Ấu trùng ruồi lính đen (Black Soldier Fly - BSF) có khả năng tiêu hóa và chuyển đổi tới 70% rác thải hữu cơ thành protein và lipid. Nhờ đó, chúng không chỉ góp phần xử lý môi trường mà còn tạo ra nguồn thức ăn cho chăn nuôi, phân bón, mở ra ngành công nghiệp trị giá hàng tỷ USD. Theo dự báo của Meticulous Research (5/2025), đến năm 2035, thị trường này có thể đạt 5,6 tỷ USD.
Đầu năm 2025, chính quyền thành phố Sydney đã hợp tác với doanh nghiệp công nghệ môi trường, sử dụng ấu trùng ruồi lính đen để xử lý rác sinh hoạt. Chỉ trong hai tháng, khoảng 90 tấn thực phẩm dư thừa đã được xử lý hoàn toàn.
Thị trưởng Clover Moore cho biết các bãi chôn lấp của thành phố sắp đầy, trong khi quá trình phân hủy rác lại sinh ra khí mê-tan – loại khí nhà kính mạnh gấp 25 lần CO₂. Nhờ BSF, Sydney kỳ vọng trong một năm có thể xử lý 500 tấn rác hữu cơ từ hơn 22.000 hộ gia đình, đồng thời giảm phát thải và tạo ra nguồn protein cho thủy sản, gia cầm cũng như phân bón hữu cơ.
 |
| Ấu trùng ruồi lính đen. Ảnh: Nick Langley, City of Sydney. |
Theo Food Times, mỗi tấn rác hữu cơ có thể cho ra 200–250 kg ấu trùng BSF, dùng để sản xuất thức ăn chăn nuôi. Credence Research ghi nhận năm 2022, quy mô thị trường BSF toàn cầu đạt 541,5 triệu USD và dự kiến đạt 3,88 tỷ USD vào 2028, với tốc độ tăng trưởng 32,5%/năm.
Nhiều quốc gia đã sớm khai thác mô hình này. Châu Âu cho phép sử dụng bột protein BSF cho thủy sản và gia cầm từ năm 2017, sau đó mở rộng sang chăn nuôi lợn. Singapore, Trung Quốc, Hàn Quốc và UAE cũng có nhiều cơ sở sản xuất quy mô công nghiệp. Tại UAE, ấu trùng được xử lý trong 10 ngày, sau đó sấy khô và chiết xuất thành dầu phục vụ sản xuất nhiên liệu hàng không.
Việt Nam phát sinh khoảng 60.000 tấn rác thải sinh hoạt mỗi ngày, trong đó 60–70% là hữu cơ. Phần lớn vẫn được xử lý bằng chôn lấp, đốt hoặc ủ compost. Mô hình BSF vì vậy được xem là hướng đi tiềm năng.
Năm 2023, Entobel – một công ty từ Singapore – đã xây dựng nhà máy sản xuất protein từ BSF tại Vũng Tàu, công suất 10.000 tấn mỗi năm, được đánh giá là lớn nhất châu Á. Theo đồng sáng lập Alex de Caters, Việt Nam có lợi thế khí hậu phù hợp và ngành thủy sản phát triển mạnh, trở thành thị trường hấp dẫn cho mô hình này.
Ấu trùng BSF dễ nuôi, vòng đời ngắn, không gây hại nếu phát tán ra ngoài môi trường. Ở quy mô nhỏ, chúng có thể xử lý hầu hết loại rác hữu cơ. Trong mô hình công nghiệp, để đảm bảo chất lượng, nguồn thức ăn cho ấu trùng phải ổn định. Tại Vũng Tàu, Entobel đặt nhà máy gần Heineken để tận dụng ngũ cốc thải từ sản xuất bia làm nguyên liệu nuôi ruồi.
Ngoài protein, quá trình nuôi BSF còn cho ra phân bón hữu cơ. Theo Mordor Intelligence, thị trường phân bón hữu cơ toàn cầu ước đạt 13,39 tỷ USD năm 2025 và có thể đạt 17,83 tỷ USD vào 2030. Điều này giúp nông dân và doanh nghiệp có thêm nguồn thu kép: vừa từ protein, vừa từ phân bón.
Nghiên cứu đăng trên Research Gate cho thấy sản xuất 1 kg bột protein BSF phát thải khoảng 0,5 kg CO₂e, thấp hơn nhiều so với 3,7 kg CO₂e khi sản xuất 1 kg bột cá. Điều này mở ra khả năng giảm đáng kể khí thải trong ngành chăn nuôi Việt Nam, vốn tiêu thụ hơn 23 triệu tấn thức ăn mỗi năm và chủ yếu nhập khẩu bột cá, khô đậu nành.
Tuy nhiên, để phát triển bền vững, ngành BSF tại Việt Nam cần có khung pháp lý rõ ràng, chuẩn hóa sản phẩm. Bên cạnh đó, người chăn nuôi và người tiêu dùng vẫn còn ít thông tin về protein từ côn trùng. Thách thức khác là công nghệ: từ điều kiện nuôi ấu trùng đến khâu thu hoạch, sấy và chế biến bột đều đòi hỏi đầu tư dây chuyền hiện đại, điều mà các startup trong ngành còn gặp khó do hạn chế vốn.
