Quả la hán – Thảo dược thân leo độc đáo từ vùng núi cao
Quả la hán, tên khoa học là Siraitia grosvenorii, là loài thảo mộc thân leo, mọc tua cuốn, thường dựa vào các cây khác để vươn lên đón ánh sáng. Cây thuộc họ bầu bí, có thân dài từ 1 đến 3 mét, lá hình tim nhọn, dài khoảng 10–20 cm, rộng 3,5–12 cm. Hoa mọc thành chùm từ 3–5 bông, cánh mỏng, màu vàng nhạt.
Loại cây này có nguồn gốc từ Quảng Tây và Quế Lâm (Trung Quốc), hiện nay được trồng phổ biến ở Nam Trung Quốc và Bắc Thái Lan. Tại Việt Nam, la hán được gieo trồng nhiều ở vùng núi Tây Bắc như Lào Cai, Sơn La..., và trở thành một trong những đặc sản thường gặp tại các chợ phiên địa phương.
 |
| Quả la hán còn được gọi là “giả khổ qua” hay “la hán quả”. |
Quả la hán còn được gọi là “giả khổ qua” hay “la hán quả”. Quả có hình tròn hoặc hơi dài như quả trứng, đường kính khoảng 5–8 cm. Khi còn tươi, quả có màu xanh lục; sau khi phơi hoặc sấy khô sẽ chuyển sang màu nâu vàng hoặc nâu sẫm, vỏ ngoài bóng và phủ lớp lông mịn, giòn, có thể bóp vỡ bằng tay. Phần thịt bên trong xốp, màu trắng, chứa nhiều hạt tròn, có rãnh nhỏ ở giữa.
 |
| Sau khi phơi hoặc sấy khô sẽ chuyển sang màu nâu vàng hoặc nâu sẫm, vỏ ngoài bóng và phủ lớp lông mịn, giòn, có thể bóp vỡ bằng tay. |
La hán quả thường được thu hoạch từ tháng 7 đến tháng 9 hàng năm. Những quả chín già, kích thước lớn và khi lắc phát ra tiếng kêu sẽ được chọn để hái và phơi khô. Hiện nay, loại quả này được bán phổ biến tại Việt Nam dưới dạng quả khô nguyên trái hoặc các chế phẩm dùng trong thực phẩm và dược liệu.
Quả la hán – Tác dụng chữa bệnh và lợi ích cho sức khỏe hằng ngày
Hiện nay, quả la hán được bán với giá khoảng 200.000 đồng/kg tại các chợ quê, trong khi ở các thành phố lớn hoặc cửa hàng đặc sản, giá có thể dao động từ 400.000 đến 500.000 đồng/kg.
Trong Đông y, quả la hán là vị thuốc có tính mát, vị ngọt, tác động đến phế và đại tràng. Nhờ đó, nó có công dụng thanh nhiệt, nhuận phế, nhuận tràng và hỗ trợ tiêu hóa. Loại quả này thường được dùng để hỗ trợ điều trị các bệnh như cảm sốt, ho gà, viêm họng, viêm khí quản, lao phổi, táo bón, tiểu đường. Liều dùng phổ biến là từ 9–15 gram/ngày, có thể sắc hoặc hãm như trà để uống.
 |
| Trong Đông y, quả la hán là vị thuốc có tính mát, vị ngọt, tác động đến phế và đại tràng. |
Đặc biệt, nhờ chứa saponin tritecpen có vị ngọt tự nhiên, quả la hán là lựa chọn phù hợp cho người bị tiểu đường, có thể dùng làm nước uống thay thế đường tinh luyện.
Uống nước la hán hằng ngày giúp kháng khuẩn, chống lão hóa và hỗ trợ phòng ngừa ung thư. Ngoài ra, nó còn làm dịu niêm mạc họng, rất hữu ích với người bị viêm thanh quản, viêm họng, hoặc thường xuyên phải sử dụng giọng nói như giáo viên, ca sĩ, MC…
Với hàm lượng calo và chỉ số đường huyết thấp, quả la hán còn được dùng như một chất tạo ngọt tự nhiên trong chế biến thực phẩm và đồ uống. Trên thị trường hiện có nhiều sản phẩm từ quả la hán như nước giải khát hoặc dạng quả khô để pha uống.
Một số bài thuốc và món ăn từ quả la hán:
Nước la hán: 1–2 quả nghiền nhỏ, hãm như trà hoặc nấu nước uống hằng ngày. Hỗ trợ tốt cho người bị cảm nắng, mất tiếng, táo bón.
Nước la hán hạnh nhân: 1 quả la hán và 10g hạnh nhân sắc lấy nước uống. Dùng cho người viêm phế quản, ho đờm.
Nước la hán mứt hồng: kết hợp 1 quả la hán và 1 quả mứt hồng, nấu sắc uống trong ngày. Tốt cho người ho gà, dị ứng.
Nước la hán bàng đại hải: 1 quả la hán cùng 2–3 hạt bàng đại hải, sắc lấy nước uống. Hữu ích với người bị táo bón, nhiệt ruột.
Siro bối mẫu la hán: gồm 10g xuyên bối mẫu và 1 quả la hán, có thể thêm đường hoặc mật, sắc kỹ chia 2 lần uống trong ngày. Dùng cho người viêm khí quản, ho khan, lao phổi.
Canh la hán: 50g quả la hán và 100g thịt nạc nấu kỹ thành canh. Món ăn hỗ trợ điều trị lao phổi, dùng ăn kèm cơm hằng ngày.
