Khi bảo tồn gắn với sinh kế: Mô hình nuôi động vật quý hiếm được pháp luật cho phép

Nuôi động vật hoang dã đang dần trở thành xu hướng mới trong nông nghiệp Việt Nam, khi tư duy phát triển không chỉ dừng lại ở trồng lúa, chăn nuôi gia súc gia cầm truyền thống. Thực tế cho thấy, nhiều mô hình hợp pháp nuôi các loài nằm trong danh mục quản lý đã mang lại hiệu quả kép: vừa bảo tồn nguồn gen quý hiếm của thiên nhiên, vừa giúp nông dân phát triển kinh tế bền vững. Quan trọng hơn, toàn bộ quá trình này đều diễn ra trong khuôn khổ pháp luật, dưới sự giám sát chặt chẽ của cơ quan chức năng, góp phần hạn chế khai thác trái phép và buôn bán bất hợp pháp động vật hoang dã.

Hình ảnh những nông dân trẻ mạnh dạn đầu tư hàng tỷ đồng để xây dựng trang trại nuôi các loài động vật quý hiếm như trĩ đỏ, hươu sao, nhím, rắn hổ trâu, ba ba, hay thậm chí một số loài chim cảnh quý được cấp phép đã trở nên quen thuộc tại nhiều vùng quê Việt Nam. Họ không chỉ dừng lại ở mục tiêu nuôi để bán thương phẩm mà còn hướng đến bảo tồn, nhân giống, góp phần làm phong phú thêm hệ sinh thái. Chính tinh thần dám nghĩ dám làm này đã giúp nhiều nông dân gặt hái thành công, thậm chí được nhận những phần thưởng cao quý từ Đảng và Nhà nước, như Huân chương Lao động hạng Ba dành cho những người tiên phong.

Anh Tô Vũ Thành Tín (34 tuổi; một nông dân ở xã Vạn Đức, tỉnh Gia Lai; trước đây thuộc huyện Hoài Ân, tỉnh Bình Định cũ), vừa được Chủ tịch nước tặng Huân chương Lao động hạng Ba vì mô hình nuôi động vật quý hiếm hiệu quả, tạo sinh kế cho nhiều hộ nghèo. - (Ảnh: báo Người lao động)

Mô hình nuôi động vật quý hiếm hợp pháp xuất phát từ chủ trương đúng đắn của Nhà nước trong việc khuyến khích người dân tham gia bảo tồn gắn với sinh kế. Thay vì cấm đoán tuyệt đối, pháp luật Việt Nam đã có những quy định linh hoạt, cho phép người dân được nuôi giữ, phát triển các loài động vật nguy cấp, quý, hiếm với điều kiện phải đăng ký, được cấp giấy phép và tuân thủ nghiêm ngặt quy trình quản lý. Chính vì thế, từ sau khi Thông tư 27/2025/TT-BNNMT được ban hành, hoạt động nuôi động vật hoang dã ở nhiều địa phương đã đi vào khuôn khổ, tạo cơ hội cho hàng nghìn hộ dân phát triển kinh tế, đồng thời góp phần giảm áp lực săn bắt ngoài tự nhiên.

Một ví dụ tiêu biểu là tại các tỉnh miền Bắc và miền Trung, những trang trại nuôi hươu sao, nai đã trở thành điểm sáng trong phát triển nông thôn mới. Người dân vừa có thu nhập ổn định từ nhung hươu – một loại dược liệu quý, vừa duy trì được số lượng đàn hươu an toàn, không bị khai thác bừa bãi trong rừng. Tại miền Nam, nhiều mô hình nuôi trĩ, công, gà rừng đã thu hút sự quan tâm của khách du lịch, mở ra hướng phát triển kinh tế kết hợp du lịch sinh thái. Những trang trại này không chỉ bán con giống, sản phẩm mà còn trở thành điểm đến trải nghiệm cho du khách, tạo việc làm cho lao động địa phương.

Bên cạnh yếu tố kinh tế, giá trị bảo tồn mà mô hình này mang lại vô cùng to lớn. Thay vì để các loài quý hiếm đứng trước nguy cơ tuyệt chủng vì mất môi trường sống hoặc bị săn bắt, chúng được nhân giống trong điều kiện nhân tạo an toàn, được chăm sóc, theo dõi sức khỏe thường xuyên. Các cơ quan chức năng phối hợp với người nuôi để kiểm soát dịch bệnh, nguồn gốc giống, đảm bảo sự phát triển ổn định và lâu dài. Đây cũng là cơ sở quan trọng để bảo tồn nguồn gen, bởi nhiều loài sau này có thể được phục hồi vào môi trường tự nhiên khi điều kiện cho phép.

Từ góc nhìn pháp luật, nuôi động vật quý hiếm không còn là hành vi bị xem là trái pháp luật nếu được thực hiện đúng quy trình. Người nuôi phải có giấy phép, hồ sơ nguồn gốc con giống rõ ràng, cam kết tuân thủ các quy định về bảo tồn, an toàn sinh học và phúc lợi động vật. Điều này không chỉ giúp Nhà nước quản lý hiệu quả mà còn tạo niềm tin cho xã hội, rằng việc nuôi động vật quý hiếm không đồng nghĩa với buôn bán bất hợp pháp hay tiếp tay cho tình trạng khai thác tận diệt.

Chính sự minh bạch trong pháp luật đã mở ra cơ hội để nhiều thanh niên nông thôn khởi nghiệp thành công. Nhiều người từng là kỹ sư, cử nhân đại học đã trở về quê, đầu tư trang trại nuôi chim công, trĩ đỏ, hay các loài rắn quý, biến vùng đất quê hương thành nơi phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn. Họ không chỉ tạo thu nhập cho bản thân mà còn giúp bà con xung quanh có thêm việc làm, giảm tỷ lệ lao động bỏ quê đi làm ăn xa. Đặc biệt, những mô hình này nếu được tổ chức bài bản, còn có thể trở thành điểm nhấn cho phát triển du lịch cộng đồng, thu hút khách tham quan, nâng cao giá trị kinh tế tổng hợp.

Những thành công bước đầu đó đã được xã hội ghi nhận. Không ít nông dân trẻ đã vinh dự nhận bằng khen, giấy khen từ chính quyền địa phương, thậm chí có người được trao Huân chương Lao động hạng Ba – một phần thưởng xứng đáng cho sự kiên trì, sáng tạo và tuân thủ pháp luật trong quá trình gây dựng mô hình. Điều này chứng minh rằng, khi bảo tồn gắn với sinh kế và đặt trong khuôn khổ pháp luật, người nông dân hoàn toàn có thể trở thành những “chiến sĩ xanh” trên mặt trận bảo vệ đa dạng sinh học, đồng thời là tấm gương trong phát triển kinh tế bền vững.

Dù vậy, để mô hình nuôi động vật quý hiếm phát triển lâu dài, bền vững, cần sự phối hợp chặt chẽ giữa người dân, chính quyền và các cơ quan chuyên môn. Người dân cần được tập huấn kiến thức chuyên môn, kỹ năng chăm sóc động vật, hiểu rõ các quy định pháp luật để tránh vi phạm. Chính quyền địa phương cần tăng cường giám sát, kiểm tra định kỳ, kịp thời xử lý những trường hợp lợi dụng giấy phép để buôn bán trái phép hoặc nhập lậu động vật hoang dã. Đồng thời, Nhà nước cũng cần có chính sách hỗ trợ vay vốn, khuyến khích mô hình nuôi gắn với du lịch sinh thái, xây dựng thương hiệu sản phẩm từ động vật quý hiếm hợp pháp.

Một điểm đáng chú ý là xu hướng tiêu dùng xanh, bền vững của xã hội hiện nay đang mở ra thị trường lớn cho các sản phẩm từ động vật nuôi hợp pháp. Người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến nguồn gốc, yếu tố pháp lý và tính bền vững của sản phẩm. Do đó, những sản phẩm có chứng nhận, có nguồn gốc rõ ràng từ các trang trại được cấp phép chắc chắn sẽ chiếm ưu thế, tạo niềm tin cho khách hàng và đối tác. Đây cũng là cơ hội để mở rộng xuất khẩu, bởi nhiều nước phát triển rất quan tâm đến yếu tố pháp lý và bảo tồn trong thương mại động vật hoang dã.

Không thể phủ nhận rằng, hành trình xây dựng mô hình nuôi động vật quý hiếm hợp pháp còn gặp nhiều khó khăn, từ vốn đầu tư ban đầu lớn, chi phí chăm sóc cao, rủi ro dịch bệnh cho đến thị trường tiêu thụ chưa ổn định. Nhưng với sự đồng hành của Nhà nước và ý chí quyết tâm của người dân, những thách thức này hoàn toàn có thể vượt qua. Quan trọng nhất là phải giữ vững nguyên tắc: phát triển nhưng không làm tổn hại đến môi trường, nuôi để bảo tồn chứ không nuôi để khai thác tận diệt.

Nhìn lại chặng đường đã qua, có thể khẳng định rằng mô hình nuôi động vật quý hiếm được pháp luật cho phép là một bước đi đúng đắn, hài hòa giữa lợi ích kinh tế và trách nhiệm bảo tồn. Đây là minh chứng rõ ràng cho tư duy phát triển bền vững, khi con người biết dung hòa lợi ích trước mắt với lợi ích lâu dài, gắn sản xuất với bảo vệ môi trường. Và quan trọng hơn cả, chính những người nông dân – những người tưởng chừng gắn liền với đồng ruộng, con trâu, cây lúa – nay đã trở thành những “doanh nhân sinh thái”, góp phần làm giàu cho quê hương, đồng thời làm giàu thêm cho vốn quý của tự nhiên.

Khi bảo tồn được gắn liền với sinh kế, khi mỗi hộ nông dân trở thành một “trạm bảo tồn” nhỏ ngay tại mảnh đất của mình, thì công cuộc bảo vệ động vật hoang dã, bảo vệ sự đa dạng sinh học của Việt Nam chắc chắn sẽ bền vững hơn. Những phần thưởng, danh hiệu mà họ nhận được không chỉ là vinh dự cá nhân, mà còn là sự khẳng định rằng phát triển kinh tế và bảo tồn thiên nhiên hoàn toàn có thể song hành, mang lại những giá trị lâu dài cho cộng đồng và đất nước.

(1).https://vov2.vov.vn/phap-luat/tuyen-truyen-pho-bien-giao-duc-phap-luat-nang-cao-y-thuc-thuong-ton-phap-luat-50560.vov2