Đắk Lắk với vị thế là trung tâm nông nghiệp trọng điểm của Tây Nguyên đang đứng trước yêu cầu nâng cao chất lượng nông sản Việt Nam trong bối cảnh hội nhập quốc tế, nơi giống cây trồng Đắk Lắk không chỉ mang ý nghĩa kỹ thuật, mà còn là vấn đề pháp lý, kinh tế và xã hội, gắn liền với quyền lợi của nông dân, doanh nghiệp cung ứng và người tiêu dùng.
Tỉnh Đắk Lắk hiện có gần 824.748 ha đất nông nghiệp, trong đó hơn 350.000 ha là đất đỏ bazan, thuận lợi cho phát triển cây công nghiệp, cây ăn quả và cây dược liệu có giá trị kinh tế cao như cà phê, hồ tiêu, sầu riêng, bơ, chanh leo… Đây là vùng đất màu mỡ nhưng cũng đặt ra yêu cầu khắt khe về chất lượng giống. Trong những năm qua, dù ngành nông nghiệp đã phát triển mạnh mẽ, tình trạng vi phạm trong hoạt động sản xuất kinh doanh giống cây trồng vẫn còn diễn ra, đặc biệt là ở các cơ sở không có hồ sơ bảo đảm truy xuất nguồn gốc hoặc hồ sơ chất lượng lô giống theo quy định. Đây không chỉ là một rủi ro về mặt kỹ thuật, mà còn tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng lớn đến chất lượng nông sản Việt Nam, đến uy tín của các sản phẩm xuất khẩu và đến sinh kế của hàng chục nghìn hộ nông dân và doanh nghiệp cung ứng giống.
 |
| Lực lượng chức năng kiểm tra một cơ sở kinh doanh giống cây trồng ở xã Cuôr Đăng. - (Ảnh: Công an tỉnh Đắk Lắk) |
Ngày 5/9, Công an tỉnh Đắk Lắk đã thông tin về kết quả phối hợp trong quản lý nhà nước về hoạt động sản xuất, kinh doanh giống cây trồng trên địa bàn tỉnh.
Theo Công an tỉnh Đắk Lắk, để tăng cường công tác quản lý chặt chẽ hoạt động kinh doanh giống cây trồng tại các cơ sở giống cây trồng, Công an tỉnh đã chỉ đạo Phòng An ninh kinh tế phối hợp với các đơn vị chức năng tích cực, chủ động triển khai các mặt công tác kịp thời phát hiện, xử lý vi phạm nhằm nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước.
Đã tiến hành kiểm tra xử lý đối với 3 cơ sở kinh doanh giống cây trồng, qua đó phát hiện nhiều vi phạm trong hoạt động sản xuất kinh doanh cây giống. Trên cơ sở đó, Phòng An ninh kinh tế đã phối hợp với các đơn vị chức năng củng cố hồ sơ xử lý 3 cơ sở kinh doanh vi phạm theo quy định.
Qua đó, Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật thuộc Sở Nông nghiệp và Môi trường đã ra quyết định xử phạt 2 cơ sở kinh doanh, gồm: Công ty TNHH Q.V, xã Cuôr Đăng, tỉnh Đắk Lắk; hộ kinh doanh giống cây trồng H.T địa chỉ thôn 10, phường Tân Lập, tỉnh Đắk Lắk về các hành vi “kinh doanh hàng hóa theo quy định phải có nhãn hàng hóa mà không có nhãn hàng hóa; buôn bán giống cây công nghiệp, cây ăn quả lâu năm không có hồ sơ bảo đảm truy xuất nguồn gốc lô giống cây trồng, hồ sơ chất lượng lô giống cây trồng theo quy định” với tổng mức tiền xử phạt lên đến 66 triệu đồng; đồng thời, tiếp tục củng cố hồ sơ, thủ tục để xử phạt 1 doanh nghiệp (Công ty TNHH S.K.M, tại phường Tân Lập, tỉnh Đắk Lắk) về cùng hành vi trên.
Đây là minh chứng cho thấy cơ quan quản lý nhà nước đang nỗ lực đảm bảo nông nghiệp minh bạch, nâng cao chất lượng nông sản, đồng thời góp phần xây dựng một ngành nông sản bền vững, giảm thiểu thiệt hại kinh tế cho người nông dân và doanh nghiệp.
Từ góc nhìn pháp lý, việc quản lý giống cây trồng không chỉ dựa trên kiểm tra hành chính mà còn liên quan trực tiếp đến các quy định của Luật Trồng trọt 2018, Nghị định 94/2019/NĐ-CP và các Thông tư hướng dẫn như Thông tư 19/2019/TT-BNNPTNT. Theo đó, bất cứ tổ chức hay cá nhân nào muốn tham gia thị trường giống cây trồng phải đáp ứng những điều kiện nghiêm ngặt, bao gồm có giống được công nhận hoặc tự công bố lưu hành hợp pháp, có cơ sở vật chất phù hợp, địa điểm giao dịch hợp pháp và hồ sơ truy xuất nguồn gốc đầy đủ. Đây không chỉ là yêu cầu hành chính, mà còn là công cụ pháp lý để bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, bảo đảm an toàn giống cây, và góp phần định hình ngành nông nghiệp minh bạch.
Xét về kinh tế, ngành giống cây trồng đóng vai trò sống còn trong việc bảo đảm chất lượng nông sản Việt Nam. Một lô giống không đạt tiêu chuẩn có thể dẫn đến thất bại mùa vụ, giảm năng suất và chất lượng cây trồng, từ đó tác động trực tiếp đến thu nhập của nông dân, hiệu quả kinh tế của doanh nghiệp và cả nguồn cung hàng hóa trong nước. Đồng thời, chất lượng giống không đảm bảo còn có thể làm giảm uy tín các sản phẩm nông sản xuất khẩu, làm tổn hại thương hiệu nông sản Việt Nam trên thị trường quốc tế. Do đó, việc xử lý vi phạm giống cây trồng không chỉ là nghĩa vụ pháp lý mà còn là yêu cầu cấp thiết để duy trì sự ổn định kinh tế và phát triển bền vững cho ngành nông sản.
Bên cạnh những biện pháp xử lý vi phạm, việc nâng cao nhận thức của các chủ thể sản xuất, kinh doanh về quyền và nghĩa vụ của mình cũng vô cùng quan trọng. Doanh nghiệp và nông dân cần hiểu rằng, bên cạnh quyền sản xuất và kinh doanh giống cây trồng, họ còn phải thực hiện đầy đủ nghĩa vụ như công bố hợp quy, đánh giá chất lượng lô giống, dán nhãn sản phẩm, thu hồi và bồi thường nếu giống cây trồng không đạt chất lượng. Thực tế này nhấn mạnh rằng hoạt động sản xuất, kinh doanh giống cây trồng là một chuỗi hành động pháp lý liên tục, không thể chỉ dựa vào niềm tin hay kinh nghiệm truyền thống. Đây cũng là yếu tố để ngành nông sản bền vững và bảo đảm an toàn giống cây, đồng thời giúp người tiêu dùng yên tâm về chất lượng sản phẩm.
Trong bối cảnh thị trường nông sản ngày càng cạnh tranh, việc tuân thủ quy định pháp luật không chỉ bảo vệ quyền lợi người sản xuất và người tiêu dùng mà còn nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp. Những doanh nghiệp nắm rõ quy trình công bố hợp quy, đánh giá hợp quy, lưu trữ hồ sơ truy xuất nguồn gốc và quản lý chất lượng lô giống sẽ có lợi thế hơn trong việc tiếp cận các thị trường xuất khẩu quốc tế. Đặc biệt, các loại cây trồng chính như lúa, ngô, cà phê, cam, bưởi, chuối đều phải trải qua quy trình đánh giá nghiêm ngặt, đảm bảo chất lượng từ vật liệu nhân giống đến sản phẩm cuối cùng, góp phần bảo vệ cả chuỗi giá trị nông sản Việt Nam.
Một vấn đề khác cần phân tích là sự liên kết giữa nông dân, doanh nghiệp và cơ quan quản lý. Trong nhiều trường hợp, vi phạm không phải xuất phát từ ý thức xấu mà do hiểu biết hạn chế về pháp luật hoặc thiếu cơ sở vật chất đảm bảo tiêu chuẩn. Do đó, việc hướng dẫn, đào tạo, phổ biến quy định pháp luật và hỗ trợ kỹ thuật từ cơ quan chức năng là hết sức cần thiết. Điều này vừa giảm nguy cơ vi phạm, vừa nâng cao năng lực quản lý của các cơ sở sản xuất, tạo ra một hệ thống minh bạch, đồng bộ, góp phần xây dựng ngành nông sản bền vững.
Ngoài ra, việc xử lý vi phạm cũng đặt ra bài học về quản lý rủi ro trong sản xuất nông nghiệp. Nông dân và doanh nghiệp cần chủ động xây dựng cơ chế phòng ngừa rủi ro cho hoạt động sản xuất, kinh doanh giống cây trồng. Thay vì phụ thuộc quá nhiều vào các lô hàng lớn hoặc theo mùa vụ, lễ hội, họ cần đa dạng hóa kênh tiêu thụ, ký kết hợp đồng rõ ràng, áp dụng các mô hình liên kết chuỗi giá trị và tận dụng công nghệ số. Ví dụ, việc áp dụng thương mại điện tử, dịch vụ “hoa subscription” hay hợp tác với các hợp tác xã, hiệp hội ngành nghề sẽ giúp giảm thiểu thiệt hại nếu xuất hiện biến động về thị trường hoặc chính sách. Đây là bài học quan trọng để bảo đảm sự ổn định sinh kế cho nông dân, đồng thời nâng cao chất lượng nông sản Việt Nam.
Nhìn rộng hơn, câu chuyện xử lý vi phạm giống cây trồng ở Đắk Lắk cũng là lát cắt để thấy rằng xây dựng một ngành nông nghiệp minh bạch không chỉ là việc thực hiện đúng quy định pháp luật mà còn là việc bảo vệ sinh kế của người dân, bảo đảm an toàn giống cây, duy trì uy tín của nông sản Việt Nam và phát triển bền vững kinh tế nông thôn. Đây là sự cân bằng tinh tế giữa hiệu quả kinh tế, pháp lý và trách nhiệm xã hội. Khi cả cơ quan quản lý, doanh nghiệp và nông dân đều chủ động và phối hợp, ngành nông sản Việt Nam sẽ không chỉ phát triển bền vững mà còn nâng cao giá trị, khả năng cạnh tranh và hội nhập quốc tế.
Có thể nói, việc xử lý vi phạm giống cây trồng tại Đắk Lắk là minh chứng rõ ràng cho tầm quan trọng pháp lý và kinh tế của hoạt động quản lý nông nghiệp. Không chỉ đảm bảo quyền lợi người tiêu dùng và người sản xuất, mà còn định hình một nền nông nghiệp minh bạch, nâng cao chất lượng nông sản Việt Nam, bảo vệ an toàn giống cây và tạo tiền đề cho một ngành nông sản bền vững. Trong bối cảnh thị trường toàn cầu ngày càng khắt khe về chất lượng, minh bạch và truy xuất nguồn gốc, những bước đi này là cần thiết và cấp bách.
Với những biện pháp đồng bộ từ kiểm tra, xử lý vi phạm, hướng dẫn pháp luật, đến hỗ trợ kỹ thuật và đào tạo, Đắk Lắk đang từng bước hình thành một mô hình quản lý giống cây trồng hiện đại, bảo đảm chất lượng, minh bạch và an toàn. Đây cũng chính là cách để nâng cao năng lực cạnh tranh của ngành nông sản, đảm bảo lợi ích lâu dài cho nông dân và doanh nghiệp, đồng thời bảo vệ môi trường và phát triển kinh tế nông thôn bền vững. Từ những thực tiễn này, có thể thấy rằng quản lý giống cây trồng không chỉ là vấn đề kỹ thuật mà còn là bài toán pháp lý, kinh tế và xã hội, đòi hỏi sự phối hợp giữa nhiều chủ thể nhằm đạt được mục tiêu cao nhất: chất lượng nông sản Việt Nam, nông nghiệp minh bạch, ngành nông sản bền vững và an toàn giống cây.
Phạm Hùng
