Lan là một trong những họ hoa lớn và phong phú nhất trên thế giới, với hàng chục ngàn loài khác nhau. Vẻ đẹp độc đáo, màu sắc rực rỡ cùng hình dáng lạ mắt khiến lan luôn được săn lùng và trồng rộng rãi khắp các châu lục. Tại Việt Nam, nơi có hệ sinh thái rừng nhiệt đới phong phú, nhiều loài lan rừng nguyên sơ đã từng là niềm tự hào của hệ thực vật bản địa. Thế nhưng, hiện nay không ít trong số đó đang đứng trước nguy cơ tuyệt chủng và đã được liệt kê vào Sách Đỏ Việt Nam - danh mục những loài cần được bảo vệ nghiêm ngặt.
Dưới đây là những cái tên tiêu biểu trong số các loài lan quý hiếm, nhiều loài chỉ còn được ghi nhận tại một vài địa điểm duy nhất trên cả nước.
 |
| Lan thanh đạm (Coelogyne eberhardtii) Một loài khác mới chỉ được tìm thấy tại Lâm Đồng, lan thanh đạm sống bám trên cây gỗ hoặc trong rừng thông ở độ cao từ 1.400 – 2.150m. Hoa có màu trắng kem, hương thơm dịu, mang nét thanh tao hiếm thấy. |
 |
| Lan tiểu hoàng đỏ (Aerides rubescens) Còn được biết đến với tên gọi dân dã là lan dáng hương hồng nhạn, loài này nở hoa vào tháng 4, mọc trên cành cây rừng ở độ cao 1.000 – 1.800m. Hiện chỉ mới ghi nhận tại tỉnh Lâm Đồng. |
 |
| Lan mật khẩu giả (Cleisostomopsis eberhardtii) Sinh sống trong rừng mưa nhiệt đới ở độ cao 1.400 – 1.800m, lan mật khẩu giả thường bám trên cành cây thông hoặc cây gỗ khác tại Đà Lạt (Lâm Đồng). Hoa có hình dáng thanh thoát và màu sắc nhẹ nhàng. |
 |
| Lan mật khẩu Bì Đúp (Acampe bidoupensis) Mới được phát hiện ở Lâm Đồng, loài lan này sống bám trong rừng thưa từ độ cao 200 đến 1.500m. Tên gọi “Bì Đúp” gắn với khu vực Bidoup – Núi Bà, một trong những vùng sinh thái quan trọng của Việt Nam. |
 |
| Lan kiến cò (Habenaria praetermissa) Một loài lan đất mọc ở độ cao thấp (100 – 200m), từng được phát hiện tại Hà Nam. Hoa nở vào tháng 10 với màu trắng xanh dịu nhẹ. Ngoài Việt Nam, loài này còn có ở Trung Quốc. |
 |
| Lan huyết nhung trung (Renanthera annamensis) Có sắc đỏ rực rỡ như tên gọi, loài lan này sống bám trên thân cây rừng tại Đà Lạt (Lâm Đồng), ở độ cao 1.200 – 1.600m. Sự hiếm có và vẻ đẹp độc đáo khiến loài này được giới chơi lan cực kỳ săn đón. |
 |
| Lan hoàng thảo ý thảo (Dendrobium gratiosissimum) Sở hữu hoa màu hồng tím ngọt ngào, lan ý thảo sống trên thân cây gỗ ở rừng nhiệt đới, độ cao khoảng 1.500m. Loài này xuất hiện tại Quảng Trị, Gia Lai, Kon Tum, Lâm Đồng và một số quốc gia lân cận. |
 |
| Lan hoàng thảo Tam Đảo (Dendrobium daoense) Ra hoa từ tháng 4 đến 6, loài lan này đặc trưng bởi hình thái thanh mảnh, sinh trưởng trên cây lớn trong rừng nguyên sinh ở độ cao từ 900 – 1.200m, thuộc các tỉnh Thái Nguyên và Vĩnh Phúc. |
 |
| Lan hoàng thảo Gia Lu (Dendrobium nobile var. alboluteum) Một nhánh hiếm của loài hoàng thảo nobile, lan Gia Lu có hoa trắng pha vàng, mọc bám trên cây gỗ ở độ cao khoảng 1.200m, hiện chỉ ghi nhận ở Gia Lai. |
 |
| Lan hoàng thảo bạch hỏa hoàng (Dendrobium bellatulum) Thường nở rộ vào tháng 7 – 8, lan bạch hỏa hoàng có mặt tại Kon Tum, Lâm Đồng và nhiều nước trong khu vực như Ấn Độ, Trung Quốc, Myanmar, Thái Lan. Loài này sinh trưởng trên các thân cây lớn, kể cả những cây thông già, ở độ cao từ 600 – 1.500m. |
 |
| Lan hành Averyanov (Bulbophyllum averyanovii) Là một trong những loài đặc hữu hiếm hoi chỉ ghi nhận được tại Chư Pah (Gia Lai), lan hành Averyanov sống bám trên thân cây trong rừng rậm nhiệt đới ở độ cao 600 – 900m. Loài này nổi bật bởi hình dáng kỳ lạ và sắc hoa quyến rũ. |
 |
| Lan đơn hành hai màu (Monomeria dichroma) Sở hữu vẻ đẹp dịu dàng, loài lan này thường nở vào tháng 4, phân bố rải rác từ Cao Bằng, Lâm Đồng đến Khánh Hòa, Kon Tum. Chúng sinh trưởng ở độ cao từ 700 – 2.250m và có thể tái sinh từ chồi lẫn hạt. |
 |
| Lan kim tuyến Sa Pa (Anoectochilus chapaensis) được ví như “báu vật của núi rừng Tây Bắc”, loài lan này ra hoa vào khoảng tháng 10 – 12 mỗi năm. Chúng mọc rải rác dưới tán rừng ẩm, ưa bóng mát, ở độ cao từ 1.500 – 1.800m. Hiện được tìm thấy chủ yếu ở Sa Pa (Lào Cai) và Bạch Mã (Thừa Thiên - Huế). |
Bích Bông
