Trong ẩm thực Việt, món canh chua từ lâu đã trở thành một phần không thể thiếu trong bữa cơm gia đình, đặc biệt là những ngày hè oi nóng. Hương vị chua thanh của món ăn giúp giải nhiệt, kích thích vị giác và tạo cảm giác dễ chịu. Nếu như người miền Bắc quen thuộc với quả sấu làm gia vị nấu canh, thì ở miền Nam, người dân đang dần ưa chuộng một loại quả khác – thanh trà. Loại quả này không chỉ mang lại hương vị mới lạ, thanh mát, được nhiều người đánh giá là “ngon hơn cả sấu”, mà còn có giá thành phải chăng, chỉ khoảng 50.000 – 65.000 đồng/kg.
 |
Thanh trà còn có tên gọi khác là chanh chà hay sơn trà, thuộc họ Xoài (Anacardiaceae), có nguồn gốc từ các quốc gia Đông Nam Á. Ở Việt Nam, loài cây này từng mọc tự nhiên tại các vùng đồi núi, sau đó được đưa về trồng phổ biến trong vườn nhà, đặc biệt là tại miền Tây Nam Bộ, nơi khí hậu và thổ nhưỡng thuận lợi để cây sinh trưởng.
Cây thanh trà là loại thân gỗ lớn, có thể cao từ 8 – 10m, tán lá xanh mướt, xòe rộng khoảng 3m. Mỗi năm, cây thường ra hoa hai lần, cách nhau khoảng một tháng. Quả thường được thu hoạch từ tháng Chạp đến tháng Hai âm lịch. Đặc điểm thú vị là trái chín không đồng loạt, có thể lưu trên cây khoảng nửa tháng, giúp người trồng thu hái dần.
Quả thanh trà có hình trứng gà nhỏ, khi non vỏ xanh bóng, lúc chín chuyển sang vàng cam rực rỡ. Phần thịt quả mọng nước, vị chua dịu pha ngọt nhẹ, vừa ăn trực tiếp vừa thích hợp để làm nước giải khát, mứt hoặc gia vị nấu canh chua. Nhiều bà nội trợ nhận xét, canh chua nấu bằng thanh trà có hương vị dịu mát, không gắt như sấu, đem lại trải nghiệm ẩm thực nhẹ nhàng và tinh tế hơn.
 |
Không chỉ chinh phục thực khách bằng hương vị, thanh trà còn được các chuyên gia dinh dưỡng đánh giá cao. Trong quả chứa nhiều vitamin A, B6, cùng khoáng chất thiết yếu và lượng chất xơ dồi dào. Loại quả này có tác dụng hỗ trợ tiêu hóa, cải thiện thị lực, tăng cường sức đề kháng và còn có khả năng chống viêm tự nhiên. Với hàm lượng calo thấp, thanh trà cũng phù hợp cho người muốn duy trì cân nặng lành mạnh.
 |
Ngoài giá trị ẩm thực và dinh dưỡng, cây thanh trà còn được coi là biểu tượng của sự sung túc, thịnh vượng trong quan niệm phong thủy. Quả chín có màu vàng cam – gam màu gắn với tài lộc, năng lượng tích cực và sự phát triển. Những chùm quả sai trĩu cành không chỉ gợi hình ảnh “đơm hoa kết trái” mà còn được xem như dấu hiệu may mắn về con cháu, công danh và sự nghiệp.
Trong vườn nhà, thanh trà vừa là cây bóng mát, vừa tạo cảnh quan đẹp mắt. Điểm đáng chú ý, đây là loài cây thân gỗ lâu năm, chỉ cần trồng một lần là có thể thu hoạch trong nhiều thập kỷ. Khi đến mùa quả, cây thường sai trĩu cành, thậm chí “cả họ ăn cũng không hết”.
Người trồng có thể nhân giống thanh trà bằng hai cách: gieo hạt hoặc chiết cành. Nếu gieo từ hạt, cây cần khoảng 10 năm mới ra quả. Ngược lại, chiết cành giúp rút ngắn thời gian xuống còn 3 – 5 năm. Dù vậy, để cây đạt năng suất cao và bền bỉ, thường phải từ 20 – 50 năm.
 |
Một số lưu ý quan trọng khi trồng và chăm sóc:
Đất trồng: Cây có thể sống trên nhiều loại đất, từ đất thịt, đất đỏ bazan đến phù sa. Tuy nhiên, đất lý tưởng là loại tơi xốp, giàu dinh dưỡng, thoát nước tốt, độ pH khoảng 5,5 – 6,5.
Ánh sáng: Thanh trà là cây ưa sáng, nên trồng ở nơi đón ánh nắng trực tiếp để quang hợp hiệu quả.
Tưới nước: Tháng đầu sau khi trồng cần tưới đều đặn hàng ngày. Vào mùa khô, cây cần thêm nước để tránh héo, trong khi mùa mưa phải giảm tưới để tránh úng rễ.
Bón phân: Trước khi trồng, bón lót 1 – 3kg phân hữu cơ mỗi hố. Trong năm đầu, bón thúc NPK 20-20-15 khoảng 0,5 – 1kg/gốc, lặp lại 3 – 4 tháng/lần. Sang năm thứ hai, tiếp tục bón 0,3 – 0,5kg NPK vào đầu và cuối mùa mưa. Từ năm thứ ba trở đi, khi cây bắt đầu ra quả, cần bón 4 đợt: sau thu hoạch, trước ra hoa, khi quả mới đậu và lúc quả ổn định.
Cắt tỉa: Nên tỉa cành định kỳ 2 – 3 tháng/lần, loại bỏ cành mọc rậm để tán thông thoáng, cây khỏe mạnh và sai quả hơn.
Với những ưu điểm vượt trội từ hương vị, dinh dưỡng đến phong thủy, thanh trà đang dần trở thành lựa chọn mới trong ẩm thực và trong đời sống tinh thần của nhiều gia đình. Chỉ cần trồng một cây trong vườn, bạn không chỉ có nguồn trái cây sạch, tươi ngon cho cả gia đình, mà còn mang về biểu tượng của sự sung túc, an lành và thịnh vượng cho ngôi nhà.
