Trong nhiều năm qua, điện mặt trời mái nhà đã nổi lên như một xu hướng năng lượng xanh được đông đảo hộ gia đình, doanh nghiệp, nhà vườn hưởng ứng. Lợi ích nhìn thấy rõ ràng: tận dụng nguồn năng lượng sạch, tiết kiệm chi phí điện, giảm áp lực cho hệ thống điện quốc gia, đồng thời góp phần giảm phát thải khí nhà kính, ứng phó với biến đổi khí hậu. Chính từ nhu cầu đó, các mái nhà ở đô thị, nông thôn, trang trại nông nghiệp hay khu công nghiệp ngày càng xuất hiện dày đặc những tấm pin năng lượng mặt trời.
 |
| Điện mặt trời mái nhà đã nổi lên như một xu hướng năng lượng xanh được đông đảo hộ gia đình, doanh nghiệp, nhà vườn hưởng ứng. - (Ảnh AI minh họa) |
Hiện cả nước có khoảng 103.000 dự án điện mặt trời mái nhà, tổng công suất lắp đặt hơn 9.500 MW. Theo Quy hoạch điện VIII điều chỉnh, Việt Nam đặt mục tiêu đến 2030, 50% các tòa nhà công sở và 50% nhà dân sử dụng điện mặt trời mái nhà tự sản, tự tiêu.
Tuy nhiên, sự phát triển nhanh chóng cũng đặt ra những vấn đề không nhỏ. Không ít hệ thống được lắp đặt theo kiểu tự phát, thiếu tính toán kỹ thuật, không tuân thủ quy định quản lý, dẫn đến những sự cố cháy nổ, rò rỉ điện, mất an toàn cho người sử dụng và ảnh hưởng đến toàn bộ lưới điện khu vực. Trong bối cảnh đó, yêu cầu đăng ký điện mặt trời mái nhà không đơn thuần là để quản lý hành chính, mà còn là nền tảng để đảm bảo an toàn cộng đồng và vận hành ổn định của hệ thống điện quốc gia.
Quy định đăng ký/ thông báo (Đăng ký) lắp điện mặt trời mái nhà hiện nay được thiết kế theo hai hướng, tương ứng với hai loại hình hệ thống.
Thứ nhất là hệ thống điện mặt trời tự tiêu thụ, không đấu nối với lưới điện quốc gia. Đây là hình thức phổ biến đối với các hộ gia đình, nhà vườn hoặc doanh nghiệp nhỏ, chủ yếu dùng để cung cấp điện trực tiếp cho nhu cầu chiếu sáng, nấu nướng, tưới tiêu, sưởi ấm hoặc làm mát. Dù không bán điện lên lưới, việc đăng ký vẫn cần thiết bởi các cơ quan chức năng phải nắm bắt tổng thể công suất nguồn điện phân tán trong xã hội, đồng thời hướng dẫn người dân tuân thủ tiêu chuẩn kỹ thuật lắp đặt, phòng chống rủi ro về điện. Người sử dụng sẽ phải chuẩn bị thông tin cơ bản về công suất lắp đặt, thiết bị sử dụng, sơ đồ đấu nối nội bộ và gửi tới cơ quan điện lực địa phương để được xác nhận. Sự phối hợp này giúp cả người dân và ngành điện đều yên tâm về tính an toàn, đồng thời tránh được những nguy cơ pháp lý nếu sau này phát sinh sự cố.
Thứ hai là hệ thống điện mặt trời mái nhà có đấu nối với hệ thống điện quốc gia và có bán điện. Đây là mô hình ngày càng được nhiều doanh nghiệp, hộ gia đình và trang trại quan tâm bởi vừa tự sử dụng điện, vừa có thể bán phần dư thừa cho ngành điện, tạo thêm nguồn thu nhập ổn định. Tuy nhiên, mô hình này đòi hỏi quy trình chặt chẽ hơn. Theo đó, cá nhân, tổ chức lắp đặt cần nộp hồ sơ đăng ký với Sở Công Thương hoặc điện lực địa phương, bao gồm thông tin về chủ đầu tư, công suất hệ thống, bản vẽ thiết kế, phương án đấu nối. Sau đó, ngành điện sẽ tiến hành khảo sát thực địa, đánh giá khả năng kết nối, yêu cầu điều chỉnh nếu cần để đảm bảo tiêu chuẩn kỹ thuật và an toàn.
Khi hoàn tất lắp đặt, hệ thống sẽ được nghiệm thu, ký biên bản xác nhận và cập nhật vào cơ sở dữ liệu quản lý của EVN. Chỉ khi trải qua đầy đủ quy trình này, hệ thống điện mặt trời mái nhà mới chính thức được phép vận hành và tham gia giao dịch bán điện. Điều đó không chỉ đảm bảo quyền lợi của người dân khi ký kết hợp đồng mua bán điện, mà còn tạo sự minh bạch, tránh tình trạng tranh chấp hoặc mất an toàn trong quá trình vận hành.
Tạp chí Việt Nam hương sắc trân trọng giới thiệu đến bạn đọc quy trình đăng ký các hình thức lắp đặt điện mặt trời mái nhà theo đúng quy định pháp luật hiện hành. Từ hệ thống tự tiêu thụ, không đấu nối với lưới điện quốc gia, đến các mô hình có hòa lưới và bán điện cho EVN, mỗi hình thức đều có thủ tục riêng, vừa đơn giản, minh bạch vừa bảo đảm an toàn cho cộng đồng và vận hành ổn định hệ thống điện quốc gia.
Dưới đây là quy trình đăng ký:
 |
| Quy trình đăng ký Điện mặt trời không đấu nối với hệ thống điện Quốc gia . - (Ảnh: EVN) |
 |
| Quy trình đăng ký Điện mặt trời có đấu nối với hệ thống điện Quốc gia không có nhu cầu bán điện dư trong quá trình sử dụng. - (Ảnh: EVN) |
 |
| Quy trình đăng ký Điện mặt trời có đấu nối với hệ thống điện Quốc gia có nhu cầu bán điện dư trong quá trình sử dụng cho Công ty điện lực. - (Ảnh: EVN) |
 |
| Những thông tin quan trọng khác bạn cần biết về Điện mặt trời. - (Ảnh: EVN) |
Sự phân định rõ hai quy trình đăng ký cho hai loại hình điện mặt trời mái nhà cho thấy nỗ lực của Nhà nước và ngành điện trong việc vừa khuyến khích phát triển năng lượng tái tạo, vừa bảo vệ an toàn cộng đồng. Thực tế, nhiều vụ cháy chập tại hệ thống điện mặt trời lắp đặt tự phát đã gióng lên hồi chuông cảnh báo. Nếu không có quy định thống nhất, không có sự giám sát, hệ quả có thể ảnh hưởng đến cả tính mạng con người và an ninh năng lượng quốc gia. Bởi lẽ, hệ thống điện quốc gia vận hành như một cơ thể thống nhất, bất kỳ sự cố nào từ một điểm nhỏ cũng có thể lan rộng, tạo ra rủi ro mất điện trên diện rộng.
EVN với vai trò trụ cột trong ngành điện đã và đang đảm nhiệm trọng trách không chỉ cung cấp điện cho sản xuất, sinh hoạt, mà còn là “người gác cửa” bảo đảm sự an toàn và ổn định của hệ thống. Việc yêu cầu các hộ gia đình, nhà vườn, doanh nghiệp đăng ký lắp điện mặt trời mái nhà là một bước đi cần thiết, giúp EVN thống kê công suất, điều tiết phụ tải, lập kế hoạch đầu tư và duy trì cân bằng cung – cầu. Đồng thời, chính EVN và các đơn vị điện lực địa phương cũng là nơi hỗ trợ người dân, doanh nghiệp trong suốt quá trình từ tư vấn, kiểm tra đến nghiệm thu. Khi các bên phối hợp chặt chẽ, không chỉ nâng cao tính an toàn, mà còn khơi thông nguồn lực để phát triển năng lượng tái tạo một cách bền vững.
Điều đáng nói là, ý thức chấp hành của người dân và doanh nghiệp chính là nhân tố quyết định. Bởi bất kỳ quy định nào, dù chặt chẽ đến đâu, cũng không thể phát huy tác dụng nếu thiếu đi sự tự giác tuân thủ. Trong lĩnh vực sinh vật cảnh, nhiều hội viên Hội Sinh vật cảnh, nhà vườn đã mạnh dạn lắp đặt điện mặt trời trên mái nhà, vừa phục vụ chiếu sáng, tưới tiêu, vận hành máy móc, vừa góp phần giảm chi phí. Nhưng để phát huy hiệu quả bền vững, các hội viên cũng cần hiểu rõ quy định, tuân thủ quy trình đăng ký và thông báo với cơ quan chức năng, tránh rơi vào tình huống bị xử phạt hoặc gặp rủi ro không đáng có. Điều này không chỉ bảo vệ quyền lợi chính đáng, mà còn thể hiện trách nhiệm với cộng đồng.
Trong góc nhìn rộng hơn, quy định đăng ký điện mặt trời mái nhà còn là một phần trong chiến lược xây dựng nền năng lượng minh bạch và hiện đại. Khi mọi hệ thống đều được thống kê, quản lý, ngành điện mới có dữ liệu chính xác để dự báo nhu cầu, lập kế hoạch phát triển, đầu tư hạ tầng lưới điện. Chính sự minh bạch này tạo tiền đề để phát triển thị trường điện cạnh tranh, nơi người dân, doanh nghiệp có thể tham gia không chỉ với vai trò tiêu thụ mà còn là nhà sản xuất, nhà cung ứng. Đó là bước tiến quan trọng để Việt Nam tiến tới mục tiêu chuyển dịch năng lượng công bằng và bền vững, đáp ứng cam kết giảm phát thải khí nhà kính.
Có thể nói, đăng ký điện mặt trời mái nhà là một quy định mang tính nhân văn, khi đặt lợi ích của từng hộ gia đình trong sự gắn kết với lợi ích chung của cộng đồng. Việc tuân thủ quy định không hề làm mất đi quyền chủ động của người dân, trái lại, còn mang lại sự an tâm khi biết rằng hệ thống của mình được giám sát, kiểm tra và vận hành an toàn. Người dân, doanh nghiệp, nhà vườn vừa được hưởng lợi từ nguồn năng lượng sạch, vừa góp phần bảo vệ môi trường, lại vừa đảm bảo an toàn cho chính mình và cộng đồng.
Trong bối cảnh nhu cầu năng lượng ngày càng tăng, nguồn lực truyền thống như thủy điện, nhiệt điện đang dần bộc lộ hạn chế, điện mặt trời mái nhà trở thành một giải pháp quan trọng để bổ sung nguồn điện, giảm áp lực cho hệ thống. Nhưng để giải pháp này phát huy hiệu quả, không có cách nào khác ngoài việc tuân thủ nghiêm túc các quy định về đăng ký, thông báo. Đây không phải là thủ tục hành chính rườm rà, mà chính là hàng rào an toàn, là nền tảng để phát triển năng lượng tái tạo minh bạch, an toàn và bền vững.
Từ thực tế đó, mỗi hộ gia đình, mỗi hội viên Hội Sinh vật cảnh, mỗi doanh nghiệp, mỗi trang trại nông nghiệp khi lắp đặt điện mặt trời mái nhà cần nhìn nhận rõ trách nhiệm và quyền lợi của mình. Đăng ký hệ thống không chỉ là việc bắt buộc, mà còn là hành động thể hiện ý thức, sự tôn trọng pháp luật và tinh thần đồng hành cùng ngành điện vì sự phát triển chung của đất nước. Khi mỗi tấm pin mặt trời trên mái nhà đều được quản lý minh bạch, an toàn, chúng sẽ không chỉ mang lại ánh sáng cho từng ngôi nhà, từng khu vườn, mà còn góp phần soi sáng con đường phát triển xanh, sạch và bền vững cho cả cộng đồng.
