 |
| Diên vĩ là một chi thực vật có hoa với tên khoa học là Iris. Điển hình của chi Diên vĩ là loài Iris germanica |
Diên vĩ là một chi thực vật có hoa với tên khoa học là Iris. Chi này bao gồm rất nhiều loài hoa tựa như 7 sắc cầu vồng nên được đặt theo tên vị nữ thần Hy Lạp cầu vồng Iris. Diên vĩ xuất hiện trên thế giới từ rất xa xưa nhưng lại mới mẻ đối với Đà Lạt, Sapa hay Bà Nà,...
Hầu hết các loài hoa Diên vĩ được phát hiện ở những vùng ôn đới Bắc Bán cầu, từ châu Âu đến châu Á và trên khắp Bắc Mỹ. Mặc dù đa dạng về sinh thái nhưng Diên vĩ được tìm thấy ở các vùng núi đá khô, bán sa mạc hoặc lạnh hơn. Ngoài ra, các môi trường sống khác bao gồm các sườn cỏ, đồng cỏ, đầm lầy và các bãi sông.
 |
| Iris xiphium |
Tính đến nay, chi hoa Diên vĩ có trên 300 loài, bao gồm cả các giống lai tự nhiên và các giống lai nhân tạo.
Điển hình của chi Diên vĩ là loài Iris germanica (H.1) được ông Carl Linnaeus (1707-1778), nhà thực vật học người Thụy Điển miêu tả khoa học đầu tiên năm 1753. Cũng trong năm này, ông đã miêu tả những loài sau: Iris xiphium (H.2), Iris variegate (H.3)
 |
| Iris variegate |
Ngoài ra còn rất nhiều loài được miêu tả từ rất xưa như:
 |
| Iris unguicularis được Jean Louis Marie Poiret (1755-1834), nhà thực vật học người Pháp miêu tả khoa học đầu tiên năm 1789. |
 |
| Iris sanguinea được James Donn (1758–1813), nhà thực vật học người Anh và Jens Wilken Hornemann (1770-1841), nhà thực vật học người Đan Mạch miêu tả khoa học đầu tiên năm 1813 |
 |
| Iris acutiloba được Carl Anton von Meyer (1795-1855), nhà thám hiểm và thực vật học người Đức miêu tả khoa học đầu tiên năm 1831 |
 |
| Iris fosteriana được James Edward Tierney Aitchison (1835-1898), nhà thực vật học người Scotland và John Gilbert Baker FRS (1834-1920), nhà thực vật học người Anh miêu tả khoa học đầu tiên năm 1888 |
 |
| Iris bismarckiana được E. Damman và Carl Ludwig Sprenger (1846-1917), nhà thực vật học người Đức miêu tả khoa học đầu tiên năm 1890 |
 |
| Iris bucharica được Michael Foster (1836-1907), nhà sinh lý học người Anh miêu tả khoa học đầu tiên năm 1902 |
Diên vĩ là thực vật thân thảo, sống nhiều năm. Cây có thân rễ hoặc thân củ. Để phân biệt loài thân rễ với loài thân củ, bạn hãy dựa vào lá của chúng. Nếu cây có 3–10 lá hình kiếm mọc thành từng chùm dày đặc là Diên vĩ thân rễ. Nếu cây có lá hình trụ là Diên vĩ thân củ.
Cụm hoa hình quạt, chứa một hoặc nhiều hoa đối xứng nhau. Chúng phát triển trên một cuống mọc thẳng, có thể không hoặc phân nhánh.
Cánh hoa được trang trí bằng đường vân hoặc chấm màu nhằm thu hút côn trùng đến lấy mật và thụ phấn cho cây. Hình dạng cánh hoa và đầu nhụy có cấu tạo như một sân bay, rất thuận lợi cho côn trùng có cánh.
Quả Diên vĩ là một quả nang mở ra thành ba phần để lộ nhiều hạt bên trong. Cây Diên vĩ dễ nhân giống (gieo hạt hoặc trồng từ củ), dễ trồng vì không kén đất và vì vậy đã trở nên rất phổ biến trong các biệt thự tư gia hay vườn hoa của nhiều nước trên thế giới như: Bảo tàng hoa Diên vĩ ở New Jersey (Hoa Kỳ), vườn hoa Diên vĩ nổi tiếng Giardino dell’Iris ở Florence (nước Ý).
