Xu hướng phủ xanh không gian sống trong các tòa chung cư hiện đại giữa lòng đô thị

Từ ban công xanh đến hành lang sinh thái – những giải pháp thiết kế thân thiện với thiên nhiên

Trong bối cảnh các đô thị ngày càng mở rộng về chiều cao, mảng xanh tại mặt đất ngày càng trở nên quý giá thì những “khoảng xanh lơ lửng” giữa tầng không lại đang là lựa chọn sáng tạo và thiết thực. Tại nhiều khu chung cư hiện đại, việc tích hợp cây xanh vào không gian sống đã không còn là xu hướng xa xỉ mà trở thành một tiêu chí sống mới – sống xanh, sống gần thiên nhiên và sống có trách nhiệm với môi trường.

Một trong những giải pháp phổ biến hiện nay là vườn treo – nơi các chậu cây được bố trí khéo léo theo phương đứng, tiết kiệm diện tích và vẫn đảm bảo hiệu quả thẩm mỹ lẫn môi trường. Giàn dây leo – thường được đặt tại ban công hoặc bức tường hướng Tây – giúp giảm bức xạ nhiệt, cản gió bụi và tạo nên một tấm rèm xanh tự nhiên cho căn hộ.

Khay trồng rau đa năng

Với những chung cư có thiết kế mở, logia được tận dụng để trồng cây cảnh, hoa kiểng, thậm chí cả vườn rau nhỏ phục vụ sinh hoạt gia đình. Tường xanh (green wall) cũng là một lựa chọn được nhiều gia đình trẻ yêu thích, đặc biệt tại các căn hộ có tường bê tông trống trải, dễ hấp thụ nhiệt.

Tuy nhiên, việc phủ xanh trong những không gian nhỏ hẹp, nhiều gió, ít nắng như các căn hộ tầng cao không đơn thuần là chuyện “mua cây về đặt”. Sự lựa chọn giống cây phù hợp là yếu tố tiên quyết. Với ban công nắng gắt, cây chịu hạn tốt như xương rồng, sen đá, dừa cạn, lan ý sẽ là lựa chọn lý tưởng.

Những khu vực ít nắng, ẩm hơn lại thích hợp với trầu bà, lưỡi hổ, vạn niên thanh. Cây leo như sử quân tử, hoa giấy hay thiên lý không chỉ bền mà còn dễ tạo hình theo kiến trúc căn hộ. Hệ thống giá treo, chậu thoát nước, tưới nhỏ giọt tự động… đều cần được tính toán để vừa tiết kiệm công chăm sóc, vừa không ảnh hưởng đến kết cấu tòa nhà hay gây ảnh hưởng tới căn hộ bên dưới.

Không gian xanh tại KĐT Ecopark.

Vai trò của kiến trúc sư và kỹ sư xây dựng trong thiết kế mảng xanh ngày càng trở nên rõ rệt. Những dự án bất động sản cao cấp hiện nay không chỉ giới thiệu diện tích sử dụng, số phòng ngủ mà còn quảng bá không gian xanh như một điểm cộng lớn: từ ban công đủ rộng để đặt vườn rau nhỏ, hành lang rộng trồng cây cảnh đến tầng mái thiết kế thành vườn cộng đồng. Việc thiết kế mảng xanh đòi hỏi kiến trúc sư phải tính toán hướng nắng, thông gió, cấp thoát nước, kết cấu chịu tải và cả hệ thống phòng cháy chữa cháy – những yếu tố đặc thù không thể bỏ qua trong nhà cao tầng.

Một góc tại KĐT Ecopark.

Ecopark, khu đô thị sinh thái rộng 500 ha tại Hưng Yên, là mô hình tiên phong về kiến trúc xanh ở Việt Nam. Hơn 20% diện tích dự án dành cho cây xanh, mặt nước với hơn 1 triệu cây, tạo chất lượng không khí tương đương New Zealand. Dự án nổi bật với logia trồng cây, sân vườn tầng mái và các hành lang phủ xanh. Solforest Ecopark – toà tháp vườn đứng cao nhất Đông Nam Á – là điểm nhấn kiến trúc. Ecopark từng giành nhiều giải thưởng quốc tế.

Ở TP.HCM, khu căn hộ Diamond Lotus Riverside nổi bật với thiết kế “vườn treo đứng” trải dọc theo mặt ngoài tòa nhà, giúp giảm nhiệt độ tới 2–3 độ C cho từng căn hộ. Dù ở quy mô nhỏ hơn, một số chung cư như Ecohome 3, Vinhomes Smart City, hay các dự án của Khang Điền, Nam Long… đều đang từng bước tích hợp mảng xanh vào từng chi tiết thiết kế.

Không gian xanh trên cao không chỉ là giải pháp chống nắng nóng đô thị mà còn là yếu tố tạo nên bản sắc riêng cho từng công trình. Những giải pháp thiết kế hướng đến thiên nhiên sẽ là chìa khóa để không gian sống trở nên nhân văn, bền vững và gần gũi hơn giữa lòng thành phố vốn ngày càng đông đúc.

Khi cư dân chung tay làm xanh không gian sống – khởi đầu từ những điều giản dị

Thiết kế chỉ là một phần khởi đầu, còn sự bền vững của mảng xanh nơi chung cư phần lớn đến từ nỗ lực chung của cộng đồng cư dân. Những chậu cây dù được đặt chỉn chu đến đâu cũng sẽ khô héo nếu không được chăm sóc thường xuyên, và những góc vườn đẹp đẽ nhất cũng có thể trở thành gánh nặng nếu thiếu đi tinh thần gìn giữ. Vì vậy, khi nói đến không gian sống xanh tại chung cư, không thể không nhắc đến vai trò quan trọng của chính những người sống trong đó.

Chất lượng không khí tại KĐT Ecopark đang dần cải thiện.

Ở nhiều khu căn hộ hiện đại, việc cư dân tự tay trồng và chăm sóc cây đã trở thành một phần của lối sống hàng ngày. Từ những giỏ rau treo ngoài ban công cho bữa cơm sạch, đến chậu hoa nhỏ trên bậu cửa sổ, hay khóm cây cảnh đặt nơi hành lang – mỗi đóng góp nhỏ đều mang đến tác động tích cực cho cộng đồng. Đặc biệt, trong bối cảnh dịch bệnh từng khiến người dân phải giãn cách kéo dài, những không gian xanh tại nhà đã trở thành chốn “giải tỏa tinh thần” quý giá – nơi thư giãn, thiền định, chăm sóc bản thân và gắn bó với thiên nhiên.

Nhiều chung cư đã xây dựng các hoạt động khuyến khích cư dân làm xanh không gian sống như tổ chức các ngày hội “đổi cây – đổi chậu”, chia sẻ kinh nghiệm chăm sóc cây xanh, hoặc thành lập các nhóm cộng đồng tự quản để cùng nhau tưới cây, vệ sinh hành lang, tạo dựng mảng xanh tập thể. Những hoạt động này không chỉ tăng cường tính kết nối giữa cư dân mà còn góp phần lan tỏa ý thức bảo vệ môi trường, tạo ra sự gắn bó bền vững trong cộng đồng cư dân vốn có thể khá rời rạc, xa lạ.

Hồ bơi tại KĐT Ecopark.

Lợi ích xã hội của việc làm xanh chung cư ngày càng được nhìn nhận rõ ràng hơn. Không gian cây xanh giúp giảm stress, điều hòa tâm lý, hỗ trợ người cao tuổi vận động nhẹ nhàng và tạo điều kiện cho trẻ em gần gũi với tự nhiên. Những buổi sáng tưới cây, chiều trò chuyện bên giàn hoa, tối ngắm vườn rau cùng hàng xóm – tất cả tạo nên một lối sống chậm rãi, đầy tính nhân văn. Không ít cư dân sau khi thấy hiệu quả đã lan tỏa tinh thần xanh đến các khu chung cư khác qua mạng xã hội, các buổi chia sẻ kinh nghiệm hoặc những buổi gặp mặt cộng đồng rất sáng tạo.

Điều đáng mừng là xu hướng này không chỉ tồn tại trong các dự án cao cấp mà ngày càng xuất hiện tại các khu nhà ở xã hội, chung cư giá rẻ – nơi cư dân không cần quá nhiều chi phí để tạo nên một góc xanh. Một giàn mướp leo ban công, một chậu tía tô cạnh cửa sổ, vài nhánh trầu bà thả rủ xuống tường… cũng đủ để không gian trở nên sống động và đầy sức sống. Khi sự xanh hóa được nhân rộng từ những hành động nhỏ nhất, mỗi căn hộ sẽ trở thành một mảnh ghép của một đô thị xanh – nơi mà con người và thiên nhiên có thể cùng tồn tại một cách hài hòa và bền vững.

Xu hướng phủ xanh trong tương lai và vai trò của công nghệ

Cùng với xu hướng phủ xanh truyền thống, công nghệ cũng đóng vai trò ngày càng quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả và tiện lợi cho mảng xanh đô thị. Các hệ thống tưới nước tự động, cảm biến độ ẩm đất, đèn LED trồng cây, và phần mềm quản lý cây trồng đang được áp dụng ngày càng nhiều trong các chung cư hiện đại. Điều này không chỉ giúp giảm bớt gánh nặng chăm sóc cho cư dân mà còn góp phần duy trì sức sống và vẻ đẹp của mảng xanh suốt bốn mùa.

Bên cạnh đó, việc ứng dụng công nghệ xanh như sử dụng vật liệu thân thiện môi trường, hệ thống thu gom và xử lý nước mưa, tận dụng ánh sáng tự nhiên cũng được chú trọng trong thiết kế không gian xanh. Những tòa nhà xanh theo tiêu chuẩn quốc tế như LEED, LOTUS, EDGE không chỉ mang lại lợi ích về môi trường mà còn nâng cao chất lượng sống cho cư dân và giá trị bất động sản.

Tường đứng trong nhà.

Xu hướng phủ xanh không gian sống cũng mở rộng ra các khu vực công cộng trong và xung quanh các tòa chung cư: công viên mini, vườn thiền, đường dạo bộ phủ xanh bằng cây bản địa, khu vui chơi trẻ em trong mảng xanh… Tất cả đều hướng tới mục tiêu xây dựng môi trường sống lành mạnh, thân thiện và bền vững trong lòng đô thị chật chội, ồn ào.

Đáng chú ý, việc phủ xanh không gian sống trong tương lai không thể tách rời khỏi tư duy quy hoạch xanh ngay từ cấp độ đô thị. Các thành phố cần định hướng quy hoạch tổng thể theo mô hình đô thị sinh thái, trong đó cây xanh không còn là yếu tố phụ trợ mà là thành phần cấu trúc chủ đạo.

Những chỉ tiêu về mật độ cây xanh, tỷ lệ không gian xanh công cộng trên đầu người, hành lang xanh kết nối giữa các khu dân cư cần được đưa vào luật hóa và giám sát thực hiện nghiêm túc. Đặc biệt, cần dành các quỹ đất phù hợp để phát triển và bảo vệ các khu vực sinh thái hiện có, không để chúng bị lấn át bởi bê tông hóa thiếu kiểm soát.

Tường cây xanh trong nhà.

Theo PGS.TS. Đặng Văn Hà – Viện trưởng Viện Kiến trúc cảnh quan và Cây xanh đô thị, Trường Đại học Lâm nghiệp; Ủy viên Ban chấp hành Hội Sinh vật cảnh Việt Nam, “Công tác quy hoạch hệ thống không gian xanh cần thực hiện từ giai đoạn quy hoạch chung cho đến quy hoạch chi tiết các phân khu, cần ưu tiên vấn đề cân bằng sinh thái, sự liên thông và bán kính phục vụ đối với cộng đồng dân cư đô thị, cần vận dụng tốt lý luận của lĩnh vực sinh thái cảnh quan trong quy hoạch và thiết kế”. Để một đô thị thực sự trở nên “xanh” không chỉ cần những hàng cây mới trồng, mà cần một tư duy quy hoạch sâu xa, thống nhất và bền vững.

Sử dụng đèn led giả ánh sáng mặt trời giúp rau sinh trưởng tốt.

Việc phủ xanh không gian sống trong các tòa chung cư hiện đại giữa lòng đô thị không chỉ là một xu hướng thiết kế kiến trúc, mà còn là biểu hiện của sự thay đổi trong nhận thức và phong cách sống của người dân đô thị. Từ những ban công nhỏ đến những hành lang xanh, từ tầng mái đến không gian chung, mảng xanh dần trở thành một phần không thể thiếu của tổ ấm, mang lại lợi ích về môi trường, sức khỏe và tinh thần cho cư dân.

Cùng với sự hỗ trợ của các kiến trúc sư, kỹ sư và ứng dụng công nghệ, cũng như sự chung tay của cộng đồng cư dân, không gian sống xanh trong chung cư không chỉ làm dịu đi sự khô cứng của bê tông, mà còn góp phần tạo nên những cộng đồng bền vững, văn minh và nhân văn giữa lòng những đô thị sôi động. Đây chính là hướng đi tất yếu cho sự phát triển nhà ở đô thị trong thế kỷ 21.