Kiến trúc xanh mang tinh thần "xã"
Giữa làn sóng đô thị hóa đang len lỏi vào từng ngóc ngách của xã Cư Ebur – nơi những cư dân xóm Đạo vẫn gìn giữ nếp sống cộng đồng truyền thống – một công trình cà phê đã được hình thành với mục tiêu vượt lên trên vai trò kinh doanh thuần túy. “Cà phê Xã” không chỉ là nơi bán cà phê, mà còn là lời đáp thiết thực cho câu hỏi: Làm thế nào để kiến trúc phục vụ cộng đồng, thay vì phá vỡ những gì cộng đồng đang có?
Công trình hướng đến một không gian mở – nơi con người kết nối với nhau thông qua những tương tác đời thường: trò chuyện, làm việc, thư giãn, và hòa mình vào thiên nhiên. Đó là nơi ký ức, văn hóa và cảnh quan giao hòa trong một tổ chức không gian được tính toán kỹ lưỡng nhưng vẫn giữ được sự thân thuộc, gần gũi.
 |
| Nhóm thiết kế đã định hướng Cà phê Xã là một công trình kiến trúc không chỉ đáp ứng chức năng thương mại mà còn tôn vinh tinh thần đặc trưng của địa phương. |
Giải pháp thiết kế từ chính đời sống bản địa
Cấu trúc nhẹ, rỗng xốp là giải pháp được kế thừa từ mô hình sinh hoạt truyền thống tại Cư Ebur: nhà chính kiên cố kết nối với các không gian phụ phục vụ nhu cầu sinh hoạt và sản xuất. Lối tiếp cận này cho phép công trình “thở”, dễ thích ứng với điều kiện khí hậu và giữ được tinh thần kiến trúc bản địa.
Vật liệu địa phương như gỗ, đất, tre nứa được ưu tiên sử dụng nhằm giảm chi phí, giảm phát thải và tạo mối liên kết chặt chẽ giữa kiến trúc với vùng đất sở tại.
Kiến trúc – cảnh quan – vi khí hậu là một tam giác được tính toán đồng bộ. Công trình được thiết kế để điều hòa khí hậu tự nhiên: mái cao thoáng, nhiều khoảng trống xen kẽ cây xanh, sử dụng hướng gió và ánh sáng tự nhiên một cách tối ưu. Nhờ đó, không gian trở nên mát mẻ, tiết kiệm năng lượng mà vẫn thân thiện, dễ chịu.
 |
| Cà phê Xã là nơi gặp gỡ, giao lưu, từ đó tăng cường sự gắn kết và tương tác xã hội giữa các thành viên trong cộng đồng. |
Tính “Xã” – không gian cà phê cho cộng đồng
Cà phê Xã phát triển theo mô hình mở, nơi ranh giới giữa trong và ngoài gần như bị xóa nhòa – đúng với thói quen của người dân địa phương vốn quen tụ tập ở các quán “cà phê cóc”, bán mở, bán khép kín. Những khoảng sân, mái hiên, góc ngồi trầm lặng hay khu vực trò chuyện sôi nổi đều được sắp đặt có chủ ý, tạo cảm giác thân thuộc cho bất kỳ ai ghé qua.
Đại diện Cà phê Xã chia sẻ: “Chúng tôi không chỉ muốn mở một quán cà phê, mà muốn tạo ra một không gian chung – nơi ai cũng có thể đến, ngồi lại, trò chuyện và kết nối. Lối kiến trúc xanh và vật liệu bản địa giúp chúng tôi tiết kiệm chi phí, nhưng quan trọng hơn, nó khiến quán gần gũi hơn với người dân ở đây. Mọi thứ đều được thiết kế để phục vụ cộng đồng, không phá vỡ nhịp sống vốn có của họ.”
 |
| Cà phê Xã thể hiện được tính quây quần, các không gian liên kết với nhau và được sử dụng một cách đa dạng. |
Cà phê Xã là minh chứng cho cách kiến trúc có thể trở thành chất xúc tác của sự phát triển bền vững. Khi một công trình thương mại có thể làm giàu thêm đời sống tinh thần của cư dân, bảo tồn giá trị văn hóa và mở rộng ý niệm về không gian công cộng, đó cũng là khi kiến trúc đạt đến vai trò xã hội sâu sắc hơn.
Việc giành Giải Vàng Giải thưởng Kiến trúc Quốc gia 2024-2025 là sự ghi nhận xứng đáng cho một công trình dung dị mà có chiều sâu – nơi con người, không gian và ký ức cộng đồng cùng hiện hữu và nâng đỡ lẫn nhau.
