Sưa đỏ ở Tuyên Quang, loại cây sánh ngang vàng ròng được bà con 2 thôn này trồng cả rừng

Cả làng trồng sưa

Thôn Đồng Chùa, xã Tân Thanh, Tuyên Quang có 60 hộ thì hầu như nhà nào cũng trồng sưa đỏ. Nhà ít cũng sở hữu vài chục gốc, nhà nhiều tới 200 – 300 cây. Tổng diện tích trồng sưa của thôn ước chừng 6 ha, phần lớn đều đã trên 10 năm tuổi. Những khoảnh đất bằng phẳng được quy hoạch thành hàng lối thẳng tắp, tạo nên một “rừng sưa” hiếm có.

Ông Hà Văn Sơn – Bí thư Chi bộ, Trưởng thôn Đồng Chùa – cho biết: “Trước kia, cả làng chỉ có mấy mẫu ruộng cùng hơn 20 ha soi bãi trồng mía và hoa màu, thu nhập bấp bênh. Từ khi trồng sưa đỏ, đời sống bà con thay đổi hẳn”.

Đến nay, thôn chỉ còn ba hộ nghèo. Năm 2015, người dân còn tự nguyện đóng góp mỗi nhân khẩu 1,5 triệu đồng để bê tông hóa tuyến đường dài 1,2 km dẫn vào làng, con số hiếm thấy ở vùng nông thôn.

“Kho báu lộ thiên” từ cây sưa

Cơ duyên đến với Đồng Chùa bắt đầu từ năm 1994, khi bà Nguyễn Thị Vịnh mang về vài cây giống sưa đỏ từ Vĩnh Phúc trồng thử. Cây phát triển xanh tốt trên đất đá cằn. Đến năm 2004, khi thương lái tìm mua, giá trị thật sự của loại gỗ quý mới lộ rõ. Một cây trong vườn bà Vịnh được trả tới 15 triệu đồng – số tiền đủ để mua hai suất đất mặt đường thời bấy giờ.

Từ đó, phong trào trồng sưa lan khắp làng. Những vườn sưa đỏ giờ đây đã mang lại nguồn thu nhập đáng kể: năm 2018, gia đình ông Hà Văn Luyện bán một cây sưa 15 năm tuổi được 310 triệu đồng; một hộ khác cũng thu về 230 triệu đồng từ một cây duy nhất để đầu tư sản xuất.

Theo người dân, giá gỗ sưa hiện vẫn dao động từ vài triệu đồng/kg, càng để lâu năm giá trị lõi càng cao. Nhiều thương lái sẵn sàng trả hàng trăm triệu cho một gốc lớn, song phần lớn bà con vẫn kiên nhẫn giữ lại, coi đó như một khoản “tiền gửi ngân hàng” sinh lãi theo thời gian.

Nhiều xã bén duyên với cây quý

Một cây sưa trong vườn sưa hơn 2000 cây sưa trưởng thành của ông Thắng tại thôn Đồng Danh. Ảnh: Đào Thanh

Không chỉ dừng lại ở Đồng Chùa, hiệu quả từ cây sưa đỏ còn lan sang nhiều địa phương khác trong tỉnh. Ở xã Hàm Yên, ông Nông Văn Thắng, thôn Đồng Danh, cũng là một trong những nông dân tiêu biểu bén duyên với loài cây quý này. Ông Thắng dành đất vườn và triền đồi để trồng hàng trăm gốc sưa đỏ, nhiều cây đã trên chục năm tuổi, cho giá trị kinh tế cao.

Ông chia sẻ, trồng sưa vừa cho bóng mát, vừa là “của để dành” cho con cháu. “Một cây sưa già có thể đổi được cả căn nhà khang trang, nên tôi coi vườn sưa như vốn liếng tích lũy lâu dài”, ông Thắng nói.

Xanh bóng sưa, đỏ sắc no ấm

Không chỉ mang lại giá trị kinh tế, rừng sưa Đồng Chùa cùng những vườn sưa ở Hàm Yên, Sơn Dương đang tạo nên diện mạo mới cho nông thôn Tuyên Quang: xanh hơn, giàu hơn và nhiều hi vọng hơn.

Nhờ gắn bó với loại cây được mệnh danh “quý tộc của các loài gỗ”, nhiều hộ dân đã thoát nghèo, hướng tới cuộc sống sung túc. Ông Hà Văn Sơn khẳng định: “Chỉ một thời gian ngắn nữa thôi, Đồng Chùa sẽ không còn hộ nghèo. Cây sưa đỏ đã thật sự trở thành ‘kho báu’ của làng”.