Chuyển đổi số trong lĩnh vực nông nghiệp và đặc sản vùng miền đang trở thành xu hướng tất yếu nhằm nâng cao giá trị sản phẩm, tối ưu hóa chuỗi cung ứng và thúc đẩy thương mại điện tử. Tuy nhiên, khi các tỉnh thành sáp nhập và thay đổi tên gọi địa phương, quá trình này gặp phải nhiều thách thức phức tạp, ảnh hưởng đến nhận diện thương hiệu, truy xuất nguồn gốc, cũng như các yếu tố pháp lý liên quan đến quyền sở hữu trí tuệ và chỉ dẫn địa lý. Những vấn đề này không chỉ tác động đến các đơn vị sản xuất kinh doanh mà còn ảnh hưởng đến toàn bộ hệ sinh thái thương mại số, từ nền tảng thương mại điện tử, logistics đến các tiêu chuẩn xuất khẩu quốc tế.
 |
| Chuyển đổi số cần có chiến lược chuyển đổi số bài bản, từ cập nhật dữ liệu truy xuất nguồn gốc đến xây dựng hệ thống nhận diện thương hiệu mới, nhằm bảo vệ giá trị đặc sản vùng miền trong bối cảnh thay đổi.Ảnh moit.gov.vn |
Khi một sản phẩm nông nghiệp hay đặc sản được định danh theo một địa danh cụ thể, tên gọi đó trở thành một phần quan trọng trong nhận diện thương hiệu. Trong nhiều trường hợp, thương hiệu không chỉ phản ánh chất lượng sản phẩm mà còn gắn liền với lịch sử, văn hóa và truyền thống sản xuất của địa phương đó. Việc thay đổi tên gọi do sáp nhập tỉnh thành có thể gây ra sự xáo trộn đáng kể, làm mất đi lợi thế cạnh tranh vốn có của sản phẩm. Chẳng hạn, một sản phẩm đặc sản nổi tiếng với nhãn hiệu tập thể hoặc chỉ dẫn địa lý gắn liền với tên tỉnh cũ có thể gặp khó khăn trong việc duy trì giá trị thương hiệu khi địa phương thay đổi tên. Người tiêu dùng có thể nhầm lẫn giữa sản phẩm cũ và mới, hoặc thậm chí mất niềm tin vào thương hiệu nếu họ không nhận ra được sản phẩm mà họ từng tin dùng.
Bên cạnh đó, hệ thống truy xuất nguồn gốc – một trong những trụ cột quan trọng của chuyển đổi số nông nghiệp – cũng bị ảnh hưởng nghiêm trọng khi địa danh hành chính thay đổi. Các nền tảng truy xuất hiện đại sử dụng công nghệ mã QR, blockchain và dữ liệu địa lý để cung cấp thông tin chi tiết về nguồn gốc, quy trình sản xuất và chất lượng sản phẩm. Khi tên tỉnh, huyện hoặc xã thay đổi, dữ liệu trên hệ thống cần phải được cập nhật để phản ánh đúng thực tế. Tuy nhiên, quá trình này không hề đơn giản, bởi lẽ nhiều sản phẩm đã có dữ liệu gắn chặt với địa danh cũ, đồng thời đã được tích hợp trên các nền tảng thương mại điện tử và hệ thống kiểm định quốc gia. Nếu không có một chiến lược chuyển đổi hợp lý, các thông tin truy xuất có thể trở nên lỗi thời, gây ra sự nhầm lẫn giữa các bên liên quan và làm suy giảm lòng tin của khách hàng.
Một vấn đề khác nảy sinh từ việc sáp nhập tỉnh thành là những thay đổi trong quy hoạch vùng sản xuất và quản lý hành chính. Nhiều sản phẩm nông nghiệp đặc sản được chứng nhận theo từng địa phương cụ thể dựa trên điều kiện thổ nhưỡng, khí hậu và truyền thống canh tác. Khi địa danh thay đổi, một số tiêu chuẩn chứng nhận có thể phải điều chỉnh để phù hợp với đơn vị hành chính mới. Điều này có thể dẫn đến xung đột lợi ích giữa các địa phương trong cùng một tỉnh sáp nhập, khi một số vùng muốn giữ lại tên gọi cũ để bảo vệ giá trị thương hiệu, trong khi một số khác muốn tận dụng lợi thế từ tên gọi mới để mở rộng thị trường. Sự không thống nhất trong quản lý có thể gây ra tình trạng cạnh tranh nội bộ, làm giảm hiệu quả của các chính sách hỗ trợ phát triển sản phẩm nông nghiệp địa phương.
Đối với các sản phẩm đã được bảo hộ chỉ dẫn địa lý hoặc nhãn hiệu tập thể trên phạm vi quốc tế, việc thay đổi tên địa danh còn tạo ra những rủi ro pháp lý đáng kể. Nhiều quốc gia có quy trình đăng ký bảo hộ chỉ dẫn địa lý rất chặt chẽ, và việc thay đổi tên gọi có thể đòi hỏi phải làm lại toàn bộ hồ sơ đăng ký. Trong một số trường hợp, nếu các bên liên quan không kịp thời cập nhật thông tin hoặc không đạt được sự đồng thuận với cơ quan quản lý, sản phẩm có thể mất đi quyền bảo hộ tại thị trường nước ngoài. Đây là một nguy cơ lớn đối với những mặt hàng nông sản xuất khẩu có giá trị cao, đặc biệt là những sản phẩm đang cạnh tranh trên thị trường quốc tế dựa vào lợi thế chỉ dẫn địa lý.
 |
| Chuyển đổi số trong lĩnh vực nông nghiệp và đặc sản vùng miền đang trở thành xu hướng tất yếu nhằm nâng cao giá trị sản phẩm, tối ưu hóa chuỗi cung ứng và thúc đẩy thương mại điện tử |
Khó khăn đối với doanh nghiệp xuất khẩu trong giai đoạn này là việc xuất khẩu các sản phẩm nông nghiệp có chỉ dẫn địa lý khi địa phương đổi tên gặp phải nhiều rào cản pháp lý và thương mại. Các thị trường quốc tế như EU, Mỹ, Nhật Bản có quy trình bảo hộ chỉ dẫn địa lý rất chặt chẽ, đòi hỏi sự thống nhất về tên gọi giữa nhãn mác sản phẩm, giấy chứng nhận và hồ sơ đăng ký. Nếu tên địa phương thay đổi mà không có sự điều chỉnh phù hợp, sản phẩm có thể bị từ chối nhập khẩu hoặc mất quyền bảo hộ, ảnh hưởng trực tiếp đến giá trị thương mại. Một số quốc gia yêu cầu làm lại hồ sơ đăng ký chỉ dẫn địa lý từ đầu, kéo dài thời gian và làm tăng chi phí cho doanh nghiệp xuất khẩu. Bên cạnh đó, hệ thống truy xuất nguồn gốc của nhiều nước nhập khẩu cũng dựa trên dữ liệu gắn với địa danh cụ thể, nếu không được cập nhật kịp thời có thể gây nhầm lẫn hoặc bị coi là không hợp lệ.
Để giải quyết vấn đề này, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý trong nước và các tổ chức quốc tế nhằm điều chỉnh hồ sơ bảo hộ một cách hợp lý. Nhà nước có thể chủ động làm việc với các đối tác thương mại để có cơ chế chuyển đổi linh hoạt, giúp duy trì quyền bảo hộ chỉ dẫn địa lý mà không cần làm lại toàn bộ thủ tục. Song song đó, việc cập nhật dữ liệu truy xuất nguồn gốc cần được thực hiện đồng bộ trên các hệ thống trong nước và quốc tế, sử dụng các công nghệ tiên tiến như blockchain để đảm bảo tính minh bạch và nhất quán. Các doanh nghiệp xuất khẩu cũng cần điều chỉnh chiến lược thương hiệu, có thể kết hợp tên cũ và mới trong giai đoạn chuyển đổi để tránh mất khách hàng. Quan trọng hơn, một chiến dịch truyền thông bài bản trên thị trường quốc tế là cần thiết để giúp đối tác và người tiêu dùng hiểu rõ về sự thay đổi này, qua đó duy trì giá trị thương hiệu và lợi thế cạnh tranh của nông sản Việt Nam.
Không chỉ ảnh hưởng đến thương hiệu và pháp lý, sự thay đổi tên địa phương còn gây ra những thách thức lớn trong việc duy trì nhận diện số trên các nền tảng thương mại điện tử. Hiện nay, nhiều sản phẩm nông nghiệp và đặc sản địa phương được bán trên các sàn thương mại điện tử lớn như Shopee, Lazada, Tiki hay Amazon, với tên sản phẩm và mô tả thường gắn liền với địa danh sản xuất. Khi tên tỉnh thành thay đổi, hệ thống tìm kiếm của các nền tảng này có thể không nhận diện được sản phẩm mới, khiến khả năng tiếp cận khách hàng bị suy giảm. Đồng thời, các nhà sản xuất và doanh nghiệp phải cập nhật lại hàng loạt thông tin trên website, fanpage, tài khoản mạng xã hội, gây gián đoạn hoạt động kinh doanh. Nếu không có chiến lược truyền thông rõ ràng, doanh nghiệp có thể mất một lượng khách hàng đáng kể do sự thay đổi này.
Trước những thách thức trên, việc xây dựng một chiến lược chuyển đổi số hợp lý để thích ứng với sự thay đổi địa danh là điều cần thiết. Một trong những giải pháp quan trọng là phát triển bản đồ số tích hợp, giúp liên kết dữ liệu giữa các địa danh cũ và mới để đảm bảo tính nhất quán trong hệ thống truy xuất nguồn gốc. Bản đồ số này có thể được xây dựng trên nền tảng AI và blockchain, giúp người tiêu dùng dễ dàng tra cứu thông tin về sản phẩm ngay cả khi địa danh thay đổi. Đồng thời, việc duy trì tên gọi cũ như một phần trong thương hiệu cũng là một cách giúp bảo tồn giá trị thương hiệu, giúp khách hàng không bị nhầm lẫn trong giai đoạn chuyển đổi.
Ngoài ra, cần có các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp và nông dân trong việc cập nhật thông tin trên các nền tảng số, từ hệ thống truy xuất nguồn gốc đến các sàn thương mại điện tử. Nhà nước và các cơ quan quản lý cần làm việc chặt chẽ với các tổ chức quốc tế để đảm bảo quyền lợi pháp lý của các sản phẩm đã được bảo hộ chỉ dẫn địa lý. Song song với đó, một chiến dịch truyền thông mạnh mẽ cần được triển khai để phổ biến rộng rãi về sự thay đổi địa danh, giúp người tiêu dùng nhận diện được sản phẩm trong bối cảnh mới.
Tóm lại, sự thay đổi địa danh hành chính do sáp nhập tỉnh thành đặt ra những thách thức lớn đối với quá trình chuyển đổi số trong lĩnh vực nông nghiệp và đặc sản vùng miền. Nếu không có chiến lược phù hợp, các doanh nghiệp và nông dân có thể gặp phải nhiều rủi ro, từ mất thương hiệu, gián đoạn hệ thống truy xuất nguồn gốc, cho đến suy giảm hiệu quả tiếp cận thị trường và gặp khó khăn trong xuất khẩu. Tuy nhiên, nếu được chuẩn bị kỹ lưỡng với các giải pháp công nghệ hiện đại, việc chuyển đổi số có thể giúp ngành nông nghiệp Việt Nam không chỉ thích ứng mà còn mở ra cơ hội phát triển mạnh mẽ trong bối cảnh mới.
Phạm Hùng
