Quá trình đô thị hóa đang diễn ra nhanh chóng đã khiến quỹ đất nông nghiệp của Hà Nội ngày càng thu hẹp, hiện chỉ còn khoảng 198.000 ha. Tuy nhiên, Hà Nội lại sở hữu lợi thế đặc biệt: một thị trường khổng lồ với hơn 10 triệu dân, người lao động và du khách, có nhu cầu lớn về tiêu thụ nông sản. Trong bối cảnh đó, thành phố đã chuyển hướng mạnh mẽ từ mô hình sản xuất nông nghiệp truyền thống sang phát triển kinh tế nông nghiệp, ứng dụng khoa học công nghệ nhằm tăng giá trị trên cùng một diện tích đất.
Định hướng mới này không chỉ tập trung vào sản lượng, mà còn gắn chặt với quy hoạch cảnh quan đô thị, tạo dựng không gian xanh cho cộng đồng, phục vụ nhu cầu tại chỗ, hướng tới xuất khẩu, đồng thời kết hợp với các hoạt động du lịch trải nghiệm.
 |
| Lãnh đạo Trung tâm Khuyến nông Hà Nội thăm làng hoa, cây cảnh Hồng Vân. Ảnh: Báo Nông nghiệp và Môi trường. |
Trong chiến lược phát triển nông nghiệp đô thị, hoa và cây cảnh giữ một vị trí đặc biệt. Theo ông Nguyễn Văn Chí – Phó Chánh Văn phòng Điều phối Chương trình xây dựng nông thôn mới Hà Nội, hoa cây cảnh không chỉ mang lại thu nhập, tạo việc làm cho người dân mà còn góp phần quan trọng trong việc xây dựng nông thôn mới và hình thành diện mạo đô thị văn minh.
Hiện nay, Hà Nội có trên 8.100 ha đất chuyên canh hoa, cây cảnh, với tổng giá trị sản xuất ước tính khoảng 7.000 tỷ đồng mỗi năm. Nhiều mô hình đã ứng dụng giống mới, quy trình chăm sóc hiện đại, nhờ đó năng suất, chất lượng và tính thẩm mỹ của sản phẩm được nâng cao rõ rệt. Giá trị sản xuất hoa, cây cảnh trung bình đạt 0,5–1,5 tỷ đồng/ha/năm. Toàn thành phố đã hình thành 47 vùng chuyên canh hoa quy mô từ 10–20 ha tại các quận, huyện như Bắc Từ Liêm, Tây Hồ, Mê Linh, Đan Phượng, Thường Tín, Gia Lâm…
Đáng chú ý, diện tích hoa chất lượng cao hiện chiếm hơn 30% và đang tiếp tục được mở rộng. Một số loại hoa như lan, ly, cúc… đã được xuất khẩu ra thị trường quốc tế. Nhờ đó, hoa cây cảnh không chỉ đem lại lợi nhuận cho nông dân, bổ sung mảng xanh cho Thủ đô mà còn tạo nền tảng cho một nền nông nghiệp đa giá trị, gắn với dịch vụ du lịch sinh thái và trải nghiệm.
 |
| Du lịch trải nghiệm ở ngoại thành Hà Nội. Ảnh: Báo Nông nghiệp và Môi trường. |
Để đạt được mục tiêu về xây dựng nông thôn mới gắn với phát triển đô thị, Thành ủy Hà Nội đã ban hành Chương trình số 04-CTr/TU về tái cơ cấu nông nghiệp, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho nông dân giai đoạn 2021–2025. Một trong những trọng tâm là cơ cấu lại trồng trọt, giảm diện tích lúa, tập trung sản xuất giống lúa chất lượng cao; đồng thời mở rộng diện tích rau và đặc biệt là hoa cây cảnh.
Hoa cây cảnh không chỉ làm đẹp cảnh quan mà còn có tác dụng rõ rệt với môi trường: thanh lọc không khí, giảm bụi mịn, điều hòa nhiệt độ, giữ ẩm đất. Việc gia tăng cây xanh trong khu dân cư, ven đường, công viên đã góp phần cải thiện đáng kể chất lượng sống. Các tuyến đường hoa, không gian công cộng ngập tràn màu xanh được tạo dựng từ sự chung tay của cộng đồng. Người dân tự nguyện trồng, chăm sóc, bảo vệ, và đổi lại, họ được hưởng thụ một môi trường sống lành mạnh, giàu giá trị tinh thần.
Từ năm 2012, Hà Nội đã có đề án phát triển sản xuất hoa, cây cảnh, đặt mục tiêu mỗi năm mở rộng thêm 60–80 ha; tập trung vào các giống hoa có giá trị kinh tế cao như hồng, đào, ly, lan…; tăng trưởng bình quân 5–10% mỗi năm. Luật Thủ đô (sửa đổi) năm 2024 tiếp tục khẳng định vị trí quan trọng của sinh vật cảnh trong định hướng phát triển “sáng – xanh – sạch – đẹp”, hướng tới một nền nông nghiệp sinh thái bền vững và đô thị thông minh.
Hiện nay, Hà Nội đang xây dựng đề án nông nghiệp đô thị, trong đó hoa, cây cảnh được coi là ngành hàng ưu tiên, vừa thích ứng với biến đổi khí hậu, vừa giúp giảm tác động của đô thị hóa, đồng thời tăng diện tích cây xanh bình quân đầu người, hướng tới mục tiêu biến Hà Nội thành đô thị đáng sống.
Theo Chương trình số 04 của Thành ủy, diện tích hoa, cây cảnh sẽ được mở rộng từ 8.500 ha lên 9.000 ha. Thành phố cũng tập trung bảo tồn và phát triển các làng nghề truyền thống, trong đó có các làng nghề sinh vật cảnh, nhằm vừa phát huy giá trị văn hóa, vừa gắn kết sản xuất với xúc tiến thương mại và du lịch trải nghiệm.
Một trong những điểm sáng là xã Hồng Vân (huyện Thường Tín). Ngay từ khi còn thuộc tỉnh Hà Tây cũ, nơi đây đã có 2 làng nghề sinh vật cảnh được công nhận: Xâm Xuyên và Cơ Giáo. Hiện nay, toàn xã có hàng trăm hộ theo nghề, nhiều gia đình thu nhập hàng trăm triệu, thậm chí cả tỷ đồng mỗi năm.
Không dừng lại ở sản xuất đơn giá trị, Hồng Vân đã chuyển hướng sang phát triển đa giá trị, kết hợp hoa cây cảnh với du lịch. Xã đã vận động người dân trồng hơn 30 tuyến đường hoa đa sắc màu như bằng lăng, phượng vĩ, hoàng yến, hoa ban… Hàng năm, địa phương tổ chức nhiều sự kiện như lễ hội hoa xuân, lễ hội tình yêu, đêm hội hoa đăng, kết hợp với lễ hội tâm linh Chử Đồng Tử – Tiên Dung để thu hút khách. Nhờ vậy, Hồng Vân đã đón khoảng 200.000 lượt du khách mỗi năm, tạo doanh thu gần 10 tỷ đồng.
Tuy nhiên, hạn chế hiện nay là phần lớn khách chỉ tham quan trong ngày, ít lưu trú qua đêm, chi tiêu còn khiêm tốn, nên hiệu quả kinh tế chưa thật sự bền vững. Để khắc phục, địa phương kiến nghị được phép phát triển dịch vụ lưu trú trong vùng lõi, đầu tư hạ tầng du lịch để giữ chân du khách.
