Trám đen, nguồn thu nhập cao cho người dân miền núi.
Với giá trị kinh tế cao, quả trám đen từ lâu được xem là đặc sản ẩm thực vungd núi, gắn bó với đời sống miền sơn cước từ bao đời nay, mang lại nguồn thu nhập ổn định cho nông dân. Trám đen là cây thân gỗ lâu năm. Mỗi cây trưởng thành có thể cho hàng chục kg quả, còn những cây cổ thụ trên 50 năm tuổi có thể mang lại 5–15 triệu đồng trong một mùa.
 |
| “Trám đen là loại cây dễ trồng, thích hợp với vùng đồi núi Hương Sơn, hiện nay trám đen được xem là sản phẩm hàng hóa nên người dân tiếp tục ươm giống phát triển để cải thiện thu nhập gia đình. (Ảnh: Xuân Bắc) |
Bắt đầu từ giữa tháng 8 và kéo dài đến cuối tháng 10. Người dân tập trung thu hoạch để bán cho thương lái, giá trám đen tại vườn dao động 60.000–70.000 đồng/kg. Giá bán sỉ khoảng 80.000 đồng/kg, sau sơ chế lên 100.000–110.000 đồng/kg. “Năm ngoái, có thời điểm một quả trám được mua tới 2.000 đồng,” một người dân cho biết.
Vào mùa, thương lái tấp nập đổ về Hương Sơn. Chị Huế, một đầu mối thu mua, chia sẻ: “Mỗi ngày tôi gom 2–3 tạ trám, sau khi trừ chi phí, thu nhập còn khoảng 500.000 đồng. Hàng tiêu thụ rất nhanh, không lo tồn đọng.”
 |
| Giá trám đen tại vườn dao động 60.000–70.000 đồng/kg. Giá bán sỉ khoảng 80.000 đồng/kg, sau sơ chế lên 100.000–110.000 đồng/kg, được người dân ví như vàng đen. (Ảnh: Xuân Bắc) |
Đặc sản ẩm thực và dược liệu quý
Không chỉ bán tươi, quả trám còn được chế biến thành nhiều món dân dã như trám kho cá, trám kho thịt, xôi trám, trám muối… Các món ăn này ngày càng phổ biến, được ưa chuộng cả trong và ngoài tỉnh.
Ngoài ra theo Đông y, trám đen có nhiều công dụng: Sinh tân, giải độc, chữa đau họng, giải rượu. Nhờ giá trị dinh dưỡng và dược liệu, trám đen ngày càng khẳng định vị thế đặc sản được người tiêu dùng tìm mua. Những năm gần đây, nhờ đầu ra ổn định, trám đen được nhiều hộ dân lựa chọn phát triển thành cây trồng chủ lực. Không chỉ mang lại nguồn thu cao, cây trám còn góp phần phủ xanh đất đồi, cải thiện môi trường sinh thái.
 |
| Trám đen không chỉ là đặc sản ẩm thực trên bàn ăn mà là loài dược liệu quý. (Ảnh: CTV) |
Một hộ dân xã Kim Hoa chia sẻ: “Trước chỉ trồng vài cây quanh vườn để ăn. Nay thương lái thu mua ổn định, chúng tôi mở rộng diện tích, mỗi năm thu được vài chục triệu đồng. Trám dễ chăm sóc, ít sâu bệnh, cho quả đều đặn nhiều năm.”
Theo cán bộ nông nghiệp huyện Hương Sơn, cây trám phù hợp với thổ nhưỡng miền núi, ít tốn công chăm sóc, hiệu quả kinh tế bền vững. Đây được coi là hướng đi giúp đồng bào miền núi Hà Tĩnh phát triển sinh kế, vươn lên thoát nghèo.
Trước đây, người dân vùng núi Hương Sơn trồng trám chủ yếu để phục vụ bữa ăn gia đình. Quả trám có thể chế biến thành nhiều món ngon lạ miệng như trám om, trám muối, xôi trám đen, trám nhồi thịt, canh trám nấu gà… Với bà con, cây trám không chỉ mang lại nguồn thu nhập mà còn là một phần văn hóa, gắn bó lâu đời với đời sống nơi miền sơn cước.
Những năm gần đây, khi nhu cầu thị trường tăng, nhiều hộ dân đã chuyển hướng: thu mua, sơ chế và chế biến trám thành sản phẩm đa dạng, mang hương vị đặc trưng riêng. Một số cơ sở đầu tư kho bảo quản, máy móc hiện đại thay thế quy trình thủ công, đảm bảo an toàn thực phẩm. Quả trám được đóng gói hút chân không, chế biến thành trám muối, gắn nhãn mác và mã QR truy xuất nguồn gốc, bước đầu đưa vào chuỗi OCOP, cửa hàng đặc sản vùng miền, từng bước khẳng định thương hiệu trên thị trường. Về lâu dài, trám đen Hương Sơn hoàn toàn có thể trở thành sản phẩm chủ lực, gia tăng giá trị kinh tế, đồng thời khơi dậy tinh thần giữ nghề và gìn giữ giống cây truyền thống.
 |
Sản phẩm trám đen Hương Sơn được công nhận sản phẩm OCOP 3 sao cấp tỉnh. (Ảnh: Quang Toản) |
Trám đen Hương Sơn không gây ấn tượng bởi sự sang trọng hay lạ lẫm, mà chinh phục thực khách bằng hương vị tự nhiên, gắn liền với văn hóa và lịch sử địa phương. Giữ cây trám là giữ một phần bản sắc. Phát triển sản phẩm từ trám không chỉ là nâng tầm đặc sản, mà còn là cách gìn giữ hồn cốt văn hóa và mở ra cơ hội làm giàu bền vững cho người dân miền núi.
Trám đen có tên khoa học Canarium nigrum Engl, thuộc thân gỗ, cây cao nhất 30 m, thấp nhất hơn 10 m. Quả mọc ở trên các cành nhỏ, khi mới mọc ra màu trắng, sau đó chuyển sang màu xanh, lúc chín màu đen.
Toàn huyện Hương Sơn hiện có trên 2.000 cây cho sản lượng hàng năm từ 25-30 tấn, riêng xã Sơn Ninh có hơn 300 cây, sản lượng hàng năm đạt từ 15-20 tấn, chiếm 2/3 sản lượng của cả huyện Hương Sơn cũ.
“Trám đen là loại cây dễ trồng, thích hợp với vùng đồi núi Hương Sơn, mỗi năm thu hoạch trong vòng khoảng 2 tháng, bắt bầu từ khoảng tháng 7 âm lịch. Trước đây, người dân ít để ý chăm bón, bởi trồng từ 5 - 6 năm mới cho thu hoạch. Bây giờ, trám đen được xem là sản phẩm hàng hóa nên người dân tiếp tục ươm giống phát triển để cải thiện thu nhập gia đình. Hiện toàn xã có hơn 350 hộ trồng trám đen, mỗi hộ cho thu nhập từ 5 - 40 triệu đồng vào mùa thu hoạch. Một cán bộ xã cho biết thêm”.
