An toàn thực phẩm không chỉ liên quan trực tiếp đến sức khỏe người dân mà còn quyết định uy tín và vị thế của nông sản Việt trên thị trường quốc tế. Trước thực trạng dư lượng hóa chất, thuốc bảo vệ thực vật vượt ngưỡng và sản phẩm giả mạo nhãn mác vẫn còn xuất hiện, yêu cầu siết chặt quản lý từ khâu sản xuất, phân phối đến tiêu dùng trở thành vấn đề cấp bách, đòi hỏi sự vào cuộc đồng bộ của Nhà nước, doanh nghiệp và người nông dân. Sáng ngày 23/9 tại Hà Nội, Báo Tiền Phong đã tổ chức tọa đàm “Nâng cao chất lượng, an toàn thực phẩm nông sản trong nước, chinh phục người tiêu dùng Việt”, quy tụ nhiều ý kiến thẳng thắn của các đại biểu nhằm chỉ ra bất cập, đồng thời đề xuất giải pháp để khắc phục những tồn tại kéo dài trong quản lý chất lượng nông sản, đặc biệt là việc sử dụng và kiểm soát thuốc bảo vệ thực vật.
 |
| Quang cảnh buổi Tọa đàm “Nâng cao chất lượng, an toàn thực phẩm nông sản trong nước, chinh phục người tiêu dùng Việt” do Báo Tiền Phong tổ chức sáng 23/9. - (Ảnh: Tiền phong) |
Phát biểu khai mạc, Phó Tổng Biên tập Báo Tiền Phong, ông Lê Minh Toản nhấn mạnh nông sản Việt ngày càng khẳng định vị thế trên bản đồ thế giới. Những lô hàng thanh long, sầu riêng, rau quả, tôm, cá mang thương hiệu Việt đã có mặt tại nhiều siêu thị ở châu Âu, Mỹ, Nhật Bản, Trung Quốc… Đây là kết quả từ sự nỗ lực không ngừng của nông dân, doanh nghiệp và cả hệ thống chính trị. Nhưng ông cũng thẳng thắn chỉ ra nghịch lý là ngay tại thị trường trong nước với hơn 100 triệu người tiêu dùng, nhiều thách thức lớn vẫn tồn tại. Hàng loạt sản phẩm bị phát hiện có dư lượng hóa chất cấm, giả mạo nhãn mác, không rõ nguồn gốc xuất xứ; tình trạng rau giả mạo VietGAP, sản phẩm kém chất lượng vẫn xuất hiện tại bếp ăn tập thể, trường học, chợ truyền thống và thậm chí cả siêu thị. Điều này không chỉ đe dọa sức khỏe cộng đồng mà còn làm suy giảm niềm tin xã hội, gây bất lợi cho doanh nghiệp làm ăn chân chính. Ông nhấn mạnh: “Chất lượng và an toàn thực phẩm không chỉ là câu chuyện của ngành nông nghiệp, công thương hay y tế mà là vấn đề của toàn xã hội, ảnh hưởng đến sức khỏe người dân và uy tín quốc gia. Nếu chúng ta không quyết liệt hành động, cái giá phải trả sẽ vô cùng đắt”.
 |
| Ông Phạm Văn Duy - Phó Cục trưởng Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường chia sẻ ý kiến tại Tọa đàm “Nâng cao chất lượng, an toàn thực phẩm nông sản trong nước, chinh phục người tiêu dùng Việt” do Báo Tiền Phong tổ chức sáng 23/9. - (Ảnh: Tiền phong) |
Chia sẻ thêm về công tác quản lý, ông Phạm Văn Duy, Phó Cục trưởng Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường cho biết công tác bảo đảm an toàn thực phẩm trong nông nghiệp, lâm nghiệp và thủy sản luôn được xác định là nhiệm vụ trọng tâm. Nhờ kiểm soát chặt chẽ, các chỉ số giám sát đã cải thiện rõ rệt, đáp ứng yêu cầu khắt khe từ các thị trường khó tính như EU, Nhật Bản, Hàn Quốc. Ông thông tin hiện cả nước có 98,65% cơ sở sản xuất, kinh doanh nông lâm thủy sản được chứng nhận đủ điều kiện an toàn thực phẩm; hơn 99% mẫu thực phẩm giám sát đạt yêu cầu; trên 93% cơ sở ký cam kết tuân thủ quy định. Mỗi năm, ngành nông nghiệp tổ chức khoảng 25.000–30.000 lượt thanh tra, kiểm tra, góp phần nâng cao ý thức tuân thủ của doanh nghiệp. Những kết quả này tạo tiền đề để nông sản Việt mở rộng xuất khẩu, đồng thời nâng cao uy tín và bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng trong nước.
Ở góc độ phân phối, ông Bùi Nguyễn Anh Tuấn, Phó Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương) đưa ra số liệu cho thấy tính đến cuối năm 2024, cả nước có 8.274 chợ, 276 trung tâm thương mại và 1.293 siêu thị. Trong đó, siêu thị và trung tâm thương mại chủ yếu thuộc doanh nghiệp lớn, nên thường chú trọng bảo đảm an toàn thực phẩm nhằm bảo vệ thương hiệu. Tuy nhiên, chợ truyền thống lại là nơi khó kiểm soát nhất. Phần lớn các cơ sở kinh doanh tại chợ đều nhỏ lẻ, chủ yếu buôn bán hàng tươi sống, việc truy xuất nguồn gốc hàng hóa khó khăn trong khi kiến thức an toàn thực phẩm của tiểu thương còn hạn chế. Bộ Công thương đã ban hành Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 11856:2017 về chợ kinh doanh thực phẩm, nhưng mới chỉ mang tính khuyến nghị nên hiệu quả áp dụng còn hạn chế.
Để khắc phục, ông Tuấn nêu tám nhóm giải pháp trọng tâm: hoàn thiện pháp luật và thể chế hóa Chỉ thị 17 của Ban Bí thư; nâng cao nhận thức chính quyền và tiểu thương; bố trí ngân sách và khuyến khích xã hội hóa đầu tư chợ; kiểm soát nguồn thực phẩm đầu vào; tổ chức sản xuất nông nghiệp theo chuỗi quản lý an toàn thực phẩm; hỗ trợ doanh nghiệp phát triển phân phối hiện đại; quảng bá và minh bạch thông tin về cơ sở an toàn; và xây dựng cơ sở dữ liệu công khai để người tiêu dùng có thể kết nối với cơ quan chức năng khi phát hiện vi phạm. Đồng thời, Bộ Công thương đang xây dựng thông tư hướng dẫn Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa có hiệu lực từ 1/1/2026, trong đó có áp dụng “hộ chiếu số” cho từng sản phẩm để tăng cường truy xuất nguồn gốc.
 |
| Ông Nguyễn Quý Dương - Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật chia sẻ ý kiến tại Tọa đàm “Nâng cao chất lượng, an toàn thực phẩm nông sản trong nước, chinh phục người tiêu dùng Việt” do Báo Tiền Phong tổ chức sáng 23/9. - (Ảnh: Tiền phong) |
Đại diện Bộ Nông nghiệp và Môi trường, ông Nguyễn Quý Dương, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật cho biết quản lý an toàn thực phẩm hiện nay được phân công cho ba Bộ: Y tế, Công Thương và Nông nghiệp và Môi trường. Với lĩnh vực trồng trọt, khâu sản xuất được xem là quan trọng nhất. Việt Nam hiện có khoảng 10 triệu hộ nông dân, diện tích rau 1,15 triệu ha và cây ăn quả 1,3 triệu ha. Tuy nhiên, diện tích đạt chuẩn VietGAP còn quá ít. Năm 2023, rau chỉ đạt hơn 8.000 ha trên tổng số 1,15 triệu ha, tức chưa đến 1%. Cây ăn quả đạt khoảng 76.000 ha, chè khoảng 5.200 ha. Tính cả GlobalGAP, tổng diện tích đạt khoảng 440.000 ha, nhưng rau vẫn chỉ chiếm hơn 8.400 ha. Ông Dương nhấn mạnh: “Muốn có thực phẩm an toàn thì gốc rễ phải bắt đầu từ sản xuất”. Dù chính sách khuyến khích đã ban hành từ 2008 và Chính phủ có nhiều hỗ trợ, sau hơn 10 năm, kết quả vẫn rất khiêm tốn.
Đồng quan điểm, ông Nguyễn Văn Mười, Phó Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam cho rằng để đảm bảo an toàn thực phẩm, yếu tố cơ bản nhất là phải có quy trình sản xuất chuẩn, trong đó VietGAP là yêu cầu tối thiểu. Thế nhưng hiện chỉ khoảng 5–6% rau đạt tiêu chuẩn này. Khi tiêu chuẩn tối thiểu không được đáp ứng, tức là chúng ta đang buông lỏng chất lượng và người tiêu dùng phải gánh chịu hậu quả. Ông nhấn mạnh: “Điều người tiêu dùng quan tâm nhất là dư lượng hóa chất, điều mà cơ quan bảo vệ thực vật cần nâng cao trách nhiệm. Các sản phẩm bảo vệ thực vật phải được quản lý theo đơn, không thể mua tùy tiện. Tùy từng loại thuốc, thời gian cách ly có thể kéo dài từ vài tuần đến vài tháng. Nếu người sản xuất không có ý thức, người tiêu dùng sẽ là người chịu thiệt”. Theo ông, cần tăng cường tuyên truyền, kiểm soát, phát triển điểm bán tập trung thay vì bán hàng rải rác trên vỉa hè, đồng thời yêu cầu các cơ sở sản xuất đáp ứng tiêu chuẩn trước khi đưa sản phẩm ra thị trường.
 |
| Ông Nguyễn Văn Mười - Phó Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam chia sẻ ý kiến tại Tọa đàm “Nâng cao chất lượng, an toàn thực phẩm nông sản trong nước, chinh phục người tiêu dùng Việt” do Báo Tiền Phong tổ chức sáng 23/9. - (Ảnh: Tiền phong) |
PGS, TS Nguyễn Duy Thịnh, chuyên gia công nghệ sinh học và thực phẩm cũng cho rằng tình trạng mất an toàn thực phẩm là vấn đề lớn khiến lãnh đạo Chính phủ và các bộ ngành đặc biệt lo ngại. Ông nhấn mạnh: “Việc nâng cao chất lượng, an toàn thực phẩm, nông sản trong nước nếu chỉ áp dụng bằng cơ chế kiểm soát thì không thể biến chuyển được, và nước ta không đủ nhân lực để kiểm soát hết. Vì thế, hãy để người nông dân tự kiểm soát mình. Người nông dân không vô nhân đạo, không muốn làm hại chính đồng bào mình, mà người dân hoặc là không biết, hoặc là không hiểu”. Ông cho rằng cần nâng cao ý thức nông dân thông qua nhiều cuộc trao đổi, sự vào cuộc của hội nông dân, hội phụ nữ… để hướng dẫn họ sử dụng đúng loại phân bón, thuốc trừ sâu, tránh hàng trôi nổi. Cơ quan chức năng cũng cần có danh mục rõ ràng những hóa chất cấm, như một “sổ tay” cho nông dân, đồng thời huy động cả lực lượng sinh viên tham gia tuyên truyền. Ông nhấn mạnh: “Điều này có thể tóm tắt gọi là thực phẩm nông sản phải ngon và lành. Đây là hai yếu tố quan trọng nhất để ngành nông nghiệp phát triển, nông sản được yêu quý trên thị trường, nông dân phát triển thì đất nước cũng phát triển”.
Ở góc nhìn thể chế, ông Bùi Bá Chính, Giám đốc Trung tâm Mã số mã vạch quốc gia, Bộ Khoa học và Công nghệ cho rằng Việt Nam từng sản xuất nhiều sản phẩm hữu cơ, loại sạch nhất, nhưng bối cảnh kinh tế thị trường thay đổi đòi hỏi thể chế và chính sách cũng phải đổi mới. Luật Chất lượng Sản phẩm, Hàng hóa sửa đổi được Quốc hội thông qua tháng 6/2025, có hiệu lực từ 1/1/2026, dựa trên bốn triết lý mới: chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm để không cản trở lưu thông hàng hóa; chuyển đổi số toàn diện để bù đắp cho lực lượng quản lý mỏng, tạo hệ thống giám sát minh bạch; phân loại rủi ro và bắt buộc truy xuất nguồn gốc với hàng hóa rủi ro cao, đặc biệt là thực phẩm; và cuối cùng là ghi nhãn điện tử, áp dụng hộ chiếu số song song với nhãn vật lý, nhất là với hàng xuất khẩu sang châu Âu. Ông nhấn mạnh, Luật An toàn thực phẩm cũng đang được sửa đổi để huy động cả hệ thống chính trị, doanh nghiệp và người dân cùng tham gia, bởi dù ở vị trí nào – người tiêu dùng, nhà sản xuất hay cơ quan quản lý – tất cả đều phải có trách nhiệm chung để hướng tới thực phẩm sạch và môi trường sống an toàn.
Nhìn từ tổng thể, an toàn thực phẩm chính là thước đo phát triển bền vững của nông nghiệp Việt Nam. Thành quả đã đạt được là rất đáng ghi nhận, nhưng những hạn chế trong kiểm soát thuốc bảo vệ thực vật, tỷ lệ sản xuất đạt chuẩn còn thấp, ý thức một bộ phận nông dân và tiểu thương chưa cao vẫn là những nút thắt cần tháo gỡ. Việc siết chặt quản lý thuốc bảo vệ thực vật, tăng cường truy xuất nguồn gốc, phát triển hệ thống phân phối an toàn, đồng thời đẩy mạnh tuyên truyền nâng cao nhận thức cộng đồng chính là con đường để nông sản Việt vừa “ngon” vừa “lành”, giữ vững niềm tin của người tiêu dùng trong nước, đồng thời vươn xa hơn trên thị trường quốc tế.
