộc mạc thôi mà đã trở thành một phần ký ức tuổi thơ, đủ để khiến những người con xa quê thổn thức trái tim mỗi khi nhớ về.
Những năm qua, người dân nơi đây tập trung canh tác, tạo ra một vùng nguyên liệu lớn, cho dưa năng suất cao, mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm. Đến nay, dưa gang muối không chỉ là món ngon dân dã mang đậm hương vị truyền thống của Quế Võ nói riêng, quê hương Kinh Bắc nói chung mà còn trở thành món ăn đặc sản, thức quà quê vô cùng ý nghĩa.
Hiện nay, sản phẩm “Dưa gang muối Quế Võ” đã được cấp Văn bằng bảo hộ sở hữu trí tuệ nhãn hiệu chứng nhận theo Quyết định số 4411/QĐ- SHTT. Chủ sở hữu là UBND thị xã Quế Võ, với 12 hộ sản xuất, kinh doanh dưa gang muối được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng nhãn hiệu “Dưa gang muối Quế Võ”.
 |
| Dưa gang muối ngày càng được thực khách trong và ngoài tỉnh đón nhận. |
Thời gian tới, Quế Võ tiếp tục tạo điều kiện để các doanh nghiệp và người dân khai thác, sử dụng nhãn hiệu một cách hiệu quả, bảo đảm chất lượng đầu ra của sản phẩm.
Bên cạnh đó, chú trọng khâu đảm bảo điều kiện vệ sinh an toàn thực phẩm. Ngoài ra, quy hoạch vùng sản xuất, chú trọng liên kết trong sản xuất, chế biến, tiêu thụ sản phẩm; đẩy mạnh công tác tuyên truyền, quảng bá, giới thiệu rộng rãi sản phẩm đã được cấp Văn bằng bảo hộ; đăng ký tham gia Chương trình OCOP cấp tỉnh...
Với sự quyết tâm, đồng lòng của các cấp chính quyền và người dân, sản phẩm “Dưa gang muối Quế Võ” sẽ ngày càng khẳng định chất lượng và được đông đảo người dân trong và ngoài tỉnh đón nhận, góp phần không nhỏ vào sự phát triển kinh tế, nâng cao đời sống sinh hoạt của người dân địa phương.
Thu Thủy
