Danh sách loài động vật nhóm IB mới nhất năm 2025: Vi phạm buôn bán, có thể chịu án tù theo luật mới

Loài động vật nguy cấp, quý hiếm tiếp tục được bảo vệ nghiêm ngặt khi Danh sách loài nhóm IB mới nhất năm 2025 được ban hành, quy định xử phạt nặng hành vi nuôi nhốt, buôn bán trái phép, thậm chí có thể chịu án tù.

Sếu đầu đỏ là loài động vật nguy cấp, quý hiếm tiếp tục được bảo vệ nghiêm ngặt khi Danh sách loài nhóm IB. - (Ảnh: Lao động)

Danh mục này được Bộ Nông nghiệp và Môi trường ban hành chính thức và có hiệu lực từ ngày 1/7/2025, nhằm siết chặt quản lý, bảo tồn các loài đang đứng trước nguy cơ tuyệt chủng nghiêm trọng. Trong số đó, nhiều loài chim, thú, bò sát và các nhóm động vật rừng quen thuộc với người dân Việt Nam đã được đưa vào diện bảo vệ tuyệt đối. Ở nhóm chim, đơn cử trong Bộ Gà, Họ Trĩ có 7 loài quý hiếm như công, gà so cổ hung, gà lôi lam mào trắng, gà tiền mặt vàng, gà tiền mặt đỏ, trĩ sao, gà lôi tía. Bộ Ngỗng, Họ Vịt cũng có những cái tên đáng chú ý như ngan cánh trắng. Ngoài ra, nhiều loài chim đặc hữu, được ghi nhận tại một số khu vực rừng núi đặc thù, cũng nằm trong danh mục nhóm IB, như khướu ngọc linh, khướu ngực cam, mi núi bà, khướu đầu đen má xám. Đây là những loài vốn từng xuất hiện trong đời sống, thậm chí bị săn bắt làm cảnh hoặc thương mại hóa, nay được xếp vào diện cần bảo vệ khẩn cấp.

Theo quy định mới, mọi hành vi săn bắt, giết, nuôi nhốt, vận chuyển, buôn bán trái phép các loài thuộc nhóm IB đều bị coi là vi phạm pháp luật nghiêm trọng và sẽ bị xử lý hình sự. Điều 244 Bộ luật Hình sự 2015 (được sửa đổi, bổ sung năm 2017 và 2025) quy định rõ các khung hình phạt đối với hành vi xâm hại động vật nguy cấp, quý, hiếm. Ở mức thấp nhất, người vi phạm có thể bị phạt tiền từ 1 đến 4 tỷ đồng hoặc bị phạt tù từ 1 đến 5 năm nếu săn bắt, giết, nuôi, nhốt, vận chuyển, buôn bán trái phép các loài nhóm IB hoặc tàng trữ, vận chuyển bộ phận cơ thể, sản phẩm của chúng. Trong các tình tiết tăng nặng, như phạm tội có tổ chức, lợi dụng chức vụ quyền hạn, săn bắt trong khu vực hoặc thời gian bị cấm, buôn bán qua biên giới, sử dụng phương tiện săn bắt bị cấm, hoặc vi phạm với số lượng lớn, mức hình phạt có thể tăng lên từ 5 đến 10 năm tù.

Ở mức độ nghiêm trọng nhất, khi số lượng động vật bị xâm hại vượt quá giới hạn cao nhất quy định hoặc thuộc các loài đặc biệt nguy cấp như voi, tê giác, hổ, gấu với số lượng lớn, người phạm tội có thể bị phạt tù từ 10 đến 15 năm. Ngoài hình phạt tù, người vi phạm còn có thể bị phạt bổ sung từ 50 triệu đến 200 triệu đồng, bị cấm đảm nhiệm chức vụ, hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 1 đến 5 năm. Đối với pháp nhân thương mại, mức phạt tiền có thể dao động từ 1 tỷ đến 15 tỷ đồng, tùy theo tính chất, mức độ vi phạm, và thậm chí có thể bị đình chỉ hoạt động có thời hạn hoặc vĩnh viễn nếu vi phạm đặc biệt nghiêm trọng.

Điểm đáng chú ý trong Thông tư 27/2025 là sự đồng bộ với Công ước về buôn bán quốc tế các loài động, thực vật hoang dã nguy cấp (CITES). Điều này giúp Việt Nam nâng cao trách nhiệm bảo tồn đa dạng sinh học, đồng thời thể hiện cam kết mạnh mẽ trong phòng chống buôn bán động vật hoang dã trái phép. Việc liệt kê 109 loài nhóm IB cũng đặt ra yêu cầu quản lý chặt chẽ hơn đối với các cơ sở nuôi động vật rừng, các điểm kinh doanh động vật cảnh, và các hoạt động vận chuyển, mua bán có liên quan. Các lực lượng kiểm lâm, hải quan, công an môi trường được giao nhiệm vụ phối hợp kiểm tra, xử lý vi phạm, đảm bảo các quy định mới được thực thi hiệu quả.

Thực tế, nhiều vụ việc vi phạm trong lĩnh vực này đã bị phát hiện và xử lý trong những năm gần đây, từ việc buôn bán các loài chim quý trên mạng xã hội đến các đường dây vận chuyển động vật hoang dã qua biên giới. Mức phạt nặng hơn theo Thông tư 27/2025 và Điều 244 BLHS sửa đổi sẽ là lời cảnh báo rõ ràng, góp phần răn đe, giảm thiểu tình trạng khai thác, buôn bán động vật nguy cấp. Đây không chỉ là vấn đề tuân thủ pháp luật mà còn là trách nhiệm bảo vệ môi trường, bảo tồn nguồn gen quý hiếm cho các thế hệ sau.

Với việc danh sách loài nguy cấp nhóm IB được cập nhật đầy đủ và mức xử phạt tăng cao, các cơ sở chăn nuôi, hộ gia đình, thương nhân và cả những người chơi sinh vật cảnh cần rà soát ngay hoạt động của mình để tránh vi phạm. Việc chủ động tuân thủ quy định không chỉ giúp tránh rủi ro pháp lý mà còn thể hiện ý thức cộng đồng trong bảo vệ các loài động vật quý, hiếm trước nguy cơ biến mất vĩnh viễn khỏi tự nhiên. Đây là thời điểm mà mỗi hành động nhỏ, từ việc ngừng mua bán đến tố giác hành vi săn bắt, buôn bán trái phép, đều có thể góp phần vào công cuộc bảo tồn thiên nhiên và giữ gìn cân bằng sinh thái cho đất nước.

Danh sách động vật quý hiếm (Nhóm IB) mà nếu nuôi nhốt hoặc mua bán thì người vi phạm có thể đi tù được quy định tại Phụ lục I ban hành kèm theo Thông tư 27/2025/TT-BNNMT có hiệu lực từ ngày 01/7/2025:

(Tên gọi chính thức của loài là tên khoa học, tên tiếng Việt chỉ có giá trị tham khảo)

Thông tin các văn bản liên quan đến bài viết, bạn đọc có thể tải tại đây:

Thông tư 27/2025/TT-BNNMT

Phụ lục Danh mục các loài nguy cấp - Theo Thông tư 27

Các Biểu mẫu theo Thông tư 27

Bộ Luật hình sự 2015 (từ điều 243)

Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ Luật hình sự 2025 (sửa đổi Bộ luật hình sự 2015)