Nghệ An: Bản Hoa Tiến dệt giấc mơ đưa thổ cẩm Thái ra thế giới

Sinh ra giữa tiếng lách cách khung cửi, nghệ nhân Sầm Thị Bích (59 tuổi, bản Hoa Tiến, xã Châu Tiến, Nghệ An) gắn đời mình với sợi tơ, lá chàm và hoa văn cổ truyền của người Thái. Với bà, thổ cẩm không chỉ là trang phục mà là ký ức văn hóa của cả bản mường.

Ở mỗi nếp nhà sàn, khung cửi từng là “người bạn đời” của phụ nữ Thái, là thước đo sự khéo léo và phẩm hạnh. Nhưng có thời điểm, nghề dệt bị lãng quên khi vải công nghiệp phổ biến. “Như một phần hồn người Thái bị thất lạc,” bà Bích nhớ lại.

Nghệ nhân Sầm Thị Bích và chị em trong hợp tác xã làng nghề thổ cẩm Hoa Tiến. Ảnh: Thành Cường.

Năm 1992, khi địa phương triển khai khôi phục nghề dệt truyền thống, bà Bích là một trong những người đầu tiên đứng ra tập hợp chị em, học lại hoa văn cổ và kỹ thuật nhuộm màu từ nghệ nhân Sầm Thị Viên – “kho báu sống” của vùng.

Năm 2010, Hợp tác xã Làng nghề thổ cẩm Hoa Tiến được thành lập, mở ra hướng phát triển bền vững, vừa bảo tồn giá trị văn hóa, vừa tạo thu nhập ổn định cho phụ nữ bản địa, đồng thời xây dựng thương hiệu thổ cẩm riêng của vùng.

Sản phẩm mang thương hiệu Hoa Tiến Brocade đã có mặt tại Hà Nội, TP.HCM, Đà Nẵng, Quảng Ninh và xuất khẩu sang Pháp, Đức, Nhật Bản, Lào.

Mỗi thành viên hợp tác xã thu nhập 2,5 – 3,5 triệu đồng/tháng, doanh thu hằng năm khoảng 600 triệu đồng.

Ngày 3/6/2025, nghề dệt thổ cẩm của người Thái Nghệ An được chính thức công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Không chỉ dừng lại ở nghề dệt, bà Bích còn sáng lập “Bảo tàng Pỉ Noọng” tại bản Nưa để giới thiệu khung cửi, váy áo và họa tiết truyền thống. Đây cũng là điểm trải nghiệm dệt vải, thưởng thức văn hóa bản mường cho du khách.

Riêng giai đoạn đầu 2024 – đầu 2025, bản Hoa Tiến đón gần 7.000 lượt khách, mang lại hơn 5,6 tỷ đồng.

Bà Bích là “người giữ hồn nghề”, còn con gái bà – Sầm Thị Tình – đảm nhận truyền thông và thương mại số. Các buổi livestream bên khung cửi giúp kết nối khách hàng trong và ngoài nước, nhất là giới trẻ.

Sự kết hợp giữa truyền thống và công nghệ đã tạo nên bước chuyển mới cho thổ cẩm Hoa Tiến.

Ngày 3/6/2025, nghề dệt thổ cẩm của người Thái Nghệ An được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Với bà Bích, đó là thành quả của hơn 30 năm kiên trì, là lời khẳng định rằng tiếng khung cửi sẽ còn vang mãi.

Từ căn nhà nhỏ ở Châu Tiến, một phụ nữ Thái đã dệt nên giấc mơ lớn: bản mường no ấm, văn hóa được nối dài và sắc thổ cẩm Việt Nam bước ra thế giới.