Khai mạc lễ hội của làng nghề hoa cây cảnh lâu đời nhất Việt Nam
Sáng 9/02/2025 (12 tháng giêng), tại ngôi đình thờ Thành Hoàng làng và ông Tổ làng nghề hoa cây cảnh Vị Khê, xã Nam Điền, huyện Nam Trực (Trước 2023 là xã Điền Xá, từ 2024, đã sáp nhập 3 xã, gồm các xã: Điền Xá, Nam Toàn, Nam Mỹ, lấy tên xã Nam Điền (tên cũ của xã từ năm 1953)). đã diễn ra khai mạc lễ hội hoa, cây cảnh Vị Khê năm 2025. Đây là lễ hội truyền thống của nhân dân địa phương nhằm tưởng nhớ, tri ân công đức của ông Tổ nghề Tô Trung Tự - người đã truyền dạy nghề trồng hoa cây cảnh cho người dân nơi đây làm kế sinh nghiệp lâu dài. Đây là lễ hội thường niên do Hội Sinh vật cảnh Nam Định phối hợp cùng UBND xã Nam Điền, huyện Nam Trực tổ chức.
Tham dự buổi khai mạc lễ hội, có TS Nguyễn Hữu Vạn - Chủ tịch Hội Sinh vật cảnh Việt Nam, ông Nguyễn Mạnh Quỳnh - Phó chủ tịch, Tổng thư ký Hội Sinh vật cảnh Việt Nam, ông Nguyễn Sinh Tiến - Giám đốc sở NN&PTNT tỉnh Nam Định, cùng các lãnh đạo huyện Nam Trực, lãnh đạo Hội Sinh vật cảnh tỉnh Nam Định, Hội Sinh vật cảnh huyện Nam Trực, Lãnh đạo Liên minh HTX Việt Nam tỉnh Nam Định... cùng đông đảo đại diện doanh nghiệp, nhà vườn, nhân dân và du khách trong và ngoài tỉnh.
Làng nghề Vị Khê, thuộc xã Nam Điền, huyện Nam Trực, tỉnh Nam Định, nổi tiếng là cái nôi của nghề trồng hoa và cây cảnh ở Việt Nam. Với lịch sử hình thành và phát triển hơn 800 năm, làng nghề này không chỉ là niềm tự hào của người dân địa phương mà còn là biểu tượng văn hóa truyền thống và sự sáng tạo bền bỉ qua nhiều thế hệ.
Theo tài liệu lịch sử, nghề trồng hoa và cây cảnh tại Vị Khê, năm Kỷ Tỵ (1209) quan Thượng phẩm phụng ngự Phạm Bỉnh Di bị giết, tướng của Bỉnh Di là Quách Bốc đem quân nổi loạn chiếm kinh thành. Vua Lý Cao Tông cùng Thái Tử Sảm chạy về Hải Ấp (nay là Hưng Nhân - Thái Bình) ở nhà Trần Lý, thấy con gái Trần Lý là Trần Thị Dung sinh đẹp bèn lấy làm vợ rồi phong cho Trần Lý chức Minh tự, phong cho Tô Trung Tự - cậu ruột của Trần Thị Dung chức Điện tiền Chỉ huy sứ. Mùa xuân năm Tân Mùi (1211) Thái tử Sảm lên ngôi là Lý Huệ Tông. Nhà vua lập Trần Thị Dung là Nguyên phi, Tô Trung Tự được phong chức Thái uý phụ chính. Cũng vào năm Tân Mùi, Thái Uý Tô Trung Tự đến Nguyễn Gia Trang, thấy nơi đây là vùng đất đẹp, ruộng đất phù sa màu mỡ, dân cư thuần phác nên đã cho lập Hành Cung để đi lại. Thái Uý đem quân tu sửa Toà thành gần chợ Bình Giã thành một toà thành kiên cố để phòng thủ, ông còn cho đào con sông nhỏ vào phía nam chợ để thuyền buôn đi lại dễ dàng. Về sống tại đây, Tô Trung Tự ngoài việc khuyến khích sản xuất mở rộng nghề nông trang, ông còn dạy nhân dân địa phương trồng hoa cây cảnh làm kế sinh nghiệp.
Để tưởng nhớ công lao của Tô Trung Tự, người dân Vị Khê lập đình thờ và tôn ông làm Ông Tổ nghề. Hằng năm, vào ngày mùng 4 tháng Giêng âm lịch, dân làng tổ chức lễ giỗ để tri ân ông. Nghi thức này không chỉ là sự tri ân về mặt tâm linh mà còn là cách để kết nối các thế hệ trong việc gìn giữ nghề truyền thống.
Trải qua những thăng trầm của lịch sử, làng nghề Vị Khê không ngừng phát triển và hoàn thiện. Thời nhà Trần, nghề trồng hoa và cây cảnh tại đây được triều đình phong kiến rất trọng dụng, phục vụ nhu cầu trang trí tại các cung điện và phủ đệ. Cây cảnh Vị Khê nổi tiếng không chỉ vì hình dáng độc đáo mà còn nhờ kỹ thuật chăm sóc tỉ mỉ và sự sáng tạo không ngừng của các nghệ nhân.
Đặc biệt, trong thời kỳ phong kiến, Vị Khê còn được biết đến như một trung tâm cung cấp cây cảnh và hoa quý cho các triều đình, vương phủ. Những loại cây cảnh tại đây không chỉ có giá trị thẩm mỹ mà còn mang ý nghĩa phong thủy sâu sắc, tạo nên sức hút đặc biệt với các tầng lớp thượng lưu.
Bước sang thời kỳ hiện đại, làng nghề Vị Khê tiếp tục khẳng định vị thế của mình trong nền kinh tế nông nghiệp – thương mại. Nghề trồng hoa, cây cảnh không chỉ dừng lại ở sản xuất để phục vụ trong nước mà còn mở rộng ra thị trường quốc tế. Các sản phẩm của làng được xuất khẩu sang nhiều quốc gia, góp phần quảng bá thương hiệu hoa cây cảnh Việt Nam.
Đáng chú ý, các thế hệ nghệ nhân tại Vị Khê không ngừng sáng tạo, kết hợp những kỹ thuật truyền thống với công nghệ hiện đại để tạo ra những tác phẩm cây cảnh độc đáo. Các cuộc thi tạo thế, tạo dáng cây cảnh cũng được tổ chức thường xuyên, vừa là cơ hội giao lưu, học hỏi, vừa là dịp để tôn vinh những giá trị văn hóa và nghệ thuật mà nghề này mang lại.
Ngoài ra, lễ hội Hoa cây cảnh Vị Khê, tổ chức hàng năm từ ngày 12-16 tháng Giêng âm lịch, đã trở thành điểm nhấn văn hóa đặc biệt. Đây là dịp để các nghệ nhân và người dân địa phương giới thiệu các tác phẩm cây cảnh tinh xảo, thu hút hàng nghìn du khách từ khắp nơi về tham dự. Lễ hội không chỉ là không gian văn hóa, tâm linh mà còn là nơi thúc đẩy giao thương và phát triển du lịch làng nghề.
Trong bối cảnh hội nhập và đổi mới, làng nghề Vị Khê đang đứng trước cơ hội và thách thức lớn. Chính quyền địa phương và người dân đã có nhiều nỗ lực để bảo tồn và phát triển làng nghề một cách bền vững. Các chương trình hỗ trợ, khuyến khích sáng tạo nghệ thuật và bảo vệ môi trường đã được triển khai nhằm giữ gìn nét đẹp truyền thống, đồng thời nâng cao giá trị kinh tế của nghề.
Làng nghề Vị Khê không chỉ là nơi khởi nguồn của nghệ thuật cây cảnh mà còn là biểu tượng cho sự sáng tạo, lao động cần cù của người Việt. Với bề dày lịch sử và sự phát triển không ngừng, làng nghề này xứng đáng là niềm tự hào của dân tộc, góp phần đưa văn hóa Việt Nam vươn xa trong kỷ nguyên mới.
Lễ hội hoa cây cảnh Vị Khê: Nét đẹp văn hóa truyền thống
Lễ hội hoa cây cảnh Vị Khê là dịp để người dân địa phương tưởng nhớ công lao của ông tổ nghề, đồng thời là cơ hội quảng bá giá trị văn hóa và nghệ thuật của làng nghề ra thế giới. Lễ hội được chia thành hai phần chính: phần lễ và phần hội, mỗi phần đều mang ý nghĩa và màu sắc riêng biệt.
Phần lễ của lễ hội diễn ra với các nghi thức trang nghiêm, thể hiện lòng biết ơn đối với tổ tiên. Các nghi thức tế lễ như Tế Nam Quan, Tế Nữ Quan và rước hoa cây cảnh về Đình làng đều được thực hiện theo truyền thống, mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc.
Đặc biệt, nghi thức rước hoa cây cảnh là điểm nhấn quan trọng của lễ hội. Những cây cảnh được chọn làm lễ vật phải trải qua quá trình tuyển chọn nghiêm ngặt, tuân thủ các quy định khắt khe của làng. Cây phải do chính người dân Vị Khê trồng, chăm sóc và tạo thế ngay trên đất làng, đảm bảo thể hiện được tinh hoa của nghề trồng cây cảnh truyền thống.
Phần hội của lễ hội hoa cây cảnh Vị Khê mang đến không khí sôi động, tràn đầy sức sống với nhiều hoạt động hấp dẫn như trưng bày hoa cây cảnh, biểu diễn văn nghệ, tổ chức các trò chơi dân gian và thi tay nghề tạo thế cây cảnh.
Những tác phẩm cây cảnh được trưng bày tại lễ hội không chỉ đẹp về hình thức mà còn mang ý nghĩa biểu tượng, phản ánh triết lý sống hài hòa giữa con người và thiên nhiên. Đây cũng là dịp để các nghệ nhân giao lưu, học hỏi và khẳng định tay nghề, đồng thời quảng bá sản phẩm của mình tới du khách gần xa.
Giá trị văn hóa, nghệ thuật và thúc đẩy kinh tế địa phương
Lễ hội hoa, cây cảnh Vị Khê không chỉ là sự kiện văn hóa truyền thống mà còn là cầu nối giữa nghệ thuật và đời sống. Những giá trị văn hóa và nghệ thuật của lễ hội không chỉ thể hiện qua các nghi thức, hoạt động mà còn ẩn chứa trong từng chi tiết của các tác phẩm cây cảnh.
Với sự phát triển mạnh mẽ của làng nghề, lễ hội hoa, cây cảnh Vị Khê đã trở thành động lực quan trọng thúc đẩy kinh tế địa phương. Hàng năm, lễ hội thu hút hàng nghìn du khách trong và ngoài nước, mang lại nguồn thu lớn từ du lịch và bán các sản phẩm cây cảnh.
Ngoài ra, lễ hội còn góp phần nâng cao giá trị thương hiệu của làng nghề, mở rộng thị trường tiêu thụ cho các sản phẩm cây cảnh. Nhiều nghệ nhân Vị Khê đã xuất khẩu sản phẩm của mình ra nước ngoài, góp phần quảng bá hình ảnh văn hóa Việt Nam tới bạn bè quốc tế.
Lễ hội hoa, cây cảnh Vị Khê, là một sự kiện văn hóa đặc sắc, góp phần bảo tồn và phát triển làng nghề truyền thống trong bối cảnh hiện đại. Đây không chỉ là dịp để tri ân Tô Trung Tự – ông tổ làng nghề trồng hoa cây cảnh, mà còn là cầu nối giữa quá khứ và hiện tại, góp phần duy trì và phát huy những giá trị văn hóa lâu đời của dân tộc.
Lễ hội mang đậm bản sắc văn hóa làng nghề với các nghi thức như Tế Nam Quan, Tế Nữ Quan, và đặc biệt là nghi thức rước hoa cây cảnh - một điểm nhấn độc đáo. Những cây cảnh được chọn làm lễ vật phải được trồng, chăm sóc và tạo dáng công phu ngay tại đất làng Vị Khê. Đây là biểu tượng của sự tôn kính, đồng thời thể hiện tinh thần sáng tạo và khéo léo của người dân địa phương. Qua các nghi lễ, lễ hội không chỉ bảo tồn những giá trị văn hóa nguyên gốc mà còn khơi dậy niềm tự hào về truyền thống làng nghề, thúc đẩy tinh thần đoàn kết cộng đồng.
Phần hội của lễ hội là một không gian mở, nơi hội tụ các hoạt động văn hóa, nghệ thuật, và nghề thủ công. Những tác phẩm hoa cây cảnh độc đáo được trưng bày không chỉ thể hiện tài năng của các nghệ nhân mà còn phản ánh lịch sử phát triển của làng nghề suốt hơn 800 năm qua. Các cuộc thi tay nghề, tạo thế cây cảnh hay biểu diễn văn nghệ và trò chơi dân gian không chỉ mang lại sự sôi động cho lễ hội mà còn là cơ hội để quảng bá văn hóa làng nghề Vị Khê đến với du khách trong và ngoài nước.
Không chỉ dừng lại ở ý nghĩa văn hóa, lễ hội hoa cây cảnh Vị Khê còn đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Lễ hội là dịp để các nhà vườn và nghệ nhân quảng bá sản phẩm, thúc đẩy giao thương, tạo ra nguồn thu nhập đáng kể. Nghề trồng hoa cây cảnh, với nền tảng từ thời Lý, đã lan rộng khắp cả nước, góp phần nâng cao vị thế của làng nghề Vị Khê trên bản đồ văn hóa và kinh tế Việt Nam.
Trong bối cảnh hiện đại, lễ hội không chỉ là nơi bảo tồn những giá trị truyền thống mà còn là nguồn cảm hứng để thế hệ trẻ tiếp tục phát triển nghề. Với sự quan tâm của chính quyền và cộng đồng, lễ hội hoa cây cảnh Vị Khê đã trở thành một điểm đến văn hóa, tâm linh và du lịch sinh thái hấp dẫn, đóng góp tích cực vào việc gìn giữ di sản văn hóa dân tộc trong kỷ nguyên mới.
Lễ hội hoa cây cảnh Vị Khê chính là minh chứng sống động cho sự kết nối giữa truyền thống và hiện đại, tạo động lực phát triển bền vững cho làng nghề và cộng đồng địa phương.
Lễ hội là nơi lưu giữ và trao truyền những bí quyết nghề truyền thống từ thế hệ này sang thế hệ khác. Các nghệ nhân lớn tuổi luôn sẵn sàng chia sẻ kinh nghiệm, kỹ thuật tạo thế cây độc đáo cho lớp trẻ, giúp bảo tồn và phát triển làng nghề trong bối cảnh hiện đại.
Đồng thời, lễ hội còn là dịp để người dân và du khách nhìn lại quá khứ, tri ân công lao của tổ tiên, từ đó khơi dậy tinh thần tự hào dân tộc và ý thức trách nhiệm trong việc gìn giữ những giá trị truyền thống.
Tầm nhìn và định hướng phát triển làng nghề hoa, cây cảnh Vị Khê trong kỷ nguyên mới
Trong thời đại công nghiệp hóa và hiện đại hóa, làng nghề hoa cây cảnh Vị Khê đang đối mặt với nhiều thách thức nhưng cũng có nhiều cơ hội để phát triển.
Người dân Vị Khê không ngừng áp dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất để nâng cao chất lượng sản phẩm, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thị trường. Nhiều mô hình nhà vườn hiện đại đã được xây dựng, kết hợp giữa sản xuất cây cảnh và du lịch sinh thái, tạo ra giá trị kinh tế bền vững.
Bên cạnh đó, chính quyền địa phương cũng đặc biệt quan tâm, đầu tư vào cơ sở hạ tầng và công tác quảng bá, giúp làng nghề Vị Khê phát triển toàn diện hơn.
Lễ hội hoa cây cảnh Vị Khê không chỉ là biểu tượng của làng nghề truyền thống mà còn là cầu nối giữa truyền thống và hiện đại. Thông qua lễ hội, người dân Vị Khê không chỉ giữ gìn được bản sắc văn hóa mà còn khẳng định vị thế của mình trong bối cảnh hội nhập quốc tế.
Với những giá trị độc đáo và ý nghĩa sâu sắc, lễ hội hoa cây cảnh Vị Khê không chỉ là niềm tự hào của người dân Nam Trực mà còn là điểm đến hấp dẫn cho du khách muốn khám phá văn hóa Việt Nam. Trong kỷ nguyên mới, lễ hội hứa hẹn sẽ tiếp tục phát triển, góp phần nâng cao vị thế của làng nghề Vị Khê và thúc đẩy sự phát triển bền vững của đất nước.
Để giữ vững vị thế làng nghề truyền thống hàng đầu, Vị Khê cần tập trung vào việc bảo tồn giá trị văn hóa và nâng cao chất lượng sản phẩm. Đồng thời, cần đẩy mạnh quảng bá thương hiệu, mở rộng thị trường tiêu thụ và thúc đẩy hợp tác quốc tế để phát triển bền vững.
Trong tương lai, lễ hội hoa cây cảnh Vị Khê sẽ tiếp tục được tổ chức quy mô hơn, không chỉ để tôn vinh giá trị truyền thống mà còn nhằm thúc đẩy du lịch văn hóa, du lịch sinh thái và du lịch làng nghề. Đây chính là hướng đi đúng đắn để làng nghề Vị Khê tiếp tục phát triển mạnh mẽ trong kỷ nguyên mới.
Lễ hội hoa cây cảnh Vị Khê không chỉ là minh chứng cho sự trường tồn của làng nghề truyền thống mà còn là niềm tự hào của người dân Việt Nam. Với sự quyết tâm và nỗ lực không ngừng, làng nghề Vị Khê chắc chắn sẽ tiếp tục tỏa sáng, đóng góp vào sự phát triển kinh tế, văn hóa và xã hội của đất nước.
Phạm Hùng
