 |
| Quang cảnh Hội thảo quốc gia với chủ đề “Phát triển bền vững ngành hoa, cây cảnh Việt Nam” - (Ảnh: Đức Thiện). |
Chiều ngày 10/5, trong khuôn khổ chuỗi sự kiện Festival hoa, cây cảnh VNUA 2025, Học viện Nông nghiệp Việt Nam đã tổ chức Hội thảo quốc gia với chủ đề “Phát triển bền vững ngành hoa, cây cảnh Việt Nam”. Tham dự Hội thảo có hơn 300 đại biểu đến từ nhiều lĩnh vực khác nhau:
Đại diện các cơ quan chuyên môn như Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, Cục Lâm nghiệp, Vụ Khoa học và Công nghệ cùng nhiều viện nghiên cứu và trường đại học uy tín như Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam, Viện Di truyền Nông nghiệp, Hội Sinh vật cảnh Việt Nam cùng lãnh đạo Sở Nông nghiệp và Môi trường, các nhà khoa học đầu ngành đại diện doanh nghiệp, nhà vườn, nghệ nhân,sinh viên trên cả nước. Tất cả cùng chung mục tiêu trao đổi kết quả nghiên cứu, mô hình sản xuất hiệu quả, xu hướng thị trường mới và những ứng dụng công nghệ trong sản xuất, kinh doanh hoa – cây cảnh.
Phát biểu tại lễ khai mạc, GS.TS Phạm Văn Cường – Phó Giám đốc Học viện Nông nghiệp Việt Nam đã khẳng định những bước tiến ấn tượng của ngành hoa, cây cảnh trong những năm gần đây. Theo ông, ngành này không chỉ mang lại thu nhập cao cho người dân mà còn góp phần quan trọng vào xây dựng nông thôn mới, phát triển du lịch sinh thái và văn hóa đô thị. Tính đến năm 2024, cả nước có khoảng 45.000 ha trồng hoa, cây cảnh – tăng gấp 8 lần so với năm 2000 – với tổng giá trị sản lượng ước đạt hơn 45.000 tỷ đồng/năm. Kim ngạch xuất khẩu hoa đã vượt mốc 100 triệu USD, trong đó nổi bật là hoa lan, hoa hồng và hoa cúc.
 |
| GS.TS Phạm Văn Cường - Phó Giám đốc Học viện Nông nghiệp Việt Nam phát biểu khai mạc Hội thảo quốc gia với chủ đề “Phát triển bền vững ngành hoa, cây cảnh Việt Nam”(Ảnh Đức Thiện) |
Tuy vậy, ông Cường cũng không quên chỉ ra loạt thách thức mà ngành đang đối diện: thiếu vùng chuyên canh có quy hoạch hợp lý, công nghệ sản xuất – bảo quản còn lạc hậu, năng lực cạnh tranh yếu và dễ bị tổn thương trước biến đổi khí hậu. Theo ông, để ngành phát triển theo hướng bền vững, hiện đại và hiệu quả, cần có những giải pháp đồng bộ và mang tính đột phá.
Thực trạng tín dụng và cơ chế đầu tư cho ngành hoa, cây cảnh hiện nay
Một trong những vấn đề then chốt ảnh hưởng đến tốc độ phát triển và mức độ bền vững của ngành hoa, cây cảnh Việt Nam đang ngày càng khẳng định vị thế là một lĩnh vực sản xuất nông nghiệp có giá trị kinh tế cao, đóng vai trò không chỉ trong làm đẹp cảnh quan, nâng cao đời sống tinh thần mà còn góp phần quan trọng vào chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp và phát triển nông thôn mới.
Theo số liệu trong phần trình bày bài tham luận của bà Dương Thị Ngà - Phó Giám đốc Trung tâm Trồng trọt và Bảo vệ thực vật phía Bắc - Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), diện tích trồng hoa và cây cảnh toàn quốc đã không ngừng gia tăng, nhiều vùng sản xuất lớn hình thành, sản phẩm ngày càng đa dạng, phong phú. Tuy nhiên, đi cùng với những kết quả tích cực là hàng loạt thách thức đặt ra, đòi hỏi ngành cần có chiến lược phát triển bài bản, bền vững và thích ứng với xu thế hội nhập kinh tế quốc tế.
 |
| Bà Dương Thị Ngà - Phó Giám đốc Trung tâm Trồng trọt và Bảo vệ thực vật phía Bắc - Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) trình bày phần tham luận tại Hội thảo quốc gia với chủ đề “Phát triển bền vững ngành hoa, cây cảnh Việt Nam” |
Từ góc nhìn tổng quan, ngành hoa, cây cảnh Việt Nam đã ghi nhận sự phát triển rõ rệt về cả quy mô, chất lượng và giá trị sản xuất trong gần một thập kỷ qua. Nếu như vào năm 2015, tổng diện tích trồng hoa của cả nước chỉ đạt khoảng 24,6 nghìn ha thì đến năm 2024, con số này đã tăng lên 37,0 nghìn ha. Những vùng trồng hoa chủ lực bao gồm: Đồng bằng sông Hồng, Tây Nguyên, Đồng bằng sông Cửu Long. Đặc biệt, Đồng bằng sông Hồng hiện đang dẫn đầu cả nước với diện tích gần 13 nghìn ha, trong đó các tỉnh như Hà Nội, Hưng Yên, Nam Định, Hà Nam, Thái Bình đã hình thành nhiều làng hoa nổi tiếng, có lịch sử truyền thống và quy mô sản xuất lớn. Các loại hoa được trồng phổ biến là hoa cúc, hoa hồng, hoa lan, hoa ly, hoa lay ơn – những loài có giá trị cao trên thị trường nội địa cũng như có tiềm năng xuất khẩu. Cùng với hoa, ngành cây cảnh cũng đạt mức tăng trưởng ấn tượng. Năm 2024, tổng diện tích cây cảnh ước đạt gần 19,5 nghìn ha, với các dòng cây chủ lực như đào, mai, quất – vốn gắn bó chặt chẽ với đời sống văn hóa người Việt, đặc biệt là trong các dịp lễ tết truyền thống. Sự phát triển của ngành hoa, cây cảnh đã và đang mở ra hướng đi mới trong nông nghiệp đô thị, nông nghiệp sinh thái và du lịch trải nghiệm nông nghiệp.
Một điểm nổi bật đáng chú ý là ngành hoa, cây cảnh đã và đang góp phần không nhỏ vào tăng trưởng kinh tế nông thôn. Không chỉ làm đẹp môi trường sống, nhiều địa phương đã biết khai thác tốt tiềm năng ngành này để gia tăng thu nhập cho nông dân, chuyển dịch cơ cấu lao động, xây dựng các mô hình sinh kế bền vững. Những mô hình làng hoa gắn với du lịch tại Hà Nội (Tây Tựu, Mê Linh), Đà Lạt (Lâm Đồng), Sa Đéc (Đồng Tháp), Hội An (Quảng Nam), hay làng đào Nhật Tân, quất Tứ Liên là minh chứng rõ nét cho khả năng lan tỏa của ngành. Thống kê cho thấy, giá trị sản phẩm hoa, cây cảnh tại một số vùng đạt mức từ 0,8–1,5 tỷ đồng/ha/năm, cao gấp nhiều lần so với trồng lúa hoặc các loại cây trồng truyền thống khác. Hơn nữa, ngành cũng tạo ra hàng trăm nghìn việc làm ổn định, từ sản xuất đến kinh doanh, dịch vụ hậu cần và chăm sóc cây cảnh.
Cũng theo phần trình bày của bà Ngà, có 3 vấn đề chính mà ngành hoa, cây cảnh vẫn đang đối mặt với không ít thách thức cả về nội lực lẫn điều kiện khách quan. Thứ nhất là vấn đề thiếu hụt nguồn nhân lực chất lượng cao. Hiện nay, đa số lao động trong ngành là lao động phổ thông, chưa qua đào tạo bài bản. Số lượng cán bộ nghiên cứu, chuyên gia chuyên sâu về hoa và cây cảnh tại các viện, trường còn hạn chế cả về số lượng và chất lượng. Trong khi đó, yêu cầu về công nghệ sinh học, di truyền, chọn tạo giống, chăm sóc, bảo quản sau thu hoạch ngày càng cao, nhất là trong bối cảnh hội nhập và cạnh tranh gay gắt trên thị trường quốc tế; Thứ hai, việc ứng dụng khoa học – công nghệ, nhất là công nghệ cao, còn manh mún, thiếu đồng bộ. Nhiều mô hình nhà lưới, nhà màng, tự động hóa tưới tiêu, điều khiển vi khí hậu mới chỉ xuất hiện ở quy mô nhỏ, chưa được nhân rộng trên diện rộng do chi phí đầu tư cao và thiếu cơ chế hỗ trợ tín dụng phù hợp; Thứ ba, thị trường tiêu thụ trong nước có sự phân hóa lớn, chủ yếu tập trung vào các dịp lễ tết, dẫn tới tình trạng “được mùa mất giá” và thiếu ổn định. Trong khi đó, thị trường xuất khẩu hoa của Việt Nam hiện vẫn chưa tương xứng với tiềm năng, chủ yếu xuất qua đường tiểu ngạch.
 |
| Trong bài tham luận của PGS.TS Nguyễn Anh Trụ – Khoa Kế toán và Quản trị kinh doanh tại Hội thảo quốc gia với chủ đề “Phát triển bền vững ngành hoa, cây cảnh Việt Nam”, đã cung cấp cái nhìn bao quát thị trường về ngành hoa, cây cảnh |
Cũng tại Hội thảo, PGS.TS Nguyễn Anh Trụ - Khoa Kế toán và Quản trị kinh doanh đã cung cấp cái nhìn bao quát: "Năm 2023, thị trường hoa tươi Việt Nam đạt quy mô khoảng 1,2 tỷ USD, với hơn 36.000 ha canh tác. Ngành đang mở rộng phạm vi ứng dụng sang bất động sản, nhà hàng – khách sạn và chăm sóc sức khỏe tinh thần. Tuy nhiên, vẫn tồn tại những rào cản về bản quyền giống, kỹ thuật lạc hậu và thiếu liên kết vùng trồng.
So với thế giới, nơi thị trường hoa đạt khoảng 60 tỷ USD năm 2023 và đang tăng trưởng 5–6% mỗi năm, Việt Nam cần định hướng rõ hơn trong phát triển vùng sản xuất, hiện đại hóa công nghệ và xây dựng chuỗi giá trị bền vững để nâng cao vị thế quốc tế."
Một nguyên nhân sâu xa là thiếu quy hoạch tổng thể phát triển ngành hoa, cây cảnh ở tầm quốc gia. Mỗi địa phương phát triển theo hướng riêng, thiếu liên kết vùng và chưa xây dựng được chuỗi giá trị khép kín. Bên cạnh đó, sản phẩm hoa, cây cảnh chưa có hệ thống tiêu chuẩn chất lượng rõ ràng, thiếu chỉ dẫn địa lý, thương hiệu tập thể nên khó cạnh tranh khi đưa ra thị trường quốc tế. Việc kết nối giữa nhà nông – nhà khoa học – doanh nghiệp – ngân hàng – nhà quản lý còn lỏng lẻo, dẫn đến tình trạng sản xuất bị động, không theo tín hiệu thị trường, khó nâng cao năng suất và giá trị gia tăng cho toàn chuỗi.
Giải pháp thúc đẩy vốn tín dụng và đầu tư phát triển ngành hoa, cây cảnh bền vững
 |
| Xác định mục tiêu cụ thể và xây dựng kế hoạch đường dài nhằm tạo môi trường thuận lợi cho phát triển tín dụng xanh, ngân hàng xanh và thu hút các nguồn vốn quốc tế xanh và bền vững, Agribank thể hiện quyết tâm song hành cùng “mục tiêu quốc gia” của Chính phủ, ngành Ngân hàng, cũng như các bộ, ngành liên quan trong quá trình xây dựng nền nông nghiệp an toàn, phát triển nền kinh tế bền vững, hiện thực hóa cam kết của Việt Nam chung tay với cộng đồng quốc tế giải quyết các thách thức cấp bách của toàn cầu về biến đổi khí hậu. (Ảnh Agribank) |
Được xem là một trụ cột quan trọng để giải quyết các nút thắt nói trên. Ngành hoa, cây cảnh Việt Nam đang được định hướng phát triển theo hướng hiện đại, bền vững và thân thiện với môi trường. Theo mục tiêu đặt ra đến năm 2030, ngành cần chuyển mạnh từ sản xuất nhỏ lẻ sang sản xuất hàng hóa tập trung, quy mô lớn, có năng lực cạnh tranh trên thị trường trong nước và quốc tế. Việc tái cơ cấu ngành không chỉ dừng ở chuyển đổi giống cây trồng mà còn hướng đến xây dựng chuỗi giá trị hoàn chỉnh: từ nghiên cứu – sản xuất – chế biến – tiêu thụ – dịch vụ hậu cần – logistics – xúc tiến thương mại. Đồng thời, ngành cũng cần tích cực đóng góp vào xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu, gắn kết với phát triển đô thị xanh, không gian văn hóa và du lịch nông nghiệp.
Để đạt được các mục tiêu trên, bà Dương Thị Ngà đã đưa ra đề xuất các nhóm giải pháp trọng tâm mang tính nền tảng. Trước tiên là nhóm giải pháp về khoa học công nghệ. Cần tập trung đầu tư cho các viện nghiên cứu, trung tâm giống cây trồng để chọn tạo và nhân giống hoa, cây cảnh có giá trị kinh tế cao, phù hợp với điều kiện sinh thái từng vùng. Khuyến khích doanh nghiệp và hợp tác xã ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất, như công nghệ nhân giống mô tế bào, nhà kính điều khiển tự động, phân tích dữ liệu bằng trí tuệ nhân tạo để dự báo nhu cầu thị trường. Đồng thời, cần thúc đẩy chuyển đổi số trong toàn ngành, xây dựng cơ sở dữ liệu tập trung về vùng trồng, sản lượng, nhu cầu tiêu thụ, giá cả, từ đó kết nối cung cầu hiệu quả.
Về chính sách tín dụng và đầu tư, cần có cơ chế ưu đãi tài chính đặc thù cho ngành hoa, cây cảnh – vốn là lĩnh vực có chu kỳ sản xuất dài, rủi ro thời tiết cao, nhưng lợi nhuận bền vững nếu được đầu tư đúng cách. Việc thành lập Quỹ phát triển ngành hàng hoa, cây cảnh từ nguồn ngân sách trung ương kết hợp xã hội hóa sẽ là giải pháp thiết thực giúp các hộ dân, doanh nghiệp tiếp cận vốn dễ dàng hơn. Cùng với đó, cần thúc đẩy hợp tác giữa các ngân hàng thương mại với hệ sinh thái nông nghiệp nhằm thiết kế các gói tín dụng xanh phù hợp với đặc điểm của ngành. Các cơ chế bảo lãnh tín dụng thông qua Quỹ bảo lãnh, bảo hiểm nông nghiệp cần được triển khai mạnh hơn để giảm thiểu rủi ro cho tổ chức tín dụng.
Đặc biệt, một hướng đi có tính chiến lược hiện nay là khuyến khích nông dân, hợp tác xã và doanh nghiệp sản xuất hoa, cây cảnh tiếp cận các yêu cầu của tín dụng xanh và bộ tiêu chuẩn ESG (Môi trường – Xã hội – Quản trị). Đây là xu thế tất yếu trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu đang hướng tới phát triển bền vững, giảm phát thải và bảo vệ hệ sinh thái. Việc đáp ứng các tiêu chí ESG không chỉ giúp các đơn vị sản xuất nâng cao uy tín và khả năng gọi vốn từ các tổ chức tài chính trong và ngoài nước, mà còn góp phần tạo ra giá trị gia tăng cho sản phẩm hoa, cây cảnh. Các ngân hàng và tổ chức tín dụng cần vào cuộc mạnh mẽ hơn trong việc hướng dẫn, tư vấn và hỗ trợ kỹ thuật để các chủ thể ngành tiếp cận, đánh giá và từng bước đạt được các tiêu chí này. Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng cần xây dựng bộ tiêu chí ESG dành riêng cho lĩnh vực hoa, cây cảnh, phù hợp với đặc thù sản xuất trong nước và tiêu chuẩn quốc tế.
Bên cạnh đó, cần xây dựng các trung tâm xúc tiến thương mại chuyên biệt về hoa, cây cảnh tại các vùng kinh tế trọng điểm, làm đầu mối kết nối thị trường trong nước và quốc tế. Chính quyền địa phương cần có chính sách khuyến khích tích tụ ruộng đất để hình thành vùng sản xuất tập trung; hỗ trợ đầu tư hạ tầng kỹ thuật như hệ thống giao thông nội đồng, điện nước sản xuất, chợ đầu mối chuyên ngành. Tăng cường tổ chức hội chợ, triển lãm chuyên ngành, đồng thời hỗ trợ đăng ký chỉ dẫn địa lý, xây dựng thương hiệu vùng và thúc đẩy tiêu chuẩn hóa sản phẩm để nâng cao khả năng cạnh tranh.
Phạm Hùng
