 |
Trong kinh điển, khi Đức Phật đản sinh, Ngài bước đi bảy bước, dưới mỗi bước chân đều nở ra một đóa sen. Hình ảnh ấy trở thành biểu tượng bất tử: từ bùn lầy hôi tanh, hoa sen vươn lên tinh khiết, tỏa hương thanh khiết.
Trong triết lý Phật giáo, sen tượng trưng cho sự giác ngộ vượt lên khỏi dục vọng và phiền não trần gian. Các giai đoạn tu hành của Đức Phật cũng được ví như hành trình của hoa sen: từ chìm trong bùn lầy, rồi vươn lên mặt nước, cuối cùng tỏa hương ngát trong nắng.
Ngày nay, hình tượng Phật ngồi trên tòa sen hiện diện trong hầu hết các chùa chiền. Sen cũng trở thành loài hoa được sử dụng phổ biến trong các nghi lễ, từ dâng cúng Phật đến trang trí nơi chính điện, gợi nhắc sự thanh khiết, từ bi và trí tuệ.
 |
Theo Từ điển Phật học Huệ Quang, ưu đàm (Ficus glomerata) là một loài thực vật thuộc họ dâu tằm, thân cây cao khoảng 3–5 m. Tuy nhiên, trong kinh Phật, hoa ưu đàm lại mang ý nghĩa đặc biệt: đây là loài hoa cực kỳ hiếm, chỉ xuất hiện khi có Đức Phật ra đời hoặc khi một bậc Chuyển luân thánh vương xuất hiện để cứu độ chúng sinh.
Chính vì hiếm đến mức “nghìn năm nở một lần”, hoa ưu đàm được xem là điềm lành, dấu hiệu của hòa bình và thịnh vượng. Người dân nhiều nơi từng xôn xao khi thấy hiện tượng lạ – những nụ nhỏ li ti mọc trên thân cây hay cửa sắt – được cho là hoa ưu đàm. Dù giới khoa học còn nhiều tranh luận, nhưng trong tâm thức Phật tử, ưu đàm vẫn là biểu tượng thiêng liêng của sự giác ngộ.
 |
Phật sử ghi lại rằng, Đức Phật đản sinh dưới gốc cây sala, và khi Ngài nhập Niết bàn, cũng chính giữa hai cây sala cổ thụ ở rừng Kusinara. Điều kỳ lạ là vào thời khắc ấy, cây sala vốn đang trái mùa bỗng nở hoa đỏ rực, như lời tiễn biệt dành cho bậc Giác ngộ.
Cái tên “vô ưu” (không phiền muộn) gắn liền với sala mang ý nghĩa giải thoát khỏi lo âu, khổ đau của trần thế. Vì vậy, cây sala vừa là chứng nhân cho sự ra đời và viên tịch của Đức Phật, vừa trở thành biểu tượng của sự an nhiên, thanh thoát trong đạo Phật.
 |
Ở Ấn Độ, cây vàng anh, còn gọi là Ashoka được trồng nhiều tại các đền thờ, tu viện. Theo truyền thuyết, Đức Phật Thích Ca ra đời dưới gốc cây Ashoka. Tên gọi “Ashoka” trong tiếng Phạn có nghĩa là “không buồn phiền”, hàm chứa thông điệp giải thoát khỏi khổ đau.
Vàng anh là loài cây xanh quanh năm, tán rộng, mùa xuân nở hoa rực rỡ sắc đỏ – cam, đem lại cảm giác ấm áp và tràn đầy sức sống. Tại Việt Nam, cây vàng anh cũng được trồng ở nhiều ngôi chùa, tượng đài.
 |
Ngọc lan, loài hoa màu trắng ngà, hương thơm nồng nàn, từ lâu đã gắn liền với không gian chùa chiền Việt Nam. Hoa ngọc lan thường được hái để cúng Phật, tượng trưng cho sự tinh khiết và tấm lòng thành kính của người dâng.
Trong quan niệm dân gian, hương ngọc lan thanh thoát giúp tâm hồn tĩnh tại, gợi nhắc con người hướng về sự an lành, thanh tịnh.
 |
Hoa đại (plumeria) có nguồn gốc từ Ấn Độ, được trồng phổ biến trong sân chùa Việt Nam. Cánh hoa trắng viền vàng, hương thơm nhẹ nhàng, thường rụng xuống sân gạch tạo nên khung cảnh thanh bình, yên tĩnh.
Người dân thường nhặt hoa đại thả vào bát nước trong đặt trên bàn thờ Phật, xem như lễ vật dâng cúng giản dị mà tinh khiết. Hình ảnh hoa đại gắn liền với ký ức tuổi thơ, với mái chùa làng, làm nên nét riêng trong văn hóa Phật giáo Việt Nam.
 |
Cúc là loài hoa quen thuộc nhất trong văn hóa Việt, được sử dụng nhiều trong các dịp lễ chùa. Với sắc vàng rực rỡ, hoa cúc biểu trưng cho sự thanh cao, bền bỉ và trường thọ.
Trong Phật giáo, cúc còn mang ý nghĩa tâm linh: dâng cúc lên Phật thể hiện lòng tôn kính, mong cầu trí tuệ và sự an nhiên. Chính vì thế, dù không gắn liền với tích Phật cụ thể, hoa cúc vẫn luôn hiện diện trong các lễ hội, trở thành loài hoa không thể thiếu ở chốn thiền môn.
Mỗi loài hoa trong Phật giáo đều là một bài học nhân sinh. Hoa sen dạy con người vươn lên khỏi vũng bùn phiền não; hoa ưu đàm nhắc đến sự hiếm hoi của điềm lành; sala chứng nhân cho vòng đời Đức Phật; vàng anh tượng trưng cho niềm an lạc; ngọc lan, hoa đại, hoa cúc gợi nhớ sự tinh khiết và giản dị trong đời sống tâm linh.
Ngắm những loài hoa ấy, ta không chỉ chiêm ngưỡng vẻ đẹp thiên nhiên, mà còn lắng nghe lời nhắc nhở từ giáo lý Phật giáo: hãy sống thanh sạch, giữ lòng an nhiên, nuôi dưỡng từ bi để tìm thấy sự giải thoát giữa đời thường.
