Phát hiện do nhóm nghiên cứu của Trung tâm Nhiệt đới Việt - Nga ghi nhận trong quá trình khảo sát khu hệ nấm tại đảo Ba Mùn. Hai loài nấm có tên khoa học là Omphalotus nidiformis và Neonothopanus nambi, đều thuộc họ Omphalotaceae – nhóm nấm nổi tiếng với khả năng phát quang sinh học.
Đây là kết quả sơ bộ trong đề tài “Khu hệ nấm rừng nhiệt đới Việt Nam: Đa dạng phân loại, sinh thái và cấu trúc, chức năng”.
Omphalotus nidiformis, còn được gọi là “nấm ma”, có hình dạng dạng quạt hoặc phễu, màu trắng, kem, xám hoặc vàng nhạt, tùy thuộc vào loại gỗ mục mà nấm ký sinh. Mép mũ nấm thường cuốn xuống khi già, phiến nấm nhạt màu hơn thân. Chúng thường mọc thành cụm trên gỗ mục ở các khu rừng ẩm.
Loài nấm này có thể phát ra ánh sáng xanh dịu trong bóng tối, đặc biệt rõ rệt sau các trận mưa, khi độ ẩm trong rừng tăng cao. Ánh sáng phát ra là kết quả của phản ứng giữa enzym luciferase và hợp chất luciferin, tương tự hiện tượng phát sáng ở đom đóm.
 |
| Nấm Omphalotus nidiformis trong tối có chiếu đèn và tối hoàn toàn. Ảnh:Trung tâm Nhiệt đới Việt - Nga. |
Cùng họ với O. nidiformis, loài Neonothopanus nambi cũng phát ra ánh sáng màu xanh lục từ cả hệ sợi và quả thể. Khả năng phát quang của loài nấm này thu hút sự quan tâm lớn từ giới khoa học.
Năm 2019, các nhà nghiên cứu quốc tế đã giải mã thành công cơ chế phát sáng của N. nambi, qua đó phát hiện một loại protein luciferase mới. Nghiên cứu này mở ra hướng ứng dụng sinh học, từng được thử nghiệm trên cây thuốc lá vào năm 2020 nhằm tạo ra thực vật phát sáng.
Tuy có vẻ ngoài ấn tượng, cả hai loài nấm nói trên đều chứa độc tố, không thể sử dụng làm thực phẩm. Nếu ăn phải, có thể gây đau bụng, nôn mửa và tiêu chảy nghiêm trọng. Các chuyên gia khuyến cáo người dân và du khách không thu hái hay ăn nấm mọc trong rừng, đặc biệt vì hai loài nấm này có hình dạng gần giống nấm sò – một loài nấm ăn phổ biến.
 |
| Nấm Neonothopanus nambi trong tối có chiếu đèn và tối hoàn toàn. Ảnh:Trung tâm Nhiệt đới Việt - Nga. |
Vườn quốc gia Bái Tử Long nằm trên địa bàn huyện Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh, tiếp giáp phía Bắc vịnh Hạ Long. Khu vực này có địa hình đa dạng, gồm rừng nhiệt đới, rừng đá vôi, hệ sinh thái biển và vùng ven đảo, là nơi sinh sống của hơn 2.400 loài sinh vật, trong đó có hơn 100 loài quý hiếm.
Việc phát hiện hai loài nấm phát quang tại đây góp phần làm phong phú thêm dữ liệu về đa dạng sinh học của Vườn quốc gia Bái Tử Long, đồng thời khẳng định vai trò của khu vực trong nghiên cứu và bảo tồn hệ sinh thái đặc hữu của Việt Nam.
