Sự việc Sở GD&ĐT TP.HCM ban hành Công văn 1966/SGDĐT-VP ngày 03/9/2025 về việc "không nhận hoa chúc mừng Khai giảng năm học 2025 - 2026" đặt ra bài toán cân bằng giữa tiết kiệm và sinh kế, đồng thời gợi mở những vấn đề pháp lý liên quan đến quyền công dân, quyền kinh doanh và trách nhiệm quản lý nhà nước. Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí là mục tiêu đúng đắn, cần triển khai trong mọi lĩnh vực, đặc biệt là hoạt động liên quan tới chi tiêu công. Việc kêu gọi các cơ sở giáo dục hạn chế nhận hoa có thể giúp tiết giảm chi phí hình thức, tránh phô trương và chuyển hóa nguồn lực thành những giá trị thiết thực, như hỗ trợ đồng bào gặp khó khăn.
 |
| Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn thực hành tiết kiệm trong mọi việc, nhưng trong dịp Tết Trung thu ngày 8/9/1957, các cháu thiếu nhi Hà Nội cùng đoàn khách ngoại giao vẫn tặng Bác những bó hoa tươi thắm, thể hiện tình cảm kính trọng, niềm vui và sự tri ân của thiếu nhi đối với Người. (Ảnh: Tư liệu) |
Tuy nhiên, vấn đề nảy sinh khi văn bản hành chính được ban hành quá sát ngày khai giảng (ngày 03/9/1025) đã tác động trực tiếp đối với đời sống xã hội và sinh kế của hàng vạn lao động đang gắn bó với ngành hoa tươi.
Hình ảnh người nông dân tất bật chuẩn bị những lô hoa cung ứng cho ngày khai giảng, để rồi phút chót bị hủy bỏ, khiến không ít người lâm cảnh nợ nần, thua lỗ, phản ánh sự thiếu cân nhắc toàn diện trong khâu ra quyết định.
Trước tình hình đó, ngày 04/9, Hiệp hội Hoa Đà Lạt có công văn số 36/CV-DFA gửi Sở GD&ĐT TP.HCM kiến nghị một số nội dung liên quan tới Công văn 1966/SGDĐT-VP của sở này.
Công văn số 36/CV-DFA của Hiệp hội Hoa Đà Lạt có một số nội dung như sau: “Công văn số 1966/SGDĐT-VP của Sở GD&ĐT TP.HCM đã ảnh hưởng lớn đến tình hình tiêu thụ hoa tươi của Lâm Đồng, nhất là các doanh nghiệp, shop hoa trên địa bàn TP.HCM. Vì công văn ban hành quá trễ, các shop hoa đã chuẩn bị sẵn sàng kệ hoa, lẵng hoa, nguyên liệu hoa, lá trang trí, nhân công... Tình hình thiệt hại (hủy đơn hàng) là rất lớn. Mỗi shop hoa nhận đơn từ 50-100 kệ, thiệt hại lên tới 100.000.000 đồng/shop hoa.
Việc tặng hoa của các doanh nghiệp, cá nhân là nét đẹp truyền thống thể hiện tình cảm và lòng tri ân với ngành giáo dục, thầy cô giáo cần được phát huy. Đây không phải là hoạt động hình thức phô trương gây lãng phí.”
 |
| Lâm Đồng hiện là trung tâm sản xuất hoa tươi lớn nhất cả nước với gần 11.000 ha canh tác. Sản lượng mỗi năm đạt 4,4 tỷ cành hoa và 600 triệu chậu hoa; trong đó, xuất khẩu trên 440 triệu cành. - (Ảnh: Dalat Hasfarm) |
Theo khoản 5, Điều 105 Luật Giáo dục 2019, cơ quan quản lý nhà nước về giáo dục, cụ thể là Ủy ban nhân dân các cấp, có trách nhiệm kiểm tra việc chấp hành pháp luật về giáo dục của cơ sở giáo dục trên địa bàn; bảo đảm các điều kiện về đội ngũ nhà giáo, tài chính, cơ sở vật chất, thư viện và thiết bị dạy học của trường công lập thuộc phạm vi quản lý; phát triển các loại hình nhà trường, thực hiện xã hội hóa giáo dục; bảo đảm đáp ứng yêu cầu mở rộng quy mô, nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục tại địa phương.
Như vậy, chức năng quản lý nhà nước về giáo dục không bao hàm quyền được hạn chế hành vi trao tặng của công dân nếu hành vi đó không vi phạm pháp luật, không liên quan đến việc sử dụng ngân sách nhà nước.
Việc một công văn mang tính mệnh lệnh hành chính được ban hành, với nội dung yêu cầu các cơ sở giáo dục không nhận hoa chúc mừng ngày khai giảng, vô hình chung đã can thiệp vào quyền tự do trao tặng và bày tỏ tình cảm của công dân, đồng thời hạn chế cả những hoạt động không sử dụng ngân sách nhà nước. Đây là điểm dễ dẫn đến việc bị xem là vượt quá phạm vi điều chỉnh của pháp luật.
Điều cần phân biệt rõ ở đây là: một mặt, ngành giáo dục hoàn toàn có thể chủ trương thực hành tiết kiệm trong phạm vi sử dụng ngân sách nhà nước, chẳng hạn như không chi ngân sách để mua hoa tặng, không tổ chức những hoạt động hình thức tốn kém.
Nhưng mặt khác, việc yêu cầu các cơ sở giáo dục không nhận hoa từ cá nhân, tổ chức bên ngoài, vốn không dùng đến nguồn lực công, lại đặt ra vấn đề pháp lý. Nếu một phụ huynh, một cựu học sinh hay một tổ chức xã hội muốn tặng hoa cho nhà trường như một sự bày tỏ tình cảm thì đó là quyền được pháp luật bảo hộ.
Quy định tuyệt đối không nhận hoa trong mọi trường hợp chẳng khác nào thu hẹp quyền công dân, đồng thời tạo ra một tiền lệ hành chính đáng lo ngại, khi cơ quan quản lý nhà nước có thể tự cho mình quyền vượt ra ngoài phạm vi luật định.
Chính vì vậy, bài toán đặt ra không chỉ là sự khéo léo trong cách ban hành văn bản, mà còn là sự tuân thủ nghiêm ngặt nguyên tắc pháp quyền. Một chính sách đúng, nếu triển khai sai cách, sai thời điểm, sai thẩm quyền, thì thay vì tạo ra giá trị tích cực lại có thể gây ra tác động tiêu cực.
Ở đây, hậu quả đã thấy rõ: người nông dân trồng hoa, các nhà vườn, doanh nghiệp cung ứng vốn đang trông chờ vào dịp khai giảng để tiêu thụ sản phẩm bỗng rơi vào cảnh “mất nguồn tiêu thụ” vì một văn bản hành chính quá sát ngày(?). Hàng chục ngàn chậu hoa đã chăm bẵm suốt nhiều tháng trời bỗng chốc mất đi đầu ra. Những hợp đồng ký kết giữa doanh nghiệp với nhà trường hoặc các tổ chức trung gian đứng ra mua hoa cũng bị phá vỡ.
Không ít gia đình phải vay nợ để đầu tư mùa hoa này, nay đứng trước nguy cơ thua lỗ, mất trắng. Cái giá của một quyết định hành chính không cân nhắc đầy đủ vì thế trở thành gánh nặng cho chính những người lao động nghèo.
Bên cạnh đó, ý nghĩa của Hoa trong trường học không chỉ là vật trang trí, mà còn mang nhiều giá trị tinh thần, giáo dục và văn hóa. Một ngôi trường điểm tô bằng hoa tươi trong khuôn viên, lớp học hay ngày khai giảng tạo nên bầu không khí trong lành, trang trọng và gần gũi thiên nhiên, giúp học sinh nuôi dưỡng tình yêu cái đẹp và ý thức bảo vệ môi trường.
Hoa cũng mang ý nghĩa tinh thần sâu sắc. Với học sinh, bó hoa dâng thầy cô là lời tri ân, khơi dậy truyền thống “tôn sư trọng đạo”. Với thầy cô, mỗi bông hoa là động viên để thêm gắn bó với nghề, còn với phụ huynh, đó là cơ hội dạy con biết ơn và ứng xử văn hóa.
Ngoài ra, hoa còn góp phần giáo dục thẩm mỹ, giúp học sinh cảm nhận màu sắc, ý nghĩa của từng loài, từ đó hình thành nhân cách, nuôi dưỡng tâm hồn và sự sáng tạo. Đồng thời, hoa trong trường học còn gắn với kinh tế – xã hội, khi trở thành đầu ra cho nông dân, nhà vườn, doanh nghiệp cung ứng, tạo sự gắn kết giữa nhà trường và cộng đồng.
Có thể khẳng định, hoa trong môi trường giáo dục không phải sự lãng phí mà mang tính nhân văn, giáo dục và xã hội. Việc sử dụng hoa trong những dịp quan trọng của trường học cần được thực hiện hài hòa, vừa đảm bảo tiết kiệm, vừa giữ gìn nét đẹp truyền thống và giá trị tinh thần vốn đã gắn bó với đời sống giáo dục.
Từ những giá trị nêu trên, có thể khẳng định hoa trong môi trường trường học không đơn thuần là một hình thức lãng phí hay xa hoa, mà thực sự mang tính nhân văn, giáo dục và xã hội sâu sắc. Việc cân nhắc sử dụng hoa trong các dịp quan trọng của trường học vì thế cần có sự hài hòa, vừa thực hành tiết kiệm, chống lãng phí, vừa giữ gìn những nét đẹp truyền thống và giá trị tinh thần vốn đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống giáo dục.
 |
| Hoa là sản phẩm sinh học, có khả năng phân hủy tự nhiên, thân thiện với môi trường hơn so với các vật liệu trang trí nhân tạo hoặc quà tặng kém bền vững. Sử dụng hoa gắn với các phong trào “xanh – sạch – đẹp” trong nhà trường vừa đảm bảo thẩm mỹ, vừa phù hợp với định hướng giáo dục bền vững. |
Trao đổi với phóng viên Tạp chí Việt Nam hương sắc, PGS.TS. Đặng Văn Đông, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Rau quả; Trưởng Ban Hoa, Cây cảnh – Hội Sinh vật cảnh Việt Nam với tư cách là nhà nghiên cứu trong lĩnh vực hoa và cây cảnh, PGS.TS. Đặng Văn Đông nhấn mạnh rằng hoa không chỉ là sản phẩm nông nghiệp mà còn mang giá trị văn hóa, thẩm mỹ và giáo dục. Việc tặng hoa trong các ngày lễ khai giảng, lễ khen thưởng hay tôn vinh nhà giáo góp phần động viên tinh thần, nuôi dưỡng tình cảm và giáo dục học sinh về cái đẹp, tình yêu thiên nhiên và sự trân trọng tri thức. Ngành hoa Đà Lạt – Lâm Đồng và nhiều địa phương khác cung cấp sản lượng lớn hoa tươi cho cả nước, do đó việc hạn chế hoặc ngừng sử dụng hoa trong trường học sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến đầu ra, gây khó khăn cho hàng chục nghìn hộ nông dân và doanh nghiệp, đồng thời tác động đến an sinh xã hội. Ngược lại, khuyến khích tiêu dùng hoa nội địa, đặc biệt là hoa địa phương, vừa thúc đẩy sản xuất, vừa hỗ trợ phát triển kinh tế nông thôn, đồng thời giảm áp lực xuất khẩu.
Hoa là sản phẩm sinh học, có khả năng phân hủy tự nhiên, thân thiện với môi trường hơn so với các vật liệu trang trí nhân tạo hoặc quà tặng kém bền vững. Sử dụng hoa gắn với các phong trào “xanh – sạch – đẹp” trong nhà trường vừa đảm bảo thẩm mỹ, vừa phù hợp với định hướng giáo dục bền vững. Vì vậy, PGS.TS. Đặng Văn Đông kiến nghị không nên cấm tuyệt đối không nhận hoa trong các cơ sở giáo dục, mà chỉ khuyến khích sử dụng hoa tiết kiệm và hợp lý, ưu tiên dùng hoa sản xuất trong nước, đặc biệt là hoa địa phương để vừa giữ gìn nét văn hóa vừa hỗ trợ nông dân. Việc đa dạng hóa hình thức như tặng chậu hoa lưu niệm, xây dựng vườn hoa trong khuôn viên trường hay phát động phong trào “mỗi lớp một góc xanh” sẽ giúp kết hợp giữa giáo dục thẩm mỹ, ý thức bảo vệ môi trường và tinh thần tiết kiệm. Như vậy, hoa không chỉ là hàng hóa mà còn là biểu tượng văn hóa, giáo dục và môi trường, và chính sách về việc sử dụng hoa cần được điều chỉnh theo hướng dung hòa giữa yêu cầu tiết kiệm, giáo dục học sinh và bảo vệ, phát triển ngành hoa Việt Nam.
Từ góc nhìn kinh tế – xã hội, sự việc này còn phản ánh một lỗ hổng trong quy trình chính sách. Nếu chủ trương tiết kiệm, chống lãng phí được đưa ra từ sớm, ít nhất vài tháng trước thời điểm khai giảng, thì nông dân và doanh nghiệp hoàn toàn có thể điều chỉnh kế hoạch sản xuất, chuyển hướng tiêu thụ, giảm thiểu thiệt hại. Việc ban hành công văn chỉ vài ngày trước khai giảng không khác gì một cú “phanh gấp”, khiến toàn bộ chuỗi cung ứng rơi vào hỗn loạn.
Chính vì thế, yêu cầu về minh bạch, dự báo và kịp thời trong xây dựng và ban hành chính sách cần được nhấn mạnh, bởi nó không chỉ liên quan đến sự hiệu quả của chính sách mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến sinh kế của hàng vạn con người.
Ở một góc nhìn khác, nông dân, nhà vườn và doanh nghiệp cung ứng hoa cần chủ động ứng phó với các rủi ro bất thường về chính sách, tập quán xã hội hay yếu tố khách quan. Việc phụ thuộc quá nhiều vào đơn hàng theo mùa vụ, lễ hội hay sự kiện khiến đầu ra dễ bị ảnh hưởng ngay cả với những thay đổi nhỏ. Bài học từ sự việc lần này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đa dạng hóa kênh tiêu thụ, xây dựng kế hoạch linh hoạt và tăng giá trị gia tăng cho sản phẩm. Người sản xuất cần khai thác nhiều kênh như thị trường dân sinh, thương mại điện tử, hợp đồng định kỳ với doanh nghiệp, khách sạn hay nhà hàng. Đồng thời, việc ký kết hợp đồng có điều khoản bồi thường khi đơn hàng bị hủy sẽ giúp bảo vệ quyền lợi, đặc biệt khi thực hiện thông qua hợp tác xã hoặc hiệp hội ngành nghề. Liên kết thành chuỗi giá trị từ trồng trọt, vận chuyển, phân phối đến tiêu thụ sẽ giảm tình trạng manh mún, nâng cao hiệu quả và biến ngành hoa từ mùa vụ thành lĩnh vực có giá trị gia tăng cao. Công nghệ và thương mại điện tử cũng là giải pháp quan trọng; mô hình “hoa subscription” – dịch vụ đặt hoa hàng tuần hoặc hàng tháng – có thể giúp tạo đầu ra ổn định, giảm rủi ro từ các chính sách đột ngột và hướng ngành hoa Việt Nam phát triển bền vững.
Nhìn rộng ra, câu chuyện từ Công văn 1966/SGDĐT-VP của Sở GD&ĐT TP.HCM không chỉ đơn thuần là việc cơ quan quản lý chỉ đạo các cơ sở giáo dục không nhận hoa trong ngày khai giảng. Nó phản ánh sự phức tạp trong việc cân bằng giữa chủ trương tiết kiệm và quyền lợi của người dân, giữa ý nghĩa nhân văn và nguyên tắc pháp quyền, cũng như giữa một quyết định hành chính và tác động thực tế tới đời sống xã hội. Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí là cần thiết, nhưng quan trọng là thực hiện đúng cách, đúng luật và đúng thời điểm. Yêu cầu tuyệt đối không nhận hoa trong mọi trường hợp có thể vượt quá phạm vi pháp luật, trong khi ban hành chính sách mà chưa dự báo đầy đủ tác động lại dễ tạo ra gánh nặng không đáng có cho người nông dân và doanh nghiệp. Đồng thời, thiếu sự chuẩn bị dài hạn trong sản xuất – kinh doanh cũng là một hạn chế cần được rút kinh nghiệm.
Từ câu chuyện trên, có thể rút ra bài học kép: cơ quan quản lý cần tuân thủ pháp luật, hành xử trong phạm vi quyền hạn và cân nhắc kỹ các tác động xã hội trước khi ban hành chính sách; trong khi đó, người nông dân và doanh nghiệp cũng cần chủ động xây dựng cơ chế phòng ngừa rủi ro, linh hoạt trước những biến động của thị trường hay chính sách. Chỉ khi cả hai phía cùng nỗ lực điều chỉnh, chúng ta mới có thể đạt được sự cân bằng thực sự giữa tinh thần tiết kiệm và sự ổn định của sinh kế. Đây chính là con đường để các chính sách tiết kiệm, chống lãng phí đi vào đời sống một cách hiệu quả, bền vững và không để lại những hệ lụy ngoài mong muốn.
