Cadimi là “kẻ thù vô hình” gây thất thoát hàng triệu đô cho ngành sầu riêng Việt
Không sâu bệnh, không trái non, nhưng sầu riêng Việt vẫn rớt giá vì cadimi - kim loại nặng độc hại được phát hiện trong các lô hàng xuất khẩu. Dù là “tội đồ” khiến đơn hàng bị hủy, nhiều nông dân ở các vùng trồng trọng điểm vẫn mù mờ về cadimi: nó là gì, đến từ đâu, gây hại ra sao. Thiếu thông tin, thiếu tập huấn, họ chỉ biết gánh thiệt hại khi thương lái từ chối thu mua.
Theo đại diện Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, cadimi (Cd) là kim loại nặng tự nhiên có trong nhiều loại đất, với hàm lượng thay đổi theo khu vực. Tuy nhiên, nguồn cadimi trong sầu riêng chủ yếu đến từ đất canh tác, nơi chịu ảnh hưởng của quá trình sử dụng phân bón.
 |
| Nông dân thu hoạch sầu riêng ở ĐBSCL - (Ảnh Phong Linh). |
Trong quá trình xử lý ra hoa trái vụ cho sầu riêng - loại cây có nhu cầu dinh dưỡng cao, người trồng thường bón nhiều phân lân. Một số loại phân lân thương mại chứa cadimi ở mức cho phép, nhưng khi dùng quá liều hoặc sai cách, lượng cadimi trong đất sẽ tăng và bị cây hấp thu.
Tại ĐBSCL, đất thường xuyên ngập nước và bị xâm nhập mặn khiến phân lân dễ tan hơn, đặc biệt là super lân. Điều này làm cadimi dễ chuyển thành dạng ion Cd²⁺ hình thái dễ hấp thu qua rễ cây, nhất là trong điều kiện đất bị chua (pH thấp) do canh tác liên tục. Nếu không kiểm soát tốt, cadimi sẽ tích tụ trong trái cây, gây rủi ro cho xuất khẩu. Hiện Trung Quốc kiểm tra cadimi 100% với sầu riêng nhập khẩu, khiến vấn đề này trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.
Tiến sĩ Nguyễn Đăng Nghĩa - chuyên gia nông nghiệp cho biết vấn đề cadimi trong sầu riêng và nông sản Việt đã được cảnh báo từ lâu. Ông đặt câu hỏi vì sao trước đây ít ghi nhận tồn dư cadimi, nhưng nay lại xuất hiện nhiều. Ông nghi ngờ một số lô phân bón nhập khẩu có thể vượt ngưỡng cadimi, trong khi người nông dân thường mua phân bón không rõ nguồn gốc vì thiếu thông tin.
Tuy nhiên, theo quy định, 100% phân bón nhập khẩu đều phải kiểm tra chất lượng và giới hạn hàm lượng cadimi, nên khả năng phân bón chính ngạch bị vượt ngưỡng rất thấp.
 |
| Tiến sĩ Nguyễn Đăng Nghĩa - chuyên gia nông nghiệp - (Ảnh: VTC News). |
Phòng tránh cadimi: Yêu cầu cấp thiết cho ngành sầu riêng Việt Nam
Liên quan đến việc sử dụng chất vàng O và cadimi trong trồng sầu riêng, GS.TS Trần Văn Hậu - nguyên giảng viên cao cấp tại Trường Đại học Cần Thơ, chia sẻ rằng vàng O thường được áp dụng sau khi thu hoạch để bảo quản trái cây.
Tuy nhiên, vấn đề cấp bách hơn và được quan tâm nhiều hiện nay chính là việc kiểm soát cadimi - một kim loại nặng có thể gây hại cho chất lượng sầu riêng và ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng xuất khẩu sản phẩm này ra thị trường quốc tế.
Ông nhấn mạnh rằng các nhà vườn cần phải ghi chép lại toàn bộ quy trình canh tác một cách rõ ràng và minh bạch, đặc biệt là những vùng trồng sầu riêng phục vụ xuất khẩu. Việc này giúp nhà vườn có thể chứng minh được quy trình sản xuất sạch và an toàn khi cần thiết, đồng thời tạo dựng niềm tin với các đối tác nhập khẩu.
 |
| Việc kiểm soát cadimi trong quá trình trồng sầu riêng là vấn đề cấp thiết hiện nay - (Ảnh sưu tầm). |
Bên cạnh đó, Thạc sĩ Lê Thanh Tùng - Phó Chủ tịch Hội Làm Vườn Việt Nam cho biết, ngành chức năng đã triển khai nhiều khuyến cáo quan trọng tới các nhà vườn, doanh nghiệp và cơ sở bảo quản nhằm không sử dụng các chất bị cấm trong quá trình trồng trọt và bảo quản sầu riêng. Ông nhấn mạnh ý thức của người sản xuất là yếu tố tiên quyết để kiểm soát các rủi ro liên quan đến cadimi và các kim loại nặng khác.
Để đảm bảo không có cadimi hoặc các kim loại độc hại khác xuất hiện trong sầu riêng, người trồng cần quản lý chặt chẽ nguồn nguyên liệu đầu vào như phân bón, thuốc bảo vệ thực vật và các sản phẩm hỗ trợ trồng trọt. Việc kiểm tra và truy xuất nguồn gốc các nguyên liệu này phải được thực hiện nghiêm túc nhằm tránh sử dụng phân bón hoặc hóa chất không rõ nguồn gốc, từ đó hạn chế nguy cơ cadimi ngấm vào đất và cây trồng.
Một điểm quan trọng không kém là việc ghi chép trung thực, chi tiết các công đoạn canh tác trong sổ tay kỹ thuật. Th.S Lê Thanh Tùng cảnh báo rằng nếu quá trình ghi chép không chính xác hoặc thiếu trung thực, hậu quả sẽ rất nghiêm trọng.
Một lần sai sót nhỏ trong hồ sơ có thể khiến các đơn hàng xuất khẩu bị hủy bỏ hoặc đình chỉ, gây tổn thất lớn về thời gian và kinh tế. Quá trình đàm phán và lấy lại niềm tin từ thị trường có thể mất tới hàng năm trời, thậm chí nhiều tháng không xuất khẩu được.
Ngoài ra, việc theo dõi và xử lý kịp thời hàm lượng cadimi trong đất canh tác cũng rất cần thiết. Đặc biệt tại các vùng đất dễ bị ảnh hưởng bởi điều kiện môi trường như xâm nhập mặn hay biến đổi pH đất, cần có biện pháp quản lý thích hợp để ngăn chặn cadimi chuyển sang dạng dễ hòa tan, từ đó giảm nguy cơ cây sầu riêng hấp thụ cadimi gây hại.
Cadimi thường tồn tại trong đất ở dạng khó tan, nhưng tại Đồng bằng sông Cửu Long, hiện tượng xâm nhập mặn làm pH đất giảm, khiến cadimi chuyển sang dạng hòa tan và dễ bị cây hấp thu qua rễ.
