Quảng Ngãi, miền đất nắng gió của dải đất miền Trung, được mệnh danh là "xứ ngàn cau" với hơn 2.000ha trồng cau tập trung tại Nghĩa Hành và Sơn Tây. Người dân nơi đây quen với việc bán quả cau cho thương lái, còn mo cau – phần bẹ khô rụng xuống từ cây thường chỉ dùng để nhóm bếp hoặc vứt bỏ.
Vậy mà, anh Nguyễn Văn Tuyến (SN 1984), quê gốc Quảng Ngãi, lớn lên ở Phú Yên, đã nhìn những chiếc mo cau rơi dưới gốc và nghĩ khác.
"Sau khi đọc được tài liệu về việc tái chế mo cau thành vật dụng sinh thái tại Ấn Độ, tôi nhận thấy tiềm năng lớn từ việc sản xuất các vật dụng phục vụ sinh hoạt từ mo cau. Ý tưởng này nếu thành công vừa tăng thu nhập cho người trồng cau, vừa góp phần bảo vệ môi trường...", anh Tuyến nhớ lại.
 |
| Nhờ anh Nguyễn Văn Tuyến mà mo cau - thứ phế phẩm nằm rải rác dưới gốc cây, từng chỉ dùng để nhóm bếp hoặc vứt bỏ, bỗng chốc trở thành nguyên liệu của những chiếc chén, đĩa, hộp cơm thân thiện môi trường. |
Nghĩ là làm, cuối năm 2019, anh Tuyến quyết định từ bỏ công việc kỹ sư giao thông và đầu tư xây dựng cơ sở sản xuất tại huyện Nghĩa Hành - vùng trồng cau lớn nhất Quảng Ngãi. Anh nhập máy móc từ Ấn Độ về lắp ráp, cải tiến cho phù hợp với yêu cầu sản xuất.
Từng chiếc mo cau được anh Tuyến thu mua với giá 1.000 đồng/cái, rửa sạch, ngâm mềm rồi ép nhiệt trong khuôn ở nhiệt độ 80 - 120 độ C. Thành phẩm là những chiếc chén, đĩa, khay đựng thức ăn sinh thái vừa chắc chắn, đẹp mắt, vừa có thể tái sử dụng và không thấm nước. Sau đó, sản phẩm được khử khuẩn bằng tia UV, đóng gói kỹ lưỡng để đủ điều kiện xuất khẩu.
Từ những đơn hàng nhỏ, sản phẩm của anh Tuyến dần có mặt tại các hội chợ nông nghiệp. Năm 2020, một hãng hàng không nội địa bất ngờ đặt mua loạt chén đĩa mo cau cho khoang thương gia.
 |
| Mỗi mo cau có thể cho ra 1 - 5 sản phẩm tùy loại. |
 |
| Các sản phẩm từ mo cau được diệt khuẩn bằng máy chiếu tia UV trước khi đóng gói. |
Từ thành công này, năm 2021, anh Tuyến tiếp tục mở rộng sản xuất. Hiện tại, xưởng của anh Tuyến vận hành 9 máy ép, mỗi tháng cung cấp khoảng 600.000 sản phẩm. Cơ sở tạo việc làm ổn định cho gần 20 lao động địa phương, chủ yếu là phụ nữ và người cao tuổi, với mức thu nhập 6 - 8 triệu đồng/tháng.
Bên cạnh đó, việc thu mua mo cau còn giúp người dân tăng thu nhập, bên cạnh việc bán quả. Từ tháng 3 đến tháng 10 là thời gian mo cau rụng. Trung bình một ha cau cho khoảng 12.500 chiếc mo mỗi năm. Nếu bán với giá 1.000 đồng/cái thì nông dân có thể kiếm thêm 12 - 13 triệu đồng từ thứ từng bị xem là rác.
“Không chỉ là sản phẩm sinh thái, tôi muốn mô hình này mang lại giá trị cho cộng đồng, từ người trồng cau đến người lao động tại quê nhà”, anh Tuyến nói.
 |
 |
| Đến nay anh Tuyến đã tạo ra gần 50 sản phẩm chén, đĩa,... từ mo cau. |
 |
| Mo cau được đưa vào khuôn ép nhiệt tạo hình thành chén, đĩa, thìa, muỗng, khay đựng thức ăn,... với đa dạng hình dáng, kích thước. |
Mỗi chiếc chén, đĩa mo cau có giá chỉ từ 1.000 đến 5.000 đồng và có thể sử dụng lại nhiều lần. Nhờ đặc tính sinh thái và an toàn với môi trường, sản phẩm nhanh chóng chinh phục thị trường quốc tế. Tính đến nay, anh Tuyến đã xuất khẩu hàng trăm nghìn sản phẩm sang Mỹ, Canada, Nhật Bản, Hàn Quốc và Hà Lan, mang lại doanh thu khoảng 2 tỷ đồng mỗi năm.
Dù đã “lên máy bay” và “xuất ngoại”, nhưng tại thị trường trong nước, sản phẩm mo cau vẫn chưa thật sự phổ biến. Giá cả, thói quen tiêu dùng và sức ép từ các sản phẩm nhựa rẻ tiền vẫn là rào cản lớn.
Gần đây, một đoạn video giới thiệu hộp cơm mo cau bất ngờ lan toả mạnh trên mạng xã hội. Từ hiệu ứng đó, anh Tuyến bắt đầu đặt kỳ vọng lớn hơn vào thị trường trong nước, chọn hộp cơm làm sản phẩm chủ lực cho chiến lược sắp tới.
 |
| Hộp cơm làm bằng mo cau. |
“Khởi nghiệp không nhất thiết phải bắt đầu bằng điều gì thật lớn. Có khi, chỉ cần bắt đầu từ một chiếc mo cau bị bỏ quên. Không chỉ là sản phẩm, tôi muốn kể một câu chuyện rằng rác cũng có thể thành tài nguyên, nếu biết nhìn đúng hướng”, anh nói.
Trong thời gian tới, anh Tuyến dự định sẽ tiếp tục nghiên cứu thêm các sản phẩm từ phần lá và thân cau, hướng tới mô hình khai thác toàn diện cây cau và xây dựng chuỗi giá trị bền vững "từ gốc tới ngọn".
